Tadic: nu al profijt van EU-akkoord

Reportage over Servië dat zondag naar de stembus gaat (4'25")

Kiest Servië voor of tegen Europa? Tegen, als het ligt aan de Serviërs die boos zijn over het onafhankelijke Kosovo. Vóór, hoopt Brussel dat pal voor de parlementsverkiezingen van zondag besloot de banden met Servië aan te halen. Heeft die bedoelde handreiking ook het gewenste effect op de Servische kiezer?

In de fabriekshal van autofabrikant Zastava wordt druk gesleuteld aan de casco's van de Zastava 10, een in licentie geproduceerd oud model Fiat Punto. Ooit was deze fabriek in Kragujevac de industriële trots van voormalig Joegoslavië. Maar de tijd dat iedere Serviër in een Zastava rondrijdt is voorbij.

En sinds de fabriek tijdens de Kosovo-oorlog in 1999 door een Navo-bombardement werd getroffen, moeten de werknemers het ook zonder spuitrobots stellen en worden de auto's weer met hand geschilderd. "We hebben nu genoeg tijd om alles handmatig te doen", verklaart de productielijnopzichter Mihail Stefanovic de 'ambachtelijke' assemblage.

Dan komt de lange rij zilverkleurige casco's op de productieband plotseling tot stilstand, in afwachting van een ontbrekend onderdeel uit Italië. "Vroeger was er meer werk en verdienden we zelfs meer", sombert opzichter Stephanovic, terwijl hij een metalen koffiepot met het lasapparaat verwarmt.

Hoop

Maar er gloort hoop voor het noodlijdende staatsbedrijf. Deze week tekende de Italiaanse autofabrikant Fiat een voorlopig contract om een meerderheidsbelang in Zastava te kopen, en voor 700 miljoen euro in het bedrijf te investeren.

President Tadic, dinsdag aanwezig in Kragujevac, presenteerde de deal met Fiat als het directe resultaat van zijn pro-Europese koers. "Zo gaan we naar Europa, en zo bouwen we aan een toekomst", aldus Tadic, die speculeerde op 10.000 nieuwe arbeidsplaatsen in de Servische provinciestad.

Politiek analist Bratislav Grubacic noemt het zeker een opsteker voor Tadic. "Om Europa aantrekkelijk te maken moet je de kiezers iets tastbaars kunnen bieden."

Deze week maakten een aantal EU-lidstaten opnieuw een gebaar naar de Servische kiezer door hen gratis visa in het vooruitzicht te stellen. "Dat zijn belangrijker winstpunten voor Tadic dan de ondertekening van het samenwerkingsverdrag zelf", zegt Grubacic.

Servië zou pas van de voordelen van dit akkoord mogen profiteren wanneer Belgrado aantoont bevredigend samen te werken met het Joegoslavië-tribunaal. In de ogen van Nederland en België betekent dat de uitlevering van de van oorlogsmisdaden verdachte generaal Ratko Mladic. "Zoiets verwart de kiezer, mensen begrijpen niet waarom de EU Servië niet zonder voorbehoud als kandidaatland wil accepteren", aldus analist Grubacic.

'Akkoord annuleren'

Behalve Tadic heeft ook zijn rivaal, de zittende premier Vojislav Kostunica het akkoord met de EU i tot campagnethema verheven. Voor Kostunica zijn Servië en Kosovo ondeelbaar, en kan er dus niet over toekomstig EU-lidmaatschap zonder Kosovo worden onderhandeld. "De handtekening van Tadic is niet de handtekening van Servië. Met een nieuw parlement en nieuwe regering zullen we deze overeenkomst annuleren."

Volgens de laatste peilingen lijkt de Europese alliantie van Tadic niet de gehoopte 5 procent extra stemmen te pakken, die met de ondertekening van het akkoord was beoogd. Hierdoor wordt een 'eurosceptische' coalitie van Kostunica's partij DSS met de radicale partij SRS een waarschijnlijker optie.

In Kragujevac maken de inwoners zich niet al te veel zorgen over de gevolgen een anti-Europese regering, zegt inwoner Miodrag Djostonic. "Een woordvoerder van Fiat heeft gezegd dat de investeringen hoe dan ook doorgaan, ook als de nieuwe regering het akkoord met de EU weer ongedaan maakt."

* Foto's: Thijs Papôt