Hoofddoek wordt splijtzwam in Turkije

De AK-partij van premier Erdogan is woedend omdat het Constitutionele Hof besloten heeft de hoofddoek binnen de Turkse universiteit opnieuw te verbieden. Zelden stonden in Turkije de uitvoerende en de rechterlijke macht zo vijandig tegenover elkaar. Is er nog een uitweg uit de crisis?

De parlementarïers van de AK-partij juichten toen premier Erdogan dinsdag in een toespraak de aanval inzette op het Turkse Constitutionele Hof. In februari besloot het parlement om het verbod op de hoofddoek binnen de Turkse universiteit af te schaffen, maar het Constitutionele Hof draaide dat besluit vorige week terug: de hoofddoek is opnieuw taboe op de campus. En daar nu werd Erdogan, net als veel anderen in zijn partij, woedend over. 'De grondwet zegt duidelijk dat de wetgevende macht louter en alleen aan gekozen parlementen toebehoort' (en dus niet aan het Constitutionele Hof), beet hij het Hof toe in zijn toespraak in de volksvergadering. 'Niemand kan de macht, die de grondwet toekent aan het gerespecteerde parlement, wegnemen'.

Spanningen

De toespraak van Erdogan geeft aan hoe hoog de politieke spanningen in Turkije zijn opgelopen. Het seculiere kamp (de CHP-partij, het leger en de rechterlijke macht) klaagt steen en been dat Erdogan en de zijnen de bijl leggen aan de wortel van het seculiere bestel in Turkije. Op hoge posten worden alleen nog maar gelovige mensen benoemd, zo zeggen zij, en de AK-partij doet haar uiterste best om Turkije richting islam te duwen. Als je de hoofddoek op de universiteit toelaat, is het hek van de dam, zeggen seculiere Turken: als een studente Rechten de hoofddoek tijdens haar studie mag dragen, zal ze die dan afzetten als ze advocate of rechter wordt? Erdogan en de zijnen zien dat natuurlijk heel anders: een hoofddoek dragen is een keus die elke vrouw zelf moet maken, zeggen zij, daar heeft de staat zich niet tegenaan te bemoeien. Het Turkse parlement besloot, aldus de AK-partij, om de hoofddoek op de campus toe te laten, dus waarom gaat de rechterlijke macht nu op de stoel van de wetgever zitten en draait zij dat besluit terug?

Schemergebied

Natuurlijk is er in Turkije een groot schemergebied tussen gelovig en seculier. Er zijn Turken die zichzelf als gelovig omschrijven maar desalniettemin openlijk alcohol drinken. Er zijn ook Turken die zichzelf als meer seculier zien, maar geen grote problemen hebben met de hoofddoek binnen de universiteit. Maar al die miljoenen Turken in dat schemergebied lijken niet meer in staat de politieke klasse en de rechterlijke macht op te roepen tot dialoog: de strijd tussen de AK-partij aan de ene kant en het streng-seculiere kamp aan de andere kant zal Turkije deze zomer in zijn greep houden. De overgrote meerderheid van Turkse juristen is ervan overtuigd dat het Constitutionele Hof deze zomer de AK-partij buiten de wet zal zetten. De partij, zo betoogt de aanklager die de zaak tegen Erdogan en de zijnen aanzwengelde, is een broeinest van anti-seculiere activiteiten geworden. Prominent in de aanklacht tegen de AK figureert natuurlijk het besluit van het Turkse parlement om de hoofddoek op de campus toe te staan. Dat is anti-seculier, zegt de openbare aanklager, en het Constutionele Hof is donderdag in zijn vonnis met die opvatting meegegaan.

Machtsstrijd

Hoe kon het allemaal zo ver komen? Het is een vraag die ongetwijfeld vele generaties Turkse historici bezig zal houden. De AK-partij verloor, zo zeggen velen, na de verkiezingen van vorig jaar het zicht op de Turkse realiteit. Meer dan 40 procent van de stemmen kreeg de partij: het seculiere kamp, zo juichten velen in de AK, was voor altijd verslagen. Maar dat seculiere kamp op zijn beurt besefte meer dan ooit dat de strijd tegen de AK niet meer via de stembus te winnen was. Zo werd de weg voor rechtszaken tegen de AK geëffend.

Wat er gaat gebeuren als de AK daadwerkelijk wordt verboden, weet niemand. Zal Erdogan een politiek verbod opgelegd krijgen en zo ja, is er dan een opvolger? Zal de economie ineenstorten? Zal de Europese Unie de toetreding van Turkije op sterk water zetten? Een ding staat vast: Turkije is in de greep van een machtsstrijd tussen twee kampen die zo ongeveer over alles verschillend denken en die kennelijk bereid zijn de strijd tot het bittere einde te voeren. De Turkse bevolking weet dat en daarom zijn veel Turken ongerust. De zomer zal politiek gezien gloeiend heet zijn, dat staat nu al vast.