H. (Henk) Gortzak

Amsterdamse timmerman, die vanaf 1946 één van de voornaamste communistische leiders was. Was tijdens de bezetting actief in het verzet. Voorzitter van de CPN-fracties in Tweede Kamer en gemeenteraad van Amsterdam. Als Kamerlid een fel debater, die het de Kamervoorzitter vaak lastig maakte. Verliet in 1958 na een conflict met Paul de Groot i over de positie van de Eenheids Vakcentrale (EVC) samen met Wagenaar i en twee anderen de communistische fractie en deed zonder succes mee aan de Kamerverkiezingen van 1959 i. Nadien lid van de PSP, voor welke partij hij - tot onvrede van de CPN - vanaf 1969 nog twee jaar Kamerlid was. Vader van Wouter Gortzak i, het latere PvdA-Kamerlid.

CPN, Groep-Gortzak, PSP
functie(s) in de periode 1948-1971: lid Tweede Kamer, fractievoorzitter TK

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Personalia
2. Partij/stroming
3. Hoofdfuncties/beroepen (8/23)
4. Partijpolitieke functies
5. Nevenfuncties
6. Opleiding
7. Activiteiten
8. Wetenswaardigheden
9. Publicaties van/over
10. Familie/gezin
11. Uitgebreide versie

voornamen (roepnaam)
Hendricus (Henk)

geboorteplaats en -datum
Amsterdam, 25 april 1908

overlijdensplaats en -datum
Amsterdam, 31 maart 1989partij(en)

• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), van 1924 tot 1931 (tijdelijk geroyeerd, bleef officieus lid)
• - 

  CPH (Communistische Partij Holland), vanaf 1934 (weer officieel lid na zijn aandeel in het Jordaan-oproer)
• - 

  CPN (Communistische Partij van Nederland), tot 4 april 1958 (geroyeerd)
• - 

  Brug-groep, van 15 april 1958 tot 1959
• - 

  SWP (Socialistische Werkerspartij), van 12 juni 1959 tot 18 december 1965
• - 

  PSP (Pacifistisch-Socialistische Partij), van 1965 tot november 1974

lid tussentijds gevormde fractie(s)
groep-Gortzak (Tweede Kamer der Staten-Generaal), van 15 april 1958 tot 20 maart 1959

• - 

  redacteur binnenland, dagblad "De Waarheid", van 16 oktober 1947 tot 1 januari 1949
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 27 juli 1948 tot 20 maart 1959
• - 

  lid Provinciale Staten van Noord-Holland, van 4 juli 1950 tot 6 juni 1962
• - 

  fractievoorzitter CPN Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 juli 1952 tot 15 april 1958
• - 

  fractievoorzitter Groep-Gortzak, Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 15 april 1958 tot 20 maart 1959
• - 

  timmerman, van 1959 tot 1962
• - 

  beheerder van woningen, vanaf 1962
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van 3 juni 1969 tot 10 mei 1971

gevangenschap/internering

• - 

  krijgsgevangene te Stargard (Dld.), van mei 1940 tot juni 1940
• - 

  gevangenschap strafgevangenis te Scheveningen, vanaf 11 juni 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Vught, tot september 1944
• - 

  gevangenschap concentratiekamp te Sachsenhausen, van september 1944 tot 23 april 1945

U ziet een selectie van de loopbaan. In de uitgebreide versie is de gehele loopbaan in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  medewerker VVSU (Vereniging Vrienden van de Sovjet-Unie), omstreeks 1931
• - 

  lid bestuur EVC (Eeenheid Vakcentrale), van 1955 tot 1961

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

als parlementariër (3/13)

• - 

  Interpelleerde op 10 juni 1969 minister Schut over huurverhogingen voor gemeentewoningen in Den Haag die gebouwd waren voor 1921
• - 

  Interpelleerde in 1970 minister Schut over richtlijnen inzake toepassing van de Woonruimtewet 1947
• - 

  Interpelleerde op 28 oktober 1970 staatssecretaris Van Veen over vermindering van de uitkering uit het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds in verband met de AOW-vakantietoeslag

In de uitgebreide versie is een overzicht van opvallend stemgedrag opgenomen.

algemeen (3/5)

• - 

  Werd 3 april 1958 samen met Brandsen, Reuter en Wagenaar uit de CPN gezet na een conflict met in het bijzonder De Groot over de positie van de EVC (Eenheids Vakcentrale)
• - 

  Werd bij zijn terugkeer in de Tweede Kamer in 1969 vijandig bejegend door de CPN-fractie. Deze fractie verklaarde voor geen enkele door Gortzak ingediende motie te zullen stemmen.
• - 

  Trad uit de PSP uit onvrede over radikalistische tendensen

uit de privésfeer

• - 

  Gearresteerd na de februari-staking. Zat later ondergedoken in Rotterdam (het Witte Dorp) en bij de familie Willemsen in Utrecht.
• - 

  Was als onderduiker actief in het verzet, onder meer bij De Waarheid

verkiezingen

• - 

  Was in 1971 in groep III (Noord-Holland en Friesland) nummer 2 op de kandidatenlijst van de PSP bij de Eerste Kamerverkiezingen. Was nummer vier op de kandidatenlijst bij de Tweede Kamerverkiezingen. In 1972 stond bij de Tweede Kamerverkiezingen op de vijfde plaats.

pseudoniemen, bij-, koos- en schuilnamen
"Henk Defries" (schuilnaam tijdens verblijf in Moskou)

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

literatuur/documentatie

• - 

  Koos van Weringh, "Gortzak koos toen het moest", Trouw, 3 april 1989
• - 

  Het Parool, 3 april 1989
• - 

  A.A. de Jonge, "Gortzak, Hendricus (1908-1989)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel IV, 153
• - 

  F. van der Molen, "Wie is Wie in de Tweede Kamer?" (1970)

Biografisch Woordenboek(en)
biografie opgenomen in het Biografisch Woordenboek van Nederland

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.