Belgische regering alweer ten val

De Belgische premier Yves Leterme heeft het ontslag van zijn regering ingediend nadat hem duidelijk was geworden dat de diepe tegenstellingen tussen Walen en Vlamingen niet waren te overbruggen. Dertien maanden duurden de onderhandelingen over een staatshervorming voor het land België, waar de drie gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel meer bevoegdheden zouden moeten krijgen. Franstalige partijen hebben zich al die tijd met succes tegen die Vlaamse wens om meer autonomie verzet.

• - 

  Lees ook: Wie gelooft Leterme nog? (20-03-2008) 

Juist omdat de gesprekken de afgelopen maanden zo moeizaam verliepen, had Leterme een deadline gesteld die op vijftien juli zou aflopen. Zo'n datum leek belangrijk om partijen te dwingen eindelijk een compromis te aanvaarden. Maar toen die deadline dichterbij kwam en de standpunten onverzoenlijk bleven, probeerde de premier tijd te winnen door nieuwe onderhandelingen te starten met nieuwe gesprekspartners. Het was een vergeefse poging zijn regering van de ondergang te redden. Toen duidelijk werd dat zijn christen-democratische partij CD&V er genoeg van had en hem niet langer steunde, reed Leterme maandagavond laat naar Koning Albert II om zijn ontslag aan te bieden.

<table border="0" align="left" style="line-height:

De limiet bereikt

In een verklaring zegt Leterme dat de tegenstellingen tussen Vlamingen en Franstaligen niet waren te overbruggen. "We hebben de limiet bereikt van wat in dit land op federaal niveau mogelijk is", heette het. Leterme bedoelde dat het in het huidige Belgische staatsbestel niet meer mogelijk is compromissen uit te werken tussen beide gemeenschappen. Die vaststelling toont in welke diepe crisis België zich bevindt.

Vrijwel alle Vlaamse partijen trokken juni 2007 naar de kiezer met de belofte de Belgische staat te hervormen zodat Vlaanderen meer bevoegdheden zou krijgen. Maar tijdens de regeringsformatie, die negen maanden duurde, werd al duidelijk dat Franstalige partijen daar niets van moesten weten. Wallonië wil de macht en de financiële middelen concentreren in de federale regering, uit angst dat een Waals gewest dat zelf voor de centen moet zorgen, in financiële problemen zal raken. Een tweede zorg is het verdwijnen van België. Als steeds meer bevoegdheden naar gewesten worden overgeheveld, blijft er federaal weinig over.

Vetorecht

De ruzie concentreerde zich de afgelopen weken op de splitsing van het kiesdistrict Brussel Halle Vilvoorde. Dat is vooral een symbooldossier, waar Vlaamse partijen zich in hebben vastgebeten. Die splitsing moet het onmogelijk maken dat Franstaligen die rond Brussel in Vlaamse gemeenten wonen, nog langer kunnen stemmen op een Franstalige partij. Vlamingen vinden dat Franstaligen die in Vlaanderen komen wonen, zich moeten aanpassen, de taal moeten leren en deel moeten nemen aan het Vlaamse politieke leven.

In het Belgische staatsbestel is ooit afgesproken dat de zes miljoen Vlamingen nooit eenzijdig hun wil kunnen opleggen aan de Franstalige minderheid van vier miljoen Walen. Dat uitgangspunt is verankerd in een vetorecht, waarvan de afgelopen maanden gebruik is gemaakt. In Vlaanderen is meer en meer verzet tegen dit principe, waarbij de facto een minderheid haar wil oplegt aan de meerderheid van Vlamingen.

Politieke moed

Koning Albert beraadt zich nu op de gevolgen van het ontslag van Leterme. Hij kan nieuwe verkiezingen laten uitschrijven, hoewel weinig partijen daar voorstander van zijn. Het zou de politieke crisis niet oplossen en de ruziënde partijen zouden binnen enkele maanden opnieuw recht tegenover elkaar staan. Bovendien worden volgend jaar sowieso al verkiezingen gehouden, voor de regionale parlementen. Mogelijk beslist de Koning over de vorming van een zakenkabinet, dat zich louter richt op sociaal-economisch beleid. Leterme zou dat kabinet kunnen leiden, of er zou een andere premier kunnen worden aangesteld.

Leterme zei een jaar geleden dat 'vijf minuten politieke moed volstaan' om dat ingewikkelde kiesdistrict te splitsen. Na dertien maanden is duidelijk dat niet alleen politieke moed maar ook brede steun van Walen noodzakelijk is om een ingrijpende hervorming door te voeren. Vlaamse partijen zetten de afgelopen maanden hun Waalse collega's voor het blok. Die harde opstelling heeft niet gewerkt.

Eenzijdige maatregelen zoals het uitroepen van Vlaamse onafhankelijkheid zijn, midden in het hart van de Europese Unie, niet realistisch en gewoon onmogelijk. De enige positieve vaststelling is dat Franstalige partijen hun 'Non' tegen een staatshervorming hebben ingeruild voor de bereidheid te onderhandelen. Vlamingen zijn er nog eens achtergekomen dat ze, ondanks de beloftes aan de kiezer, geen staatshervorming kunnen afdwingen. Het zal nog maanden, misschien jaren, duren voor een echt Belgisch compromis tot stand kan komen.