Hoofdpunten uit de Europese Grondwet

In december 2001 gaven Europese leiders het startsein voor een grondige hervorming van de Europese Unie. De regeringsleiders formuleerden tijdens een top in Laken i drie uitdagingen waarvoor de EU zich gesteld zag:

• - 

  het verkleinen van de kloof tussen de burger en de Europese instellingen in Brussel, Luxemburg en Straatsburg
• - 

  hervorming van het Europese institutionele bouwwerk om als Europese Unie te kunnen blijven functioneren na de uitbreiding met tien nieuwe lidstaten
• - 

  versterking van de positie van de Europese Unie in de wereld

De Europese Grondwet, waarover tijdens de top van 17-18 juni 2004 i een akkoord werd bereikt, werd op 29 oktober 2004 door Europese leiders ondertekend. De goedkeuringsprocedure werd niet door alle EU-lidstaten voltooid, na het dubbele 'nee' van de referenda van Frankrijk (29 mei 2005) en Nederland (1 juni 2005).

Het verkleinen van de afstand tussen Brussel en de Burger

Om de kloof tussen Brussel en de Europese burgers te dichten, heeft de Europese Grondwet een belangrijke rol gegeven aan nationale parlementen en aan maatschappelijke organisaties die het EU-wetgevingsproces kunnen beïnvloeden met nieuwe instrumenten, zoals de subsidiariteitstoets en het burger-initiatief. Ook het Europees Parlement, dat rechtstreeks door burgers gekozen is, krijgt meer bevoegdheden.

Verder kan men stellen dat de Europese afspraken voor de burger nu overzichtelijk zijn, omdat de Europese Grondwet alle onderlinge afspraken in één document heeft samengevat. Ook zijn maatregelen genomen om de transparantie van Europese instellingen te verbeteren door vele beleidsstukken openbaar te maken.

Ten slotte vond een grondige herziening plaats van de regelgeving over een Europese aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit, terrorisme en het indammen van het aantal asielzoekers, zodat 'Europa' op deze gebieden meer slagkracht heeft.

Een flexibel en slagvaardig functioneren van Europese instellingen in een Unie van 27 of meer lidstaten

Om een goed functioneren van Europese instellingen in een Unie van 27 of meer lidstaten te blijven garanderen, is de interne organisatie van deze instellingen op vele punten aangepast. Zo is het aantal leden van de Europese Commissie beperkt, zijn de stemprocedures in de Raad van Ministers herzien, en is de werkwijze van het Europese Hof van Justitie gestroomlijnd. Tevens is het aantal wetsinstrumenten drastisch beperkt.

Ook zijn de spelregels geformuleerd waaraan lidstaten zich moeten houden als zij hun EU-lidmaatschap niet willen verliezen (ze moeten de gemeenschappelijke waarden naleven en doelstellingen onderschrijven). Ten slotte is de mogelijkheid geopend om de Europese Unie vrijwillig te verlaten.

Een prominente rol voor de Europese Unie op het wereldtoneel

Om Europa een solide rol op het wereldtoneel te laten spelen, bevat de Europese Grondwet artikelen over de waarden en doelstellingen van de Europese Unie. Belangrijk is dat de EU mensenrechten, vrije marktwerking en duurzame ontwikkeling wereldwijd wil stimuleren. Artikelen over het nabuurschap moeten goede relaties met de directe buren van de Unie blijven garanderen.

Verder zijn er mogelijkheden voorzien voor een gezamenlijk militair optreden onder EU-vlag. Ten slotte heeft de EU rechtspersoonlijkheid gekregen, zodat zij als organisatie vertegenwoordigd kan zijn in internationale instellingen als de VN.

Nederland

Het referendum werd voorbereid door een onafhankelijke referendumcommissie. Deze heeft op 23 april 2005 huis aan huis een brochure over de Grondwet verspreid. Daarnaast waren twee folders beschikbaar van de Europese Commissie, waarin enkele elementen van de Europese Grondwet werden uitgelicht. Een uitgave van de Grondwet in krantenformaat was gratis af te halen bij o.a. gemeentehuizen en bibliotheken. Deze versie bevatte alle artikelen van de Europese Grondwet, maar niet de protocollen bij het verdrag.

U kunt de volledige Nederlandstalige tekst van de Europese Grondwet downloaden als e-book i. 

Elders in Europa

Het Britse Foreign Office stuurde in september 2004 een "White Paper" naar het Britse Lagerhuis met een voorwoord van Tony Blair. Deze overzichtelijke engelstalige publicatie, die geschreven is voor een algemeen publiek, legt de Europese Grondwet uit in 32 pagina's.

Het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken publiceerde in november 2004 de brochure "Constitution pour l'Europe. Mode d'emploi" (50 pagina's). Het Duitse ministerie had aan 15 pagina's genoeg.