Geen verbod op regeringspartij Turkije

De Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij AKP in Turkije wordt niet verboden. Dat heeft het Constitutionele Hof geoordeeld. De partij van premier Erdogan maakt zich volgens het hof weliswaar schuldig aan anti-seculiere activiteiten, maar onvoldoende voor een verbod.

Tot op het laatste moment bleef het onduidelijk: zou het Turkse Hooggerechtshof de AK-partij van premier Tayyip Erdogan nu verbieden of niet? De openbare aanklager wilde een verbod op de partij omdat die een haard van anti-seculiere activiteiten geworden zou zijn en zo het staatsbestel in Turkije zou hebben ondermijnd.

Grote steen des aanstoots was de opheffing van het verbod op hoofddoeken in onder meer universiteitsgebouwen, dat de partij nastreeft. Het Hof bereikte zijn oordeel in een recordtempo: drie dagen had het maar nodig.

Maar terwijl iedereen wachtte tot de voorzitter van het Hof het oordeel bekendmaakte, discussieerden rechtsgeleerden over wat dit betekende. Hadden een aantal leden gezegd dat zij de partij hoe dan ook niet wilden verbieden of had juist een meerderheid gezegd dat zij dat juist wel wilden?

Toen voorzitter Hasim Kiliç het vonnis bekendmaakte bleek hoezeer de AK-partij door het oog van de naald was gekropen. Zes leden wilden de partij buiten de wet stellen: één meer en de partij was juridisch van de kaart geveegd. Kiliç liet ook duidelijk weten waarom het Hof uiteindelijk niet voor een verbod heeft gekozen: de rechters wilden Turkije simpelweg niet in een enorme crisis storten. "Wij leven ook in dit land", zei voorzitter Kiliç enkele malen.

Consequenties

En in 'dit land' was de afgelopen maanden steeds duidelijker geworden wat voor consequenties een verbod zou hebben. De Europese Unie i zou, daar was iedere Turk van overtuigd, de besprekingen met Turkije over lidmaatschap definitief hebben afgebroken. De nationale munteenheid, de Turkse lire, zou zijn ingezakt, waardoor de economische crisis waar Turkije nu al mee te maken heeft, alleen nog maar erger zou zijn geworden.

En, ten slotte: een verbod van de AK-partij zou een enorme klap betekenen voor de democratie in Turkije. In 2007 gaf meer dan veertig procent van de Turken haar stem aan de partij. Zou de partij nu verboden worden, dan zouden al die Turken het gevoel hebben dat het hoogste hof in Turkije simpelweg geen belang hecht aan hoe zij over de toekomst van dit land denken.

Met de uitspraak van het Hooggerechtshof is een acute crisis vooralsnog afgewend. Maar dat neemt niet weg dat Turkije nog een hele lijst aan problemen heeft die het moet oplossen. Wat voor betekenis heeft het bijvoorbeeld dat het Hof wel financiële sancties oplegt aan de AK-partij? En hoe moet het nu verder met de wetgeving die het buiten de wet stellen van politieke partijen in Turkije zo gemakkelijk maakt? Voorzitter Kiliç zei min of meer onverholen dat als de politiek problemen had met rechtszaken als deze tegen de AK-partij, zij de wetgeving moest veranderen die zulke processen mogelijk maakt.

Oproep tot eenheid

En dan is er natuurlijk de kwestie van de verkiezingen. Zal premier Erdogan opgelucht ademhalen en rustig verder besturen of is hij van mening dat nu het volk via de stembus opnieuw een oordeel over hem en zijn partij moet uitspreken? En dan is er nog de kwestie van de interne harmonie van Turkije. Ook na dit vonnis is de kloof in dit land tussen streng-seculiere Turken en sympathisanten van de AK-partij groot. Niet voor niets begon voorzitter Kiliç zijn toelichting op het vonnis met een oproep tot eenheid.

Turkije heeft nog genoeg problemen die het moet oplossen, maar een acute politieke crisis is vermeden. Vandaar dat de meeste reacties, zeker vanuit de AK-partij, juichend waren. "De democratie heeft gewonnen", liet bijvoorbeeld minister van Arbeid Faruk Celik weten. De komende dagen zullen vele leden van de AK-partij ongetwijfeld vergelijkbare uitspraken doen. Vanuit de streng-seculiere CHP-partij waren de reacties veel zuiniger. Politiek leider Deniz Baykal wees op de financiële strafmaatregelen die het Hof de partij heeft opgelegd en concludeerde daaruit dat nu definitief vast is komen te staan dat de AK-partij 'anti-seculier' is.

Rustig slapen

De AK partij is opgelucht. Premier Erdogan en de zijnen hebben immers nu gewonnen. Enige weken geleden leek het immers nog dat de politieke carriere van Erdogan ten einde liep als het Hof de partij zou verbieden. Vanaf nu kan hij rustig slapen: hij blijft de premier van Turkije.