Debat EP over buitengewone Raad Brussel, Voorbereiding Top van Gent

Verklaringen van Raad en Commissie :

• - 

  Buitengewone Europese Raad te Brussel van 21.09.2001
• - 

  Voorbereidende werkzaamheden met het oog op de bijeenkomst van de Europese Raad te Gent

  Debat : 3 oktober 2001

   

1. De Raad

De Belgische minister van Buitenlandse Zaken Louis MICHEL i wijst erop dat de conclusies van de buitengewone Raad van 21 september al die dag zelf zijn bekendgemaakt. Daarom beperkt hij zich tot de belangrijkste punten. Het Belgische voorzitterschap is heel tevreden over het besluit van de Unie om van de strijd tegen het terrorisme een prioritaire doelstelling te maken en om onder alle omstandigheden gezamenlijk op te treden. Michel benadrukt de kwaliteit van de discussies en de zeer concrete maatregelen. De Unie heeft diverse belangrijke boodschappen uitgestuurd. Vooreerst een boodschap van solidariteit en samenwerking met de VS. De Unie deelt dezelfde waarden als de VS, te weten die van een open, democratische en multiculturele maatschappij. Zij zal de VS bijstaan om de verantwoordelijken en medeplichtigen van de aanslagen voor de rechter te brengen en te straffen. Een doelgericht Amerikaans antwoord is gerechtvaardigd, aldus Michel. Het is evenwel belangrijk te kunnen steunen op een brede coalitie onder de auspiciën van de VN.

Verder is er een concreet engagement van de Unie via een actieplan met 5 soorten maatregelen. In eerste instantie gaat het om een versterking van de politionele en justitiële samenwerking, onder meer door de invoering van een Europees aanhoudingsbevel en een gemeenschappelijke definitie van terrorisme. Michel noemt ook maatregelen om de identiteit van terroristen en organisaties die hen steunen vast te stellen, zodat lijsten kunnen worden opgesteld. Daartoe dienen ook de rol van Europol en de samenwerking met de VS te worden versterkt. Een tweede reeks maatregelen behelst de ontwikkeling van een aantal juridische instrumenten op internationaal vlak. Een derde reeks heeft te maken met de financiering van het terrorisme. Daarnaast worden ook maatregelen in verband met de veiligheid in de luchtvaart genomen. En tot slot komt bij het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid de nadruk te liggen op de coördinatie van de globale actie van de Unie. Terrorismebestrijding betekent echter ook dat meer preventie nodig is en dat de Unie stabiliserend moet optreden in regionale conflicten. Dit impliceert ook inspanningen voor een duurzame oplossing van het conflict in het Midden-Oosten. En het probleem van de vluchtelingen mag zeker niet over het hoofd worden gezien.

Michel is ervan overtuigd dat de tragische gebeurtenissen in de VS een impuls hebben gegeven aan de Europese eenwording. Het Belgisch voorzitterschap zal er in elk geval voor zorgen dat de toezeggingen worden nageleefd. Het verlenen van prioriteit aan de bestrijding van terrorisme betekent evenwel niet dat de andere prioriteiten uit het oog worden verloren. Het programma van het Belgisch voorzitterschap wordt gewoon verder uitgevoerd.

Voor de Europese Raad van Gent staan al drie onderwerpen op de agenda: de euro, de uitbreiding en de verklaring van Laken over de toekomst van Europa. Gezien de internationale gebeurtenissen komt waarschijnlijk ook de strijd tegen het terrorisme op de agenda te staan.

In verband met de invoering van de euro zullen Reynders, Solbes en Duisenberg verslag uitbrengen over de stand van de voorbereidingen in de lidstaten. Het zal ook een gelegenheid zijn om meer politieke aspecten van de europroblematiek te bespreken, zoals het gebruik van de euro in de kandidaatlanden. Wat Laken betreft, zal de voorzitter van de Raad Algemene Zaken schetsen wat al "verworven" is, met de nodige aandacht voor het convent i als innoverend instrument ter voorbereiding van de Intergouvernementele Conferentie i van 2004. Verder zal werk worden gemaakt van het statuut van de kandidaatlanden binnen het convent en van de organisatie van een civiel forum.

Er wordt ook gestreefd naar een akkoord over het mandaat van het convent. De voorkeur van het voorzitterschap gaat uit naar de vier thema's van Nice om tot een bredere agenda te komen. Michel kondigt aan dat de lidstaten op 8 oktober zullen worden gebriefd over de mogelijke structuur van de verklaring van Laken. De komende weken wil het voorzitterschap de andere lidstaten ervan overtuigen dat de verklaring van Laken niet beperkt mag blijven tot loutere procedurele vraagstukken en dat een inhoudelijke benadering geen problemen hoeft te stellen. Het debat kan dan verder worden opengetrokken. Het weze echter duidelijk, onderstreept Michel, dat het convent om het even welk thema kan aansnijden. De verklaring van Laken zal enkel een aantal vragen stellen, zonder dat al antwoorden voorhanden moeten zijn. De juiste vragen stellen betekent dat ze zo duidelijk, volledig en relevant mogelijk moeten worden gesteld.

De Europese Raad zal zich verder ook buigen over een verslag van de Commissie over de toepassing van de uitbreidingsstrategie. Daaruit moet blijken of de road map van Nice wordt bevestigd. Schriftelijke conclusies stelt het voorzitterschap niet in het vooruitzicht.

• 2. 

  De Commissie

Commissaris Michel BARNIER i verklaart dat de strijd tegen het terrorisme geen strijd tussen culturen is. De strijd gaat tegen mensen die nietsontziend moorden en verwoesten. Bij deze strijd moeten wel de fundamentele vrijheden nageleefd worden. Gisteren heeft de Commissie een voorstel gedaan om de tegoeden te bevriezen van 27 organisaties en personen.

3. Fractiewoordvoerders

Hans-Gert POETTERING (EVP/ED, D) waarschuwt dat men terrorisme die uit de Arabische wereld afkomstig is, niet mag vereenzelvigen met de Arabische wereld of de islam. Hij keert zich fel tegen ongepaste retoriek, of die nu komt van Nielson of van Bolkestein. Donderdag zullen de fractievoorzitters hierover praten, maar Poettering vindt dat de Commissievoorzitter en de twee betrokken commissarissen zich in het Parlement nader moeten verklaren.

Om een goede partner voor de VS te zijn, moet de EU ook zelf sterk zijn. De politiële en justitiële samenwerking dient versterkt te worden. Ook een partnerschap met Rusland is nodig, maar daarbij mag men niet de ogen sluiten voor wat er gebeurt in Tsjetsjenië. De rechten van het Tsjetsjeense volk moeten, binnen de Russische federatie, gewaarborgd zijn.

Tot slot vraagt Poettering aan minister Michel dat de Belgische politie meer doet om het Europees Parlement in Brussel te beveiligen. In Frankrijk is de beveiliging uitsteken.

Enrique BARON CRESPO (PES, E) is tevreden met de resultaten van de buitengewone top. Hij vindt wel dat eventuele acties gekaderd moeten worden in de VN-resolutie. Hij steunt ook het pleidooi van Kofi Anan voor een wereldconferentie. Er moet een omschrijving komen van terrorismebestrijding. Die mag de individuele vrijheid namelijk niet inperken, maar moet die juist beschermen.

Over de kritiek die de Raad op het Parlement heeft geoefend vanwege de witwasrichtlijn, wil Barón verwijzen naar een wet die de Italiaanse senaat gisteren heeft aangenomen en die rechtstreeks ingaat tegen wat de Raad wil, omdat de mogelijkheden juist beknot worden.

Barón vindt dat alle commissarissen zich in het EP nader moeten verklaren, maar dat ook de president van Italië zich moet onthouden van verklaringen die het imago van de EU in de rest van de wereld schaden.

Over de Top van Gent zegt Barón nog dat de invoering van de euro een goede zaak is, maar dat ook de economische capaciteit vergroot moet worden om de crisis in de wereld het hoofd te bieden. Daarom moet er een anticyclisch beleid komen.

Graham WATSON (ELD, UK) betreurt dat een schok als de aanslagen in de VS nodig was om de EU te bewegen tot het gebruiken van de bevoegdheden krachtens het Verdrag van Amsterdam voor de bestrijding van terrorisme. Watson verwelkomt het voorstel om de tegoeden van 27 organisaties en personen te bevriezen. De behandeling van dit voorstel toont wel de zwakke punten en contradicties aan die na Amsterdam bestaan en die in Nice niet zijn opgelost. Hopelijk gebeurt dat nu in Laken. De mechanismen binnen de derde pijler bieden Bin Laden de mogelijkheid om in zijn vuistje lachend naar de pintautomaat te lopen. Als de EU snel moet handelen, moet dat via de urgentieprocedure en dat leidt vaak tot slechte wetgeving. In Laken moeten de politiële en justitiële domeinen binnen de communautaire pijler worden gebracht.

De verordening over de bevriezing van tegoeden van 27 organisaties en personen kan rampzalige gevolgen hebben voor tal van islamitische bedrijven en daarom moet de tijdsduur beperkt blijven. Bovendien moet het EP betrokken worden bij de opstelling van de lijst.

Paul LANNOYE (GROENEN/EVA, B) feliciteert Michel met zijn diplomatieke inspanningen van de voorbije weken, die enkel positieve resultaten kunnen opleveren. Er moet inderdaad een brede coalitie tegen terrorisme komen, maar de vijanden van onze vijanden zijn niet altijd onze vrienden. Geen enkel land dat deel uitmaakt van de coalitie is zelf vrijgesteld van democratie en mensenrechten. Als voorbeelden noemt Lannoye Rusland en China. Hij dringt ook aan op een betere politionele en justitiële samenwerking zonder dat de vrijheden daaronder lijden. De controlemogelijkheden van het EP vindt Lannoye onvoldoende. Er valt dus veel voor te zeggen om de politionele en justitiële samenwerking op te nemen in de eerste pijler.

Het Internationaal Straftribunaal moet er snel komen. Het is immers broodnodig voor misdaden zoals die van 11 september. Daarom is ook een brede diplomatieke strategie nodig. Verder komt het erop aan de financiële en technische middelen van terroristische netwerken droog te leggen. Op lange termijn wil Lannoye brede actie om het bankgeheim in te trekken en de fiscale paradijzen weg te werken. Het witwassen van geld is immers een belangrijk wapen in de handen van terroristen. De strijd tegen de illegale uitvoer van lichte wapens moet eveneens worden opgevoerd. Er moet worden nagedacht over de kwetsbaarheid van kernreactoren.

Terrorisme vernietigt niet alleen levens, maar de democratie zelf, stelt Giuseppe DI LELLO FINUOLI (EVL/NGL, I). Hij verzet zich met klem tegen elke poging om morele of culturele superioriteit op te leggen. Van kapitaal belang is de eerbiediging van de regels van de rechtsstaat. Daarom dient elke uitbreiding van de bevoegdheden van Europol en Eurojust vergezeld te gaan van gedegen controle. De strijd tegen de georganiseerde misdaad en het terrorisme is een taak voor de hele mensheid, niet voor individuele landen die vaak hun invloed gebruiken om hun overheersing economisch en politiek te bevestigen, vervolgt Di Lello. Ongelijkheid en armoede kunnen het terrorisme nooit rechtvaardigen, maar ze moeten wel met concrete daden worden aangepakt.

Gerard COLLINS (UENS, IRL) is ingenomen met de solidariteit van de Europese leiders en met het actieplan. Op 11 september is andermaal gebleken dat mensen in staat zijn zelfmoordacties te ondernemen om hun politieke doelstellingen te bereiken. Deze vaststelling vereist verregaander maatregelen. Zo is een Europees aanhoudingsbevel van cruciaal belang. Daarnaast moeten de inlichtingendiensten van de lidstaten nauwer met Europol samenwerken voor de uitwisseling van informatie. De EU en de VS moeten één front vormen, besluit Collins.

De Top zal het onder meer hebben over het convent, constateert Jens-Peter BONDE (EDD, DK). Hij wijst erop dat een meerderheid in het EP voorstander is van een dubbele vertegenwoordiging van het EP in het convent. Waar het op aankomt, is democratische controle in de EU. Geen enkel volk heeft Europa een mandaat voor een nieuwe grondwet gegeven. Bonde wil een voorstel op basis waarvan de nationale parlementen een grondwet kunnen opstellen. De formule van een referendum resulteert in meer democratie. Bonde wil meer vrijheid voor de staten en een flexibeler Europa dat openstaat voor alle Europese naties.

4. Enkele sprekers

Na de aanslagen leeft de wereld in spanning, merkt Marianne THYSSEN (EVP/ED, B) op. De mensen voelen zich minder dan ooit veilig. Zij verwachten van de overheid veiligheid en vragen terecht een afdoend en efficiënt optreden. Wie nu verantwoordelijk is voor de veiligheid, heeft een complexe opdracht. Thyssen wijst op de noodzaak van internationale coördinatie en van een gezamenlijke Europese aanpak in woorden en daden. Hopelijk wordt het actieplan effectief uitgevoerd en komen er concrete beslissingen van het Belgische voorzitterschap.

De aanslagen in de VS waren gericht tegen symbolen van vrijheid, democratie en mensenrechten zoals het recht op leven. Ook het EP staat hiervoor symbool, aldus Thyssen. En heel wat collega's zijn ongerust. In Straatsburg worden de EP-ingangen en de omgeving door de politie bewaakt, maar in Brussel wordt ons zelfs de illusie van veiligheid ontzegd! Op de koop toe heeft minister Dusquesne tussen de regels laten uitschijnen dat hij geen aanwijzingen heeft voor de noodzaak van extra veiligheidsmaatregelen. Hij zou moeten weten dat terroristen nu eenmaal geen aanwijzingen vooraf geven, merkt Thyssen schamper op. Zij vraagt Louis Michel om Duquesne en de politie op andere gedachten te brengen, niet alleen omwille van de veiligheid van de EP-leden, maar ook voor de bescherming van het personeel, de stad Brussel en de waarden waarvoor we staan.

Bas BELDER i (EDD, NL) vindt het begrijpelijk dat het Parlement geen IGC wil in 2004. Er zijn dan verkiezingen en bovendien treedt de Commissie af. Is 2003, zoals het Parlement wenst, echter een goed alternatief? In Nederland zegt men: `haastige spoed is zelden goed'. Wanneer men ziet welke gewichtige onderwerpen op de agenda staan, is het alleszins gerechtvaardigd dat men meer tijd neemt voor bezinning. Bovendien zijn de onderwerpen van de IGC interessant genoeg om voorwerp van verkiezingsstrijd te zijn. Vervolgens is het noodzaak om ook de aanstaande lidstaten een stem te geven in deze belangrijke discussie. Kortom: kan de Raad niet besluiten om de IGC in 2005 te houden?

De EU heeft bij de aanslagen in de VS veel burgers verloren, en dus gaat het om meer dan solidariteit, meent Arie OOSTLANDER i (EVP/ED, NL). Hij spreekt van lotsverbondenheid. Daarom is het logisch dat artikel 5 van de NAVO wordt ingeroepen. Wij dragen echter volledige verantwoordelijkheid en moeten weten welke reacties er aankomen. Het antwoord op de terreuraanslagen moet afgemeten, specifiek en gericht zijn, benadrukt Oostlander. Daarom is een bredere versterking van de veiligheidsinstrumenten een goede zaak. Europol en Eurojust dienen meer armslag te krijgen. Ook een Europees aanhoudingsbevel en een gemeenschappelijke definitie van terrorisme zijn eerste noodzakelijke stappen. Soevereiniteit is een goede zaak, maar een aantal lidstaten dienen zich te realiseren dat het bieden van vrijheden aan criminelen die dan in alle rust hun aanslagen kunnen voorbereiden ertoe kan leiden dat deze lidstaten zelf een doelwit worden.

Een verbetering van de internationale relaties komt de veiligheid alleszins ten goede. Daarom moet de nodige aandacht gaan naar de mediterrane dialoog en de VN. Ook zijn contacten met delen van de Afghaanse bevolking noodzakelijk. In elk geval zegt Oostlander de resolutie zijn volledige steun toe.

5. Nogmaals de Raad

Minister Louis Michel gaat nog even nader in op de conventformule. Het principe van het convent en de deelname liggen vast. Er zullen 15 vertegenwoordigers van de regeringen, 16 EP-leden, 30 leden van nationale parlementen en een vertegenwoordiger van de Commissie aan deelnemen. Michel wil geen debat over de cijfers beginnen, maar voor hem staat vast dat het aantal deelnemers relatief beperkt moet blijven, want anders zal het niet goed functioneren. De werkzaamheden moeten zo snel mogelijk van start gaan. De participatie van de kandidaatlanden is zonder meer een belangrijk aspect. Het voorzitterschap heeft alvast een aantal mogelijke formules uitgewerkt.

De idee van een civiel forum om de maatschappij erbij te betrekken is positief onthaald. Ook hier zijn een aantal mogelijkheden wat de vormgeving betreft. Zo kan worden gedacht aan een uitgebreide assemblee of een gestructureerder formule. Michel vraagt het EP hierover na te denken en feedback te geven.

De opmerkingen over de veiligheid in Brussel zal Michel overmaken. Hij voorziet geen principiële problemen om tot een akkoord te komen. Wel moet een en ander worden getoetst aan het beginsel van onvoorwaardelijke toegang tot het grondgebied van België.

Michel beseft dat maatregelen tegen het terrorisme het gevaar inhouden dat een aantal vrijheden worden beperkt. De bedoeling is dat telkens opnieuw wordt geëvalueerd hoeveel armslag we hebben. Anderzijds waarschuwt Michel dat we niet het slachtoffer mogen worden van een veiligheidsfobie, want dit zou ten koste van de democratie gaan.

Dat de vijanden van onze vijanden niet noodzakelijk onze vrienden zijn, onderschrijft Michel volledig. Het klopt dat de verleiding kan bestaan om een oogje dicht te knijpen. Maar we mogen niet vergeten dat er bepaalde situaties in landen van de coalitie bestaan waar zeker wat op aan te merken valt. Dus komt het erop aan niet te laks te worden en overal te blijven ijveren voor een democratische samenleving. Daarnaast moet werk worden gemaakt van het Internationaal Straftribunaal.

Op de vraag of het Handvest van grondrechten in het Verdrag moet worden opgenomen, antwoordt Michel dat niet iedereen daarvoor gewonnen is. Ieder heeft zo zijn eigen argumenten, maar vroeg of laat komt het er wel van.

Een stelselmatige evaluatie van spoedmaatregelen zoals de bevriezing van tegoeden vindt Michel heel belangrijk. Vragen om waarborgen in de vorm van een periodieke herziening zijn bijgevolg volkomen terecht. Een betere coördinatie van de inlichtingendiensten is eveneens nodig.

6. Nog enkele sprekers

Ook Max van den BERG i (PES, NL) ziet het actieplan als een goede basis voor een gericht en gedoseerd antwoord. Hij noemt een aantal nieuwe instrumenten die voor meer veiligheid moeten zorgen en die hij van harte steunt. Verheugend is ook dat de Raad, de Commissie en het EP de voorbije weken op één lijn zitten, afgezien van enkele pijnlijke uitglijders van Bolkestein en Berlusconi.

Van den Berg waarschuwt voor het voeren van een verkeerde realpolitik. Een global coalition moet steunen op internationale rechtsprincipes. En het antwoord moet op alle gebieden proportioneel zijn, met een uiterste inspanning om onschuldige burgerslachtoffers te vermijden.

Terrorisme heeft niet alleen met armoede te maken, vervolgt Van den Berg. Er is ook een duidelijk economisch aspect. Naar verwachting zal het aantal armen na de aanslagen met tien miljoen toenemen, met alle katastrofale gevolgen van dien. Als Europa hierop geen adequate antwoorden kan bieden, dan bezondigt het zich aan een dubbele moraal. Van den Berg pleit dus voor veiligheidsmaatregelen, maar ook voor internationale solidariteit als basis voor internationale samenwerking en voor een wereldwijde coalitie tegen het terrorisme.

W.G. VAN VELZEN i (EVP/ED, NL) vestigt de aandacht op de dramatische situatie in Afghanistan en op het vluchtelingenprobleem. Er komen wellicht nog een miljoen vluchtelingen bij. De EU moet nu echt iets gaan doen. Van Velzen vraagt de Raad om met het EP na te denken over de vraag hoe meer middelen kunnen worden vrijgemaakt. Als we de humanitaire hulp niet goed verlenen, is dit een nieuwe voedingsbodem voor andere Bin Ladens.

Van Velzen hekelt voorts de recente uitspraken van commissaris Bolkestein. Voor de zoveelste keer, aldus Van Velzen, gaat hij buiten zijn boekje door zijn uitspraken in de Volkskrant van 29 september. Commissaris Patten deelt die visie niet. En dan is er nog de uitspraak van Bolkestein dat het asielbeleid van de EU niet van de grond komt. Van Velzen vindt dit een regelrechte aanval op Vitorino. Daarom vraagt hij Barnier om met Prodi overleg te plegen, zodat deze Bolkestein duidelijk maakt dat hij zich aan zijn portefeuille van de interne markt dient te houden. Anders bestaat volgens Van Velzen het gevaar dat de Commissie als geheel wordt geschaad omdat ze wordt afgerekend op uitspraken van Bolkestein.

Nelly MAES (GROENEN/EVA, B) sluit zich aan bij de uitspraken van Van Velzen over Bolkestein. Wat het terrorisme betreft, onderschrijft zij het pleidooi van Van den berg en anderen voor een bredere aanpak. Maar ook in Europa moeten we voorkomen dat gronden voor frustratie ontstaan of blijven bestaan. Dit heeft alles te maken met de uitbreiding. De politieke criteria moeten evenzeer gerespecteerd worden als de kwantitatieve aspecten.

Maes wijst erop dat er bij de kandidaatlanden heel wat kleine landen zijn. Zij vraagt zich af welke plaats en rechten de constitutionele regio's hebben waarvan sommige zich zien als evenwaardige naties. Maes vreest dat als in het toekomstige debat de regio's en volkeren geen plaats krijgen in Europa in feite het separatisme wordt aangemoedigd, en dat wil zij niet. De regio's moeten wel kunnen meewerken aan de opbouw van een federaal Europa. Daarom dringt zij aan op een paragraaf over de regio's.