Turkije groeit in zijn rol van bemiddelaar

De Iraanse president Ahmadinejad is in het Westen geen graag geziene gast. Zijn tweedaagse bezoek aan Istanbul roept daarom de nodige discussie op. De Turkse regering-Erdogan grijpt de reis dankbaar aan om zich op te werpen als bemiddelaar in het nucleaire conflict met Teheran. Maar er kleven ook risico's aan het bezoek dat zeker in Washington en West-Europa met argusogen zal worden gevolgd.

Israël, een oude bondgenoot van Turkije, liet een paar weken geleden al zijn ongenoegen blijken over het voorgenomen bezoek van de Iraanse president. En ook in Turkije zelf is niet iedereen even blij. De nationalistische oppositie is heel boos dat Ahmadinejad weigert het mausoleum te bezoeken van Kemal Ataturk, de grondlegger en hét symbool van de seculiere staat Turkije. Het is voor de oppositie het zoveelste bewijs dat de regering-Erdogan weinig waarde hecht aan de seculiere staat.

Truc

Maar de regering, hierdoor toch enigszins in verlegenheid gebracht, heeft een truc bedacht. Het is formeel geen staatsbezoek meer maar een werkbezoek. Bovendien komt Ahmadinejad niet naar Ankara, waar het mausoleum staat, maar naar Istanbul.

Ook Sahin Alpay, columnist en politicoloog aan de Universiteit van Istanbul, tilt niet zwaar aan de affaire. Hij wijst erop dat de Iraanse leider (Hashemi) Rafsanjani bij zijn bezoek aan Turkije in 1996 ook niet naar het mausoleum van Ataturk ging.

Belangrijker is of Turkije geen uitglijder maakt in zijn rol als bemiddelaar in het nucleaire conflict met Iran. Volgens oud-diplomaat Sinan Ulgen, nu verbonden aan de denktank EDAM, zou Erdogan zich wel eens kunnen laten verleiden tot het zoeken naar een eigen oplossing of formule in het conflict. En dat zou Teheran weer de kans bieden om een wig te drijven in het nu nog gesloten westerse front.

De Turkse regering verkeert mogelijk in een soort winning mood nu het de laatste weken tamelijk succesvol is opgetreden als bemiddelaar tussen Syrië en Libanon en tussen Syrië en Israël.

Maar politicoloog Alpay ziet hier geen enkel gevaar. "De echte onderhandelingen met Iran worden door het westen gevoerd. Turkije speelt slecht een ondergeschikte, maar wel belangrijke, bemiddelende rol," concludeert hij.

VS ook gediend met Turkse rol

Waar de dialoog tussen Iran en het Westen min of meer is vastgelopen, kan Turkije gebruik maken van zijn goede handelsbetrekkingen met Iran om Teheran tot wat meer beweging aan te zetten. Ook Turkije wil geen atoomwapens in een buurland, maar gunt Teheran wel de mogelijkheid om vreedzame kernenergie te ontwikkelen. In die constructie kan de bemiddelende rol van Turkije ook de VS goed uitkomen.

Turkije heeft bovendien een zeer concreet eigen belang bij het bezoek. Iran is een belangrijke afzetmarkt voor de Turkse industrie en Iran is de tweede gasleverancier van Turkije. Er ligt verder een principe-akkoord met Iran voor de ontwikkeling van het South Pars gasveld in Iran en de export van dat gas via Turkije naar Europa. Maar het blijft onzeker of dit gasakkoord al tijdens het tweedaagse bezoek definitief kan worden getekend.

Voor het oog van Europa

Of Ankara erin slaagt een doorbraak te bereiken in het nucleaire conflict met Iran, valt sterk te betwijfelen. Maar het biedt Turkije en de regering-Erdogan wel een uitgelezen kans om de EU i zijn potentiële meerwaarde te tonen als aanvaardbare bemiddelaar in het roerige Midden-Oosten, meent ook Sahin Alpay.

Met alle spanningen in de Kaukasus biedt Turkije zich aan als de betrouwbare bemiddelaar, de stabiele factor die de Europese aanvoer van olie en gas straks veilig stelt. En zo'n partij kan je toch moeilijk buiten laten staan, redeneert men in Ankara.