EU wil opschorting visumplicht voor Serviërs

De Europese Commissie i wil onderhandelen over het opschorten van de visumplicht voor Servische burgers die naar landen van de EU i willen reizen. Met dat gebaar van toenadering hoopt Brussel de pro-Europese presidentskandidaat Boris Tadic een steuntje in de rug te geven bij de verkiezingen. Nederland blokkeert vooralsnog een verder aanhalen van de politieke banden met Servië.

"Toen ik mijn vrienden in Hamburg met Kerst wilde opzoeken, kreeg ik geen visum", vertelt Aleksandra Vucicevic. Vandaag doet de 27-jarige landschapsarchitecte een nieuwe poging. Er zit weinig beweging in de rij voor het Duitse consulaat, waar zo'n honderd wachtenden de tijd doden met een sigaretje, en met het papierwerk.

De procedure is ingewikkeld. En vernederend, zegt Aleksandra. "Soms wordt een visumaanvraag afgewezen om je niet alles hebt correct hebt ingevuld, maar ze vertellen je niet wat er precies aan mankeert. Of ze vinden je gewoon ongeschikt om naar de EU te reizen. Ze verzinnen wel een reden."

Niet welkom

De reisvrijheid van de Servische burger in de rest van Europa is er in de afgelopen jaren niet groter op geworden. Alleen buurlanden in voormalig Joegoslavië kunnen nog zonder visum worden bezocht. Maar landen als Bosnië en Kroatië zijn geen geliefde bestemmingen voor de Serviër die - als gevolg van de oorlog in voormalig Joegoslavië - nog altijd op gespannen voet met zijn buren leeft.

"Serviërs voelen zich opgesloten in hun eigen land", zegt Maja Bobic, medewerkster van de Europese Beweging in Belgrado. Zo is maar liefst 70 procent van de Servische studenten nog nooit in het buitenland geweest. Haar organisatie wil de integratie met de Europese Unie bevorderen, door onder meer uitwisselingsprojecten met EU-landen voor Servische studenten te organiseren.

Bobic hoopt dat een kennismaking met de EU aanzet tot een mentaliteitsomslag bij jongeren. "Veel jongeren raken ontmoedigd. Zij zeggen: waarom zouden we ons best doen om naar Europa te reizen, als we toch niet welkom zijn?"

Nederlandse blokkade

De Europese Unie en Servië praten al lang over een zogenoemd Stabilisatie- en Associatieakkoord i, dat doorgaans dient als opmaat voor toetredingsonderhandelingen en het opheffen van de visumplicht voor EU-landen. De ondertekening stond voor deze week op de agenda, maar wordt nu geblokkeerd door de Nederlandse regering. Die houdt vast aan de eis dat Servië meer werk moet maken van de uitlevering van Servische oorlogsmisdadigers zoals de Servisch-Bosnische generaal Ratko Mladic aan het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

Het Nederlandse standpunt werd tot voor kort nog door de meeste lidstaten gehuldigd, maar komt nu op een politiek gevoelig moment. Aanstaande zondag kunnen de Serviërs kiezen tussen de pro-Europese president Boris Tadic, en zijn rivaal, de anti-Europese en meer op Rusland georiënteerde nationalist Tomislav Nikolic. Nikolic kreeg bij de eerste ronde vorige week de meeste stemmen, maar niet de vereiste meerderheid.

Slovenië, de huidige EU-voorzitter, oefent druk uit om Servië toch tegemoet te komen. "Door de deur gesloten te houden voor Serviërs, speelt Europa de anti-Europese politici in Servië in de kaart", zegt de Sloveense staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Andrej Ster.

"Te laat"

Brussel wil nu toch een positief signaal afgeven aan de Servische kiezer, door het visumvrij reizen voor Serviërs los te koppelen van het Associatieakkoord. Want als Nikolic zondag wint, is het te laat, is het algemene gevoel in Brussel.

En dat gevoel wordt gedeeld door Aleksandra Vucicevic, in de rij voor een visum voor Duitsland. Zij benadrukt dat alléén met de gematigde Tadic aan het roer de toenadering tot West-Europa een kans krijgt. En dat is betekenisvol voor een land waar men zich achtergesteld en geïsoleerd waant en het gevoel heeft nog altijd collectief gestraft te worden voor de Balkanoorlogen.