Boekuitgave van "Het vertrouwen zoek. De kabinetsformatie 2021/22 geëvalueerd" beschikbaar
Op vrijdag 23 juni verschijnt er een boekuitgave bij uitgeverij Vantilt van het evaluatierapport dat op 23 februari 2023 door emerita hoogleraar bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Carla van Baalen, werd gepresenteerd aan de voorzitter van de Tweede Kamer.
De kabinetsformatie van 2021/22, de langste ooit, houdt de gemoederen nog steeds bezig. Onverminderd wordt gezocht naar de herkomst van de formulering ‘positie Omtzigt, functie elders’, die op 25 maart 2021 bij toeval werd gefotografeerd. Het was deze zinsnede uit een vertrouwelijke ambtelijke notitie die de nog nauwelijks begonnen kabinetsformatie in vuur en vlam zette. De verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren zagen zich gedwongen onmiddellijk af te treden. In het Kamerdebat van 1 april lag Mark Rutte urenlang onder vuur. Het vertrouwen raakte geheel zoek. Pas driehonderd dagen na de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021 werd het kabinet-Rutte IV beëdigd. Het had dezelfde coalitiesamenstelling als het voorafgaande (VVD, D66, CDA en ChristenUnie).
De evaluatiecommissie voerde in de periode augustus-november 2022 ongeveer veertig gesprekken met alle betrokkenen bij deze formatie, waaronder de voorzitters van de Tweede Kamerfracties, de verkenners, de informateurs, de formateur en de achtereenvolgende voorzitters van de Tweede Kamer. Deze gesprekken waren voor de commissie behulpzaam bij het analyseren van het formatieproces, hetgeen leidde tot een aantal aanbevelingen.
Vier van die aanbevelingen krijgen in het boek bijzondere aandacht. De eerste betreft het opnemen van deadlines voor (in)formateurs, zodat de verschillende informatiefases niet eindeloos kunnen duren. Na het verstrijken van de afgesproken termijn moet de informateur verslag uitbrengen aan de Tweede Kamer, die erover debatteert en daarna een nieuwe opdracht voor een (in)formateur vaststelt. Bovendien houdt de Kamer op deze manier meer controle op het proces.
Een voorspoedig verloop van de formatie is gebaat bij vertrouwelijkheid, zo luidt een andere aanbeveling. De commissie beveelt ook aan met slechts één verkenner te werken en de doelstelling van de verkenning aan het begin van de formatie beperkt te houden. In 2021 leken al te snel politieke keuzes te zijn gemaakt.
Ook adviseert de evaluatiecommissie de Kamer om zelf het debat te voeren over wat het eigenlijk betekent dat zij zelf sinds 2012 de regie voert over de kabinetsformatie. De betrokken politici houden daarover nogal verschillende, soms sterk uiteenlopende opvattingen op na. Dat debat moet uiteraard plaatsvinden voordat de volgende verkiezingscampagne losbarst.
Gegevens boek:
Carla van Baalen, Alexander van Kessel, Paul Bovend’Eert en Mark van Twist
Het vertrouwen zoek. De kabinetsformatie 2021/22 geëvalueerd
Uitgeverij Vantilt; Nijmegen 2023
229 blz.; ISBN 978 94 600 4511
Prijs € 29,90
Voor meer informatie:
Alexander van Kessel: alexander.vankessel@ru.nl
Carla van Baalen: carla.vanbaalen@ru.nl