Vragen en antwoorden over een EU-ruimtestrategie voor veiligheid en defensie

Wat zijn de belangrijkste kwesties waarop de strategie betrekking heeft? Wat is nu echt het vernieuwende aan deze strategie?

In de strategie wordt erkend dat de ruimte van cruciaal belang is voor het dagelijks leven, en met name voor defensie en veiligheid. Er wordt voorgesteld om ruimtesystemen en -diensten beter te beschermen en het gebruik van ruimtesystemen voor veiligheid en defensie te maximaliseren, en aldus de rol van de EU als mondiale ruimtemacht te versterken.

De strategie berust op de volgende pijlers:

• - 

  zorgen voor een gedeeld begrip van ruimtedreigingen;
• - 

  de weerbaarheid en bescherming van ruimtesystemen en -diensten in de EU verbeteren;
• - 

  zorgen voor aanscherping van het collectieve vermogen van de EU om te reageren op aanvallen en dreigingen die de veiligheidsbelangen van de EU in gevaar brengen;
• - 

  ruimtevermogens voor tweeërlei gebruik ontwikkelen, ook voor veiligheids- en defensiedoeleinden;
• - 

  mondiale partnerschappen bevorderen.

Ook zal de EU haar technologische soevereiniteit verstevigen door strategische afhankelijkheden te verminderen en relevante toeleveringsketens veilig te stellen, synergieën tussen ruimtevaart en defensie te ondersteunen en de voor de defensie- en ruimtevaartindustrie van de EU noodzakelijke vaardigheden te versterken.

Zal de strategie financiële gevolgen hebben voor de EU-begroting?

In de strategie worden concrete acties voorgesteld die moeten worden uitgevoerd met behulp van middelen uit bestaande programma's (bv. het Europees Defensiefonds, Horizon Europa, het ruimtevaartprogramma van de EU, IRIS²). De strategie zet een nieuwe koers uit voor de EU. Zij zal langetermijneffecten hebben en leiden tot meer synergieën tussen ruimtevaart en defensie, onder meer dankzij het voorstellen van opties voor mogelijke nieuwe initiatieven.

Zal de strategie gevolgen hebben voor het beheer van EU-programma's?

Nee, het beheer van het ruimtevaartprogramma van de EU blijft ongewijzigd.

De strategie zal echter de ontwikkeling bevorderen van ruimtediensten voor tweeërlei gebruik ter ondersteuning van veiligheid en defensie. Het gebruik van ruimtediensten door overheden vereist passende beveiligingsvoorschriften.

Hoe zal de EU haar vermogen om te reageren op ruimtedreigingen vergroten?

Aangezien de EU eigenaar is van ruimteactiva, moet zij toegang hebben tot de beveiligingsinformatie die nodig is om deze te beschermen. Samen met lidstaten die relevante vermogens bezitten zal worden nagegaan op welke manieren (zoals door middel van omgevingsbewustzijn in de ruimte) de EU ondersteund kan worden waar het de respons op ruimtedreigingen betreft. Hiermee zou de gevoelige informatie die wij reeds verstrekken over de beveiliging van het ruimtevaartprogramma kunnen worden aangevuld.

Een deel van de technologieën en vermogens in verband met omgevingsbewustzijn in de ruimte zou uit de EU-begroting kunnen worden gefinancierd.

Het ruimtevaartprogramma van de EU kan bijdragen tot het vormen van een beeld van ruimtedreigingen, door middel van ruimtebewaking en -monitoring, onder meer via IRIS². In het kader van een proefproject zal de levering van initiële diensten voor omgevingsbewustzijn in de ruimte worden verkend.

De Raad en de hoge vertegenwoordiger hebben de verantwoordelijkheid op te treden in geval van ruimtedreigingen die de veiligheid van de EU of haar lidstaten aantasten, onder meer door de relevante EU-instrumenten op consistente wijze in te zetten voor de respons op dergelijke dreigingen.

Draagt de ruimtestrategie van de EU voor veiligheid en defensie bij tot een wapenwedloop in de ruimte?

De EU is vastbesloten een dergelijke wapenwedloop te voorkomen en zet zich actief in voor het verminderen van ruimtedreigingen door middel van normen, regels en beginselen voor verantwoordelijk gedrag.

Tegelijkertijd moet de EU het hoofd bieden aan nieuwe veiligheidsuitdagingen, ook in de ruimte. Met de ruimtestrategie voor veiligheid en defensie wil de EU haar veiligheidsbelangen in de ruimte verdedigen.

Door haar ruimtestrategie voor veiligheid en defensie openbaar te maken, beoogt de EU haar toezegging om naar transparantie te streven, na te komen en aldus het vertrouwen in de ruimte verder op te bouwen.

Hoe wordt het besluit van de Raad betreffende de beveiliging van systemen en diensten in het kader van het ruimtevaartprogramma van de Unie geactiveerd in geval van een dreiging?

In geval van een dreiging geeft de Raad, op voorstel van de hoge vertegenwoordiger, of de hoge vertegenwoordiger zelf, urgente instructies aan de betrokken exploitant van het ruimtevaartprogramma. De Europese Dienst voor extern optreden staat dag en nacht klaar om de hoge vertegenwoordiger hierbij te ondersteunen, door middel van de architectuur voor respons op ruimtedreigingen.

Waarom wordt overwogen EU-ruimtevaartwetgeving te ontwikkelen, en wat zou deze kunnen inhouden?

Om uitdagingen met betrekking tot de ruimte aan te pakken (zoals het sterk groeiende aantal satellieten en de daarmee verband houdende risico's van congestie en botsingen, en de ernstige veiligheidsdreigingen voor ruimte-infrastructuur), zijn de lidstaten begonnen nationale ruimtewetgeving te ontwikkelen.

Bij gebrek aan een EU-regelgevingskader bestaat het risico van versnippering binnen de EU. Een dergelijk gebrek aan gemeenschappelijke regels kan gevolgen hebben voor het concurrentievermogen van de EU-industrie, de veiligheid van de EU en haar mondiale invloed in het kader van multilaterale fora.

De Commissie overweegt daarom de mogelijke ontwikkeling van EU-ruimtewetgeving, in het kader waarvan gemeenschappelijke regels voor veiligheid, beveiliging en duurzaamheid in de ruimte zouden kunnen worden voorgesteld.

Hoe zal de EU haar toegang tot de ruimte verbeteren?

De EU wil zich blijven inspannen om haar autonome toegang tot de ruimte te versterken.

De EU heeft snel inzetbare, veelzijdige en concurrerende ruimtelanceersystemen nodig om zo goed mogelijk tegemoet te kunnen komen aan institutionele (zowel civiele als militaire) en commerciële behoeften.

In aanvulling op lopende onderzoeks- en innovatieactiviteiten zal de Unie voorbereidende acties voorstellen ter ondersteuning van de ontwikkeling van baanbrekende oplossingen voor de autonome toegang van de EU tot de ruimte, waarbij ook rekening wordt gehouden met de behoeften op het gebied van veiligheid en defensie.

Waarom hebben we een overheidsdienst voor aardobservatie nodig, en wat zou die inhouden?

Aardobservatie vanuit de ruimte is een sleutelfactor voor veiligheid en defensie, zoals het Satellietcentrum van de EU heeft aangetoond in de context van de illegale aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne.

Hoewel Copernicus veiligheidsdiensten levert, is dat programma niet ontworpen om specifiek te voldoen aan vereisten op het gebied van defensie.

Een overheidssysteem voor aardobservatie van de EU zou bevorderlijk zijn voor betrouwbare, veerkrachtige en permanent beschikbare vermogens voor omgevingsbewustzijn, en zou de onafhankelijke besluitvorming en het onafhankelijk optreden van de EU en haar lidstaten ondersteunen. Als onderdeel van de verdere ontwikkeling van Copernicus zal tegen eind 2024 een eerste dienst worden opgezet.

In de strategie wordt voorgesteld opties te verkennen die de EU in staat zouden stellen de bestaande nationale, commerciële en Europese infrastructuur voor satellietbeelden aan te vullen.

Zal de strategie gunstig zijn voor kleine en middelgrote ondernemingen, met inbegrip van start-ups?

De Commissie zal de samenwerking tussen start-ups op het gebied van ruimtevaart en defensie en kmo's stimuleren.

Door activiteiten zoals hackathons, challenges en matchmaking, alsook door validering en demonstratie in de omloopbaan, zullen synergieën optreden die bevorderlijk zijn voor de samenwerking tussen start-ups op het gebied van ruimtevaart en defensie.

Waarom hebben we deze EU-ruimtestrategie voor veiligheid en defensie nodig? Hoe kunnen we overlapping met de rol van de NAVO voorkomen?

Het belangrijkste verschil is dat de EU eigenaar is van ruimteactiva die bescherming behoeven, terwijl de NAVO afhankelijk is van ruimteactiva die eigendom zijn van bondgenoten.

De reacties van de EU en de NAVO op incidenten en dreigingen in de ruimte zullen elkaar aanvullen en versterken.

In de derde gezamenlijke verklaring EU-NAVO van 10 januari 2023 en de in strategie wordt de ruimte genoemd als een gebied waarop beide organisaties hun samenwerking zullen uitbreiden en verdiepen.