Litouwen
De Republiek Litouwen is een land in Noordoost-Europa, het maakt deel uit van de Baltische staten. Het land grenst aan Rusland, Letland, Polen en Wit-Rusland. Op 1 mei 2004 werd Litouwen lid van de Europese Unie. De hoofdstad van het land is Vilnius. Het geografische centrum van het continent Europa ligt in het Litouwse dorp Bernotai.
Litouwen was aan het begin van de vijftiende eeuw het middelpunt van een rijk dat zich bijna tot de Zwarte Zee uitstrekte. Afgezien van een korte periode van onafhankelijkheid van 1918 tot 1940, werd Litouwen van 1795 bezet door Rusland. Het land werd in 1990 onafhankelijk van de Sovjet-Unie, waarvan het sinds 1940 deel uitmaakte.
In Litouwen is basketbal de belangrijkste sport. De bekendste speler was Arvydas Sabonis, die goud won met de Sovjet Unie bij de Olympische Spelen van 1988. Litouwen won sinds de onafhankelijkheid drie keer brons bij de Olympische Spelen. Het land is het verder vaderland van schaakgrootmeester Aloyas Kveinys. Bekende Litouwse wielrensters waren Diana Ziliute, Edita Pucinskaite en Jolanta Polikeviciute, die allen het wereldkampioenschap op de weg wonnen. Olympische medailles werden verder gewonnen bij onder meer discuswerpen, zeilen, worstelen en de moderne vijfkamp.
Inhoudsopgave van deze pagina:
Ingrida Šimonytė vormde in 2020 met haar christendemocratische TS-LKD een regering met de centrumrechtse en pro-Europese liberale beweging en de vrijheidspartij, een liberale middenpartij. De Bond van Boeren en Groenen verloren flink bij de verkiezingen van 2020.
Na de onafhankelijkheid van Litouwen in maart 1990 domineerden aanvankelijk de conservatieven en socialisten (voormalige communisten) de Litouwse politiek. Tussen 1996 en 2001 was er sprake van politieke instabiliteit met diverse kabinetswisselingen. Sinds 2001 wisselen kabinetten van centrumlinkse en centrumrechtse signatuur elkaar af.
Litouwen is één keer voorzitter geweest van de Raad van de Europese Unie, van juli - december 2013. De volgende keer dat het land de Raad mag voorzitten is in 2027. De Litouwse politicus Virginijus Sinkevičius is Eurocommissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij.
Litouwen is een parlementaire republiek met een gekozen president als staatshoofd. De feitelijke regeermacht berust bij het kabinet onder leiding van de minister-president, die formeel door de president wordt benoemd. Een kabinet moet het vertrouwen krijgen van het parlement om te kunnen gaan regeren. Er is een uit één Kamer bestaand parlement (Seimas), dat voor vier jaar wordt gekozen. Het land heeft een Constitutioneel Hof dat wetten kan toetsen aan de Grondwet.
Kiesstelsel
De 141 leden van de Seimas worden via een gemengd kiesstelsel gekozen. Verkiezingen vinden plaats in 71 enkelvoudige kiesdistricten. Daar is een absolute meerderheid vereist om de zetel te winnen. Als geen kandidaat die meerderheid haalt, volgt een tweede ronde tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen behaalden. De overige 70 leden worden via een lijstenstelsel op basis van evenredige vertegenwoordiging gekozen. Er geldt een landelijke kiesdrempel van vijf procent.
De presidentsverkiezingen worden om de vijf jaar gehouden. Een zittende president kan één keer worden herkozen.
Partijen
Het politieke landschap in Litouwen is verdeeld, er is een veelheid aan partijen, geregeld ontstaan er nieuwe partijen door fusies. De belangrijkste partijen worden hier beschreven. De sociaaldemocratische LSDP (Lietuvos Socialdemokratu Partija) is de opvolger van de communistische partij LDDP (Lietuvos Demokratinė Darbo Partija). De christendemocratische TS-LKD (Tėvynės sąjunga – Lietuvos krikščionys demokratai) is de belangrijkste centrumrechtse partij. In 2005 werd als belangenpartij voor landbouwers en middenstanders LVLS (Lietuvos Valstiečiu Liaudininku Sajunga, Litouwse Boerenvolkspartij) gevormd. De partij staat bekend als anti-establishment en is groen-conservatief.
jaar |
TS |
LKD |
LDDP LSDP |
DP |
LiCS |
LRLS |
TPP |
TT |
NS |
Ov. |
tot. |
data |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1996 |
70 |
16 |
12 |
12 |
13 |
15 |
138 |
20 okt./ 10 nov. |
||||
2000 |
9 |
2 |
17 |
27 |
34 |
29 |
22 |
140 |
8/22 okt. |
|||
2004 |
25 |
39 |
31 |
18 |
10 |
11 |
17 |
141 |
10/24 okt. |
|||
TS-LK |
||||||||||||
2008 |
45 |
25 |
10 |
8 |
11 |
16 |
15 |
1 |
11 |
141 |
12/26 okt. |
|
2012 |
33 |
38 |
29 |
- |
10 |
11 |
20 |
140 |
14/28 okt. |
|||
LVZS |
AWPL |
PTT |
||||||||||
2016 |
31 |
54 |
17 |
2 |
14 |
8 |
3 |
12 |
141 |
9/23 okt. |
||
Laisvées |
||||||||||||
2020 |
50 |
32 |
13 |
10 |
11 |
13 |
3 |
9 |
141 |
11/25 okt. |
naam |
periode |
kleur |
partijen |
belangrijke ministers |
|---|---|---|---|---|
Vagnorius II |
27 nov 1996-4 mei 1999 |
centrumrechts |
TS-LKD-LCS |
BuZa: Saudargas |
Degutiene I |
4-18 mei 1999 |
interim |
BuZa: Saudargas |
|
Paksas I |
18 mei 1999-27 okt 1999 |
centrumrechts |
TS-LKD |
BuZa: Saudargas |
Degutiene II |
27 okt 1999-3 nov 1999 |
interim |
BuZa: Saudargas |
|
Kubilius I |
3 nov 1999-26 okt 2000 |
centrumrechts |
TS-LKD |
BuZa: Saudargas |
Paksas II |
26 okt 2000-20 juni 2001 |
liberaal |
LLS-NS |
BuZa: Valionis |
Gentvilas |
20 juni 2001-3 juli 2001 |
(geen vertrouwen) |
BuZa: Valionis |
|
Brazauskus I |
3 juli 2001-14 dec 2004 |
'paars' |
LSDP-NS-LLS |
BuZa: Valionis |
Brazauskus II |
14 dec 2004-1 juni 2006 |
centrumlinks |
LSDP-DP-NS |
BuZa: Valionis |
Balcytis |
1 juni-4 juli 2006 |
(geen vertrouwen) |
BuZa: Valionis |
|
Kirkilas |
4 juli 2006-9 dec 2008 |
'paars' |
LSDP-LiCS-DP-LVLS |
BuZa: Vaitiekunas |
Kubilius II |
9 dec 2008-13 dec 2012 |
centrumrechts |
TS/LKD-TPP-LRLS-LiCS |
BuZa: Usackas 2010: Azubalis |
Butkevicius |
13 dec 2012-22 nov. 2016 |
centrumlinks |
LSDP-DP-TT-LLRA |
BuZa: Linkevicius |
Skvernelis |
22 nov. 2016-24 nov. 2020 |
centrumlinks |
LVLS-LSDP |
BuZa: Linkevicius |
Šimonytė |
24 nov. 2020 |
centrumrechts |
TS/LKD-LRLS-LP |
BuZa: Landsbergis |