Commissie wil dat Duitsland de statiegeld- en retoursystemen wijzigt
De Commissie heeft het antwoord van Duitsland op haar oorspronkelijke verzoek om informatie van oktober 2003 bestudeerd en besloten om Duitsland officieel om wijziging van de statiegeld- en retourvoorschriften voor eenmalige verpakkingen (in de regel blikjes en flessen uit kunststof) in de Duitse verpakkingswet ("Verpackungsverordnung") te verzoeken. De Commissie ziet in dat verplicht statiegeld en de verplichting dat verpakkingen teruggenomen moeten worden winst oplevert voor het milieu, maar is wel van mening dat de wijze waarop de statiegeld- en retoursystemen in Duitsland functioneren het vrije verkeer van verpakte dranken uit andere lidstaten op onevenredige wijze belemmert en in strijd is met de bepalingen ten aanzien van de interne markt in het Verdrag (artikel 28) en artikel 7 van Richtlijn 94/62/EG (de zogenaamde "verpakkingsrichtlijn"). De maatregelen werken in het bijzonder door op ingevoerde dranken, aangezien zo'n vijfennegentig procent van de ingevoerde dranken vooral in verband met het vervoer over grote afstanden in eenmalige verpakkingen verpakt wordt. Het verzoek van de Commissie zal gestalte krijgen in een met redenen omkleed advies. Hiermee wordt de tweede stap in de inbreukprocedure uit hoofde van artikel 226 van het EG-Verdrag gezet. Indien Duitsland niet binnen twee maanden een antwoord verstrekt dat voldoet, kan de Commissie de zaak aanhangig maken bij het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen.
Wanneer nationale voorschriften het vrije verkeer van goederen binnen de Europese Unie (een van de grondbeginselen van de interne markt, die in artikel 28 van het EG-Verdrag is vastgelegd) belemmeren, kunnen ondernemingen geen gebruik maken van hun recht om een product overal in de Europese Unie te verkopen. De concurrentie op de nationale markten wordt op deze wijze aan banden gelegd, waardoor de consument minder keuze heeft en gevaar loopt om meer te betalen dan nodig is.
"We hebben bij verschillende gelegenheden op hoog niveau overleg gevoerd met de Duitse autoriteiten om in deze kwestie tot overeenstemming te komen. Er is niet voldoende gedaan om tegemoet te komen aan het uitgangspunt van de Commissie dat het Duitse systeem niet langer in strijd mag zijn met de voorschriften van de Europese Unie waarmee Duitsland en alle andere lidstaten akkoord zijn gegaan. De Commissie ziet nu geen ander alternatief meer en zal de zaak dan ook een verder vervolg moeten geven, hoewel ze nog steeds hoopt dat er nog een oplossing gevonden zal kunnen worden zodat de zaak niet aanhangig hoeft te worden gemaakt bij het Hof van Justitie," aldus de verantwoordelijke commissaris voor de interne markt, de heer Frits Bolkestein.
Op grond van de Duitse "Verpackungsverordnung" (wet op verpakkingen) wordt verplicht statiegeld (van minimaal 0,25 of 0,50 euro al naar gelang de inhoudsmaat ) geheven op mineraalwater, bier en koolzuurhoudende frisdranken in eenmalige verpakkingen (het gaat daarbij in de regel om blikjes en flessen uit kunststof). Daarnaast zijn detailhandelaren verplicht om lege verpakkingen terug te nemen, indien die van dezelfde soort, vorm en afmetingen zijn als de verpakkingen van de producten die ze in hun eigen assortiment hebben.
Er is tot op dit moment evenwel nog geen echt landelijk retoursysteem voor verpakkingen ingevoerd, waardoor de consument dergelijke eenmalige verpakkingen bij wat voor verkooppunt dan ook terug zou kunnen geven om het betaalde statiegeld terug te krijgen. Integendeel, detailhandelaren hoeven alleen verpakkingen terug te nemen die van precies dezelfde soort, vorm en afmetingen zijn als de verpakkingen van de producten die ze in hun eigen assortiment hebben. Andere soorten leeggoed kunnen ze weigeren. Het gevolg hiervan is dat er met een aantal zogenaamde "Insellösungen" wordt gewerkt, wat inhoudt dat de verpakkingen specifiek op bepaalde detailhandelaren worden afgestemd en qua soort, vorm en afmetingen op kleine punten afwijken van de verpakkingen die aan andere detailhandelaren worden geleverd. Op die manier blijven de financiële verplichtingen voor de detailhandelaren beperkt, omdat ze alleen de verpakkingen van producten terug hoeven te nemen die ze zelf verkocht hebben en ook alleen in dit geval het statiegeld terug hoeven te betalen.
Het uiteindelijke gevolg van dit alles is dat er momenteel in Duitsland geen landelijk retoursysteem voor leeggoed bestaat, maar een heel scala aan uiteenlopende systemen die allemaal op zichzelf staan en niet op elkaar aansluiten. De twee bestaande retoursystemen die mogelijkerwijs in het hele land ingang zullen vinden, bestrijken op dit moment slechts een uiterst klein deel van de desbetreffende Duitse drankenmarkt. Producten in eenmalige verpakkingen zijn ondertussen uit de schappen van tal van winkels verwijderd.
In deze situatie stijgen de productiekosten en wordt de invoer van bier, mineraalwater en frisdranken uit andere lidstaten van de EU belemmerd.
Volgens de wetgeving van de EU mogen om redenen van algemeen belang, zoals de bescherming van het milieu, maatregelen worden genomen die het vrije verkeer van goederen aan banden leggen, indien die maatregelen zonder onderscheid gelden voor nationale en ingevoerde producten en ze evenredig zijn. Het evenredigheidsbeginsel behelst onder andere dat de genomen maatregel het vrije verkeer binnen de Europese Unie zo min mogelijk mag belemmeren.
In de verpakkingsrichtlijn is voorts met name vastgelegd dat lidstaten die statiegeld- en retoursystemen invoeren dit op een zodanige wijze moeten doen dat er geen belemmeringen voor de handel binnen de EU ontstaan. Uit ervaringen in andere lidstaten is gebleken dat statiegeldsystemen ook kunnen worden ingevoerd zonder dat de handel op de interne markt verstoord wordt.
De Commissie is evenwel van mening dat de wijze waarop de uit de Duitse verpakkingswet voortvloeiende verplichting tot heffing van statiegeld en tot het terugnemen van verpakkingen in de praktijk is vertaald tot onevenredige belemmeringen voor de handel binnen de EU leidt. Daarnaast betwijfelt ze of de genomen maatregelen wel de meest geschikte maatregelen voor het milieu zijn.
In antwoord op de officiële schriftelijke aanmaning van de Commissie van oktober 2003 hebben de Duitse autoriteiten aanvullende feitelijke informatie verstrekt. Deze gegevens leveren evenwel op geen enkel punt afdoende bewijzen op om de bezorgdheid van de Commissie weg te nemen.
Recente informatie over inbreukprocedures tegen andere lidstaten is te vinden onder:
http://europa.eu.int/comm/secretariat_general/sgb/droit_com/index_en.htm ;