G. (Gerben) Wagenaar

Bekende communistische voorman van de CPN na de Tweede Wereldoorlog die met Paul de Groot i de CPN leidde. Bij vier verkiezingen lijsttrekker. Had Friese ouders; zijn vader werkte bij de tram in Amsterdam. Werkte zelf voor de oorlog als meterhersteller bij het Gemeentelijk elektriciteitsbedrijf van Amsterdam. Speelde als 'blonde Freek' een belangrijke rol in het verzet. Na de oorlog fel tegenstander van onder meer het bondgenootschap met de VS en van de Binnenlandse Veiligheidsdienst. Kwam daarbij enkele malen in aanvaring met de Kamervoorzitter, omdat hij de orde verstoorde. Mocht desondanks toch op sympathie van zijn medeleden rekenen. Brak in 1958 samen met onder anderen Gortzak i met de CPN na een conflict over de positie van de Eenheids Vakcentrale. In 1959 via een eigen lijst niet herkozen.

CPN, Groep-Gortzak
functie(s) in de periode 1945-1959: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen (6/10)
4. Partijpolitieke functies
5. Nevenfuncties (2/8)
6. Opleiding
7. Activiteiten
8. Wetenswaardigheden
9. Publicaties van/over
10. Familie/gezin
11. Uitgebreide versie

voornamen (roepnaam)
Gerben (Gerben)

geboorteplaats en -datum
Amsterdam, 27 september 1912

overlijdensplaats en -datum
Amsterdam, 31 augustus 1993partij(en)

• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), vanaf 1935 (geheim lidmaatschap vanwege ambtenarenverbod)
• - 

  CPN (Communistische Partij van Nederland), tot 4 april 1958 (geroyeerd)
• - 

  lid "Vereniging Vrienden van de Waarheid", vanaf 1945
• - 

  Brug-groep, 1959
• - 

  SWP (Socialistische Werkerspartij), van 12 juni 1959 tot 18 december 1965

lid tussentijds gevormde fractie(s)
groep-Gortzak (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 15 april 1958 tot 20 maart 1959

• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 20 november 1945 tot 20 maart 1959
• - 

  fractievoorzitter CPN Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 6 juni 1946 tot 15 juli 1952
• - 

  lid Provinciale Staten van Noord-Holland, van 1 juli 1958 tot 6 juni 1962
• - 

  verkoper van jute zakken
• - 

  handelsvertegenwoordiger voor diverse kleine ondernemingen
• - 

  vervroegd pensioen

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  voorzitter commissie betaald voetbal, a.s.c. "De Volewijckers", tot november 1962
• - 

  interim-coach a.s.c. "De Volewijckers"

afgeleide functies, presidia etc.
lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van juli 1946 tot april 1948

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

als parlementariër (3/6)

• - 

  Interpelleerde op 5 juli 1951 minister Stikker over het Nederlandse beleid ten aanzien van Korea
• - 

  Interpelleerde op 15 maart 1955 de ministers Donker en Beyen over de ontvluchting van zeven Duitse oorlogsmisdadigers uit Breda
• - 

  Interpelleerde op 21 mei 1957 minister-president Drees over het bezoek van de West-Duitse generaal Speidel aan Nederland

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

algemeen

• - 

  Werd in 1945 genoemd als minister zonder portefeuille, belast met zorg voor oorlogsgetroffenen. De formateurs weigerden echter tegemoet te komen aan de wens van de CPN om een tweede ministerspost (Voedselvoorziening) te krijgen voor Paul de Groot.
• - 

  Werd 1 maart 1950 voor één dag uitgesloten de vergadering bij te wonen. De Voorzitter nam die maatregel wegens ordeverstoring bij de spreektijdverdeling voor de behandeling van het wetsvoorstel inzake goedkeuring van een samenwerkingsverdrag met de VS op defensiegebied. Toen hij weigerde de vergaderzaal te verlaten, werd hij door de politie verwijderd.
• - 

  Werd 3 april 1958 samen met Gortzak, Brandsen en Reuter uit de CPN gezet. Vormde vanaf april 1958 samen met de twee eerstgenoemden en met mevrouw Lips-Odinot een afzonderlijke Tweede Kamerfractie.

uit de privésfeer (3/4)

• - 

  Was actief in het verzet. Organiseerde in 1941 de militaire tak van de CPN, die sabotagedaden pleegde
• - 

  Leider van de sabotagegroep Militair Contact (de 'Mil') buiten Amsterdam en wapenchef, belast met verdeling van wapens over verzetsgroepen, van mei 1941 tot mei 1943
• - 

  Was van mei 1943 tot november 1944 lid van de Raad van Verzet en daarna tot mei 1945 daarvan voorzitter

pseudoniemen, bij-, koos- en schuilnamen

• - 

  "De Witte" (schuilnaam als communist voor 1940)
• - 

  "Freek, ook wel Blonde Freek" (verzetsnaam)
• - 

  "Klaas" (verzetsnaam)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

literatuur/documentatie

• - 

  A.A. de Jonge, "Wagenaar, Gerben (1912-1993)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel V, 534
• - 

  NRC Handelsblad, 2 september 1993
• - 

  Koen Vossen, "De val van een verzetsheld", in: Historisch Nieuwsblad, mei 2020

Biografisch Woordenboek(en)
biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.