Vragen en antwoorden: Wet inzake digitale markten: Zorgen voor eerlijke en open digitale markten*

Wat is de wet inzake digitale markten?

Met de wet inzake digitale markten worden regels ingevoerd voor platforms die fungeren als “poortwachters” in de digitale sector. Dat zijn platforms die een aanzienlijke impact hebben op de interne markt, die een belangrijke toegangspoort vormen voor zakelijke gebruikers om hun eindgebruikers te bereiken en die een bestendige en duurzame positie hebben of naar verwachting zullen hebben. Daardoor kunnen zij optreden als particuliere regelgever en fungeren als knelpunten tussen bedrijven en eindgebruikers.

De wet inzake digitale markten heeft tot doel te voorkomen dat poortwachters oneerlijke voorwaarden opleggen aan bedrijven en eindgebruikers, en de openheid van belangrijke digitale diensten te waarborgen. Poortwachters zullen er onder meer voor moeten zorgen dat eindgebruikers gemakkelijk kernplatformdiensten kunnen opzeggen of voorgeïnstalleerde kernplatformdiensten kunnen verwijderen, dat ze software niet langer standaard installeren samen met het besturingssysteem, dat ze advertentieprestatiegegevens en informatie over advertentieprijzen verstrekken, dat ontwikkelaars alternatieve in-app-betalingssystemen kunnen gebruiken en dat eindgebruikers alternatieve appstores kunnen downloaden.

Gemeenschappelijke regels voor de eengemaakte markt zullen innovatie, groei en concurrentievermogen bevorderen en de opschaling van kleinere platforms, kleine en middelgrote ondernemingen en start-ups, die één duidelijk kader op EU-niveau hebben, vergemakkelijken.

Op wie is de wet inzake digitale markten van toepassing?

De wet inzake digitale markten is alleen van toepassing op ondernemingen die volgens de objectieve criteria van de verordening als “poortwachters” worden aangemerkt. Dat zijn bedrijven die een bijzonder vooraanstaande rol spelen op de interne markt vanwege hun omvang en hun belang als toegangspoort voor zakelijke gebruikers om hun klanten te bereiken.

Voorwaarde is dat deze ondernemingen als poortwachter worden aangemerkt voor ten minste één van de zogenaamde “kernplatformdiensten” die in de wet inzake digitale markten worden genoemd (zoals onlinezoekmachines, socialenetwerkdiensten, appstores, bepaalde berichtendiensten, virtuele assistenten, webbrowsers, besturingssystemen en onlinetussenhandelsdiensten). Eén onderneming kan voor verschillende kernplatformdiensten als poortwachter worden aangemerkt.

Er zijn drie belangrijke cumulatieve criteria op basis waarvan een onderneming onder het toepassingsgebied van de wet inzake digitale markten valt:

• - 

  Een omvang die van invloed is op de interne markt: dit wordt geacht het geval te zijn wanneer de onderneming in elk van de laatste drie boekjaren in de Unie een jaaromzet van ten minste 7,5 miljard euro heeft behaald, of wanneer de gemiddelde marktkapitalisatie of een gelijkwaardige reële marktwaarde in het laatste boekjaar ten minste 75 miljard euro bedroeg, en de onderneming in ten minste drie lidstaten een kernplatformdienst aanbiedt;
• - 

  De controle over een belangrijke poort voor zakelijke gebruikers naar eindgebruikers: dit wordt verondersteld het geval te zijn als het bedrijf een kernplatformdienst exploiteert met meer dan 45 miljoen maandelijkse actieve eindgebruikers die in de EU zijn gevestigd of zich in de EU bevinden en meer dan 10 000 jaarlijkse actieve, in de EU gevestigde zakelijke gebruikers in het laatste boekjaar;
• - 

  Een bestendige en duurzame positie: dit wordt geacht het geval te zijn indien het bedrijf in elk van de laatste drie boekjaren aan de twee andere criteria voldeed.

Ondernemingen die aan de bovenstaande criteria voldoen, worden verondersteld poortwachters te zijn, maar hebben de mogelijkheid om dat vermoeden te weerleggen en met onderbouwde argumenten aan te tonen dat zij, hoewel zij aan alle drempels voldoen, door uitzonderlijke omstandigheden niet als poortwachter mogen worden aangemerkt.

Omgekeerd kan de Commissie een marktonderzoek starten om de specifieke situatie van een bepaalde onderneming nader te beoordelen en besluiten om de onderneming niettemin als poortwachter aan te merken op basis van een kwalitatieve beoordeling, ook al voldoet de onderneming niet aan de kwantitatieve drempels.

Welke gevolgen ondervindt een bedrijf als het wordt aangemerkt als poortwachter in het kader van de wet inzake digitale markten?

Poortwachters dragen een extra verantwoordelijkheid: ze moeten zich zo gedragen dat een open onlineomgeving wordt gegarandeerd die eerlijk is voor bedrijven en consumenten en die openstaat voor innovatie door iedereen. Dat doen zij door te voldoen aan de specifieke verplichtingen van de wetgeving.

In het kader van de wet inzake digitale markten zullen ondernemingen die als poortwachters worden aangemerkt, onderworpen worden aan een aantal gedragsregels. Ze zullen zich proactief op bepaalde manieren moeten gedragen zodat de markten meer open en betwistbaar worden, en zich tegelijkertijd moeten onthouden van oneerlijk gedrag, zoals gedefinieerd in de wetgeving op basis van de tot dusver opgedane ervaringen met de markt, onder meer in mededingingszaken.

Wanneer een bedrijf nog geen bestendige en duurzame positie heeft, maar het te verwachten is dat dat in de nabije toekomst het geval is, kan een evenredige reeks verplichtingen van toepassing zijn om ervoor te zorgen dat de betrokken poortwachter niet op oneerlijke wijze een bestendige en duurzame positie bij haar activiteiten verwerft.

Welke soorten kernplatformdiensten vallen onder de wet inzake digitale markten?

De wet inzake digitale markten heeft betrekking op tien kernplatformdiensten:

• - 

  onlinetussenhandelsdiensten;
• - 

  onlinezoekmachines;
• - 

  online socialenetwerkdiensten;
• - 

  videoplatformdiensten;
• - 

  nummeronafhankelijke interpersoonlijke communicatiediensten;
• - 

  besturingssystemen;
• - 

  cloudcomputerdiensten;
• - 

  advertentiediensten;
• - 

  webbrowsers;
• - 

  virtuele assistenten.

Van deze tien kernplatformdiensten maakten er acht deel uit van het oorspronkelijke voorstel van de Commissie. Twee kernplatformdiensten (virtuele assistenten en webbrowsers) werden tijdens de onderhandelingen toegevoegd aan de lijst.

Deze twee kernplatformdiensten werden toegevoegd op grond van de ontwikkelingen sinds december 2020, toen de wet werd voorgesteld. Tot die ontwikkelingen behoorden het sectoraal onderzoek naar het internet der dingen voor consumenten, waarin werd gekeken naar spraakassistenten, maar ook recente handhavingservaringen en bredere ontwikkelingen met betrekking tot webbrowsers.

Wat moeten poortwachters doen en wat mogen ze niet doen?

De wet inzake digitale markten bevat een reeks verplichtingen die poortwachters in hun dagelijkse activiteiten moeten toepassen om eerlijke en open digitale markten te waarborgen. Zo zullen ondernemingen kansen krijgen om te innoveren en om markten te betwisten op basis van de verdiensten van hun producten en diensten.

Enkele voorbeelden van wat poortwachters moeten doen:

• - 

  Ze moeten eindgebruikers de mogelijkheid bieden om voorgeïnstalleerde apps eenvoudig te verwijderen of de standaardinstellingen van besturingssystemen, virtuele assistenten of webbrowsers die hen naar de producten en diensten van de poortwachter sturen, te wijzigen en ze moeten keuzeschermen voor essentiële diensten aanbieden;
• - 

  Ze moeten eindgebruikers de mogelijkheid bieden apps of appstores van derden te installeren die het besturingssysteem van de poortwachter gebruiken of daarmee interoperabel zijn;
• - 

  Ze moeten ervoor zorgen dat eindgebruikers hun abonnementen op kernplatformdiensten van de poortwachter even gemakkelijk kunnen opzeggen als dat ze die abonnementen afsluiten;
• - 

  Ze moeten derden in staat stellen te interageren met de eigen diensten van de poortwachter;
• - 

  Ze moeten de ondernemingen die reclame maken op hun platform toegang bieden tot de instrumenten voor prestatiemeting van de poortwachter en tot de informatie die adverteerders en uitgevers nodig hebben om zelf een onafhankelijke verificatie van hun door de poortwachter gepubliceerde advertenties uit te voeren;
• - 

  Ze moeten zakelijke gebruikers in staat stellen hun aanbod op het platform te promoten en buiten het platform contracten met klanten te sluiten;
• - 

  Ze moeten hun zakelijke gebruikers toegang geven tot de gegevens die tijdens hun activiteiten op het platform van de poortwachter worden gegenereerd.

Enkele voorbeelden van wat poortwachters niet mogen doen:

• - 

  Ze mogen de gegevens van zakelijke gebruikers niet gebruiken wanneer ze met hen concurreren op hun eigen platform;
• - 

  Ze mogen hun eigen producten of diensten niet gunstiger rangschikken dan die van derden;
• - 

  Ze mogen app-ontwikkelaars niet verplichten gebruik te maken van bepaalde diensten van de poortwachter (zoals betaalsystemen of authenticatieaanbieders) om in appstores van de poortwachter te verschijnen;
• - 

  Ze mogen eindgebruikers niet buiten de kernplatformdienst tracken met het oog op gerichte reclame, zonder dat hiervoor effectieve toestemming is gegeven.

Hoe zal dit de interoperabiliteit van aanbieders van berichtendiensten veranderen?

De wet inzake digitale markten bevat een interoperabiliteitsverplichting met betrekking tot basisfuncties voor poortwachters die berichtendiensten verlenen.

Deze verplichting zal gelden op verzoek van derde aanbieders. Poortwachters zullen binnen een vaste termijn moeten reageren. Sommige basisfuncties moeten vanaf de inwerkingtreding van de wet inzake digitale markten beschikbaar worden gesteld met het oog op interoperabiliteit (bv. tekstberichten tussen twee individuele gebruikers), complexere functies zullen geleidelijk worden ingevoerd en moeten na twee jaar (bv. groepstekstberichten) of vier jaar (bv. audio- en videogesprekken tussen twee individuele gebruikers of groepen eindgebruikers) vanaf het moment van aanwijzing beschikbaar worden gesteld.

Het is belangrijk te benadrukken dat aanbieders van berichtendiensten die geen poortwachters zijn, niet verplicht zijn interoperabiliteit tot stand te brengen, wat betekent dat zij vrij zijn om ofwel te profiteren van een dergelijke interoperabiliteitsverplichting die op de poortwachter rust, ofwel hun dienst gescheiden te houden van die van de poortwachter.

Daarnaast zullen eindgebruikers ook de keuze hebben om een dergelijke optie al dan niet te gebruiken wanneer hun aanbieder heeft besloten met een poortwachter interoperabiliteit tot stand te brengen.

De bepalingen van de wet inzake digitale markten met betrekking tot de interoperabiliteitsverplichting zorgen er ook voor dat de door de poortwachter geboden niveaus van integriteit, beveiliging en versleuteling van de diensten niet worden verlaagd.

Hoe werkt de wet inzake digitale markten in de praktijk?

Zodra de wet inzake digitale markten in werking treedt, zal de Commissie eerst beoordelen of bedrijven die actief zijn op het gebied van kernplatformdiensten kunnen worden aangemerkt als “poortwachter” in de zin van de wet inzake digitale markten:

• - 

  Bedrijven moeten beoordelen of zij voldoen aan de in de wet inzake digitale markten opgenomen kwantitatieve drempels voor de aanwijzing van poortwachters. Vervolgens moeten zij de Commissie hierover informatie verstrekken;
• - 

  De Commissie zal daarna, op basis van de door de bedrijven verstrekte informatie (onder voorbehoud van een gemotiveerde weerlegging) en/of na een marktonderzoek, de bedrijven als “poortwachters” aanwijzen die aan de drempels van de wet inzake digitale markten voldoen;
• - 

  Uiterlijk zes maanden nadat een bedrijf als “poortwachter” is aangewezen, moet het voldoen aan de verplichtingen en verboden die in de wet inzake digitale markten zijn vastgesteld. Voor poortwachters die nog geen bestendige en duurzame positie innemen, maar dat naar verwachting in de nabije toekomst wel zullen doen, zijn alleen de verplichtingen van toepassing die noodzakelijk en passend zijn om ervoor te zorgen dat het bedrijf niet op oneerlijke wijze een dergelijke bestendige en duurzame positie bij haar activiteiten verwerft.

Wat gebeurt er als een poortwachter de regels negeert?

Om de doeltreffendheid van de nieuwe regels te waarborgen, zijn sancties voor niet-naleving van de verplichtingen mogelijk.

Als een poortwachter de regels niet naleeft, kan de Commissie geldboeten opleggen tot maximaal 10 % van de totale wereldwijde jaaromzet van het bedrijf, of 20 % in geval van herhaalde overtredingen, en dwangsommen tot maximaal 5 % van de totale wereldwijde dagomzet van het bedrijf.

In geval van systematische inbreuken kan de Commissie aanvullende maatregelen opleggen. Wanneer dat nodig is om naleving te bereiken, en wanneer er geen alternatieve, even doeltreffende maatregelen beschikbaar zijn, kunnen dit structurele maatregelen zijn, zoals een poortwachter verplichten een bedrijf of onderdelen daarvan te verkopen (d.w.z. het verkopen van eenheden, activa, intellectuele-eigendomsrechten of merken), of een poortwachter verbieden een bedrijf te verwerven dat diensten verleent in de digitale sector of diensten waarmee data kunnen worden verzameld waarop de systematische inbreuken betrekking hebben.

Hoe kan ervoor worden gezorgd dat de nieuwe regels toekomstbestendig zijn voor de snel veranderende digitale sector?

Het is voor de Commissie van bij de start cruciaal geweest dat de wet inzake digitale markten toekomstbestendig is en dit komt ook goed tot uiting in het definitieve akkoord.

De Commissie is op grond van de wet inzake digitale markten bevoegd om op basis van een marktonderzoek de bestaande verplichtingen voor poortwachters aan te vullen door middel van een aanvullende handeling (gedelegeerde handeling) of een herziening van de wet inzake digitale markten. Dit moet ervoor zorgen dat billijkheid en betwistbaarheid ook worden nagestreefd wanneer de praktijken van poortwachters en de digitale markten veranderen.

Hiernaast zal de Commissie zogenaamde “opkomende” poortwachters kunnen aanwijzen die duidelijk op weg zijn om diensten in hun voordeel te kanaliseren. Op deze manier is het instrument zowel zeer nauwkeurig en dus gemakkelijk uitvoerbaar en doeltreffend, als flexibel genoeg om gelijke tred te houden met de ontwikkelingen in de snel veranderende digitale sector.

Wat is het doel van marktonderzoeken in het kader van de wet inzake digitale markten?

Om ervoor te zorgen dat de nieuwe poortwachterregels gelijke tred houden met het hoge tempo van de digitale markten, zal de Commissie bevoegd zijn om marktonderzoeken uit te voeren. Het doel van marktonderzoeken is drieledig:

• - 

  Het aanwijzen van poortwachters die niet vallen onder de kwantitatieve drempels van de wet inzake digitale markten, of die weliswaar aan deze drempels voldoen, maar die een onderbouwde verklaring hebben ingediend ter weerlegging van het op deze drempels gebaseerde vermoeden;
• - 

  Het bepalen of andere diensten in de digitale sector moeten worden toegevoegd aan de lijst van kernplatformdiensten die binnen het toepassingsgebied van de verordening vallen, dan wel of zich nieuwe praktijken voordoen die dezelfde nadelige gevolgen kunnen hebben als die welke reeds onder de verordening vallen;
• - 

  Het uitwerken van aanvullende corrigerende maatregelen die worden toegepast wanneer een poortwachter de regels van de wet inzake digitale markten stelselmatig overtreedt.

Wie handhaaft de wet inzake digitale markten?

De Commissie zal als enige bevoegd zijn voor de handhaving van de wet inzake digitale markten. Deze gecentraliseerde handhaving past bij de grensoverschrijdende activiteiten van de poortwachters en de doelstelling van de wet inzake digitale markten om een geharmoniseerd kader met maximale rechtszekerheid voor bedrijven in de hele Europese Unie tot stand te brengen.

Tegelijkertijd zal de Commissie, als onderdeel van de toezichtarchitectuur van de wet inzake digitale markten, nauw samenwerken en overleg plegen met mededingingsautoriteiten en rechtbanken in de EU-lidstaten. In de wet inzake digitale markten is ook bepaald dat de betrokken nationale autoriteiten, indien het nationale recht in een dergelijke bevoegdheid voorziet, onderzoeksinitiatieven mogen nemen om na te gaan of de poortwachter voldoet aan de wet inzake digitale markten, en over hun bevindingen verslag kunnen uitbrengen aan de Commissie. Zo worden de sterkte en deskundigheid van de betrokken autoriteiten in de hele Europese Unie benut en wordt er voor een maximale naleving gezorgd.

Zijn er particuliere schadevergoedingen beschikbaar voor degenen die schade hebben geleden door poortwachters?

De wet inzake digitale markten is een verordening met precieze verplichtingen en verboden voor de poortwachters die eronder vallen, die rechtstreeks kunnen worden gehandhaafd door nationale rechtbanken. Bij schade door het gedrag van poortwachters die zich niet aan de regels houden, kunnen de betrokkenen gemakkelijker rechtstreeks aanspraak maken op schadevergoeding.

Kunnen deze problemen niet worden aangepakt met het bestaande mededingingsrecht?

De wet digitale markten vormt een aanvulling op het Europees en nationaal mededingingsrecht. De nieuwe regels laten de toepassing van de EU-mededingingsregels (de artikelen 101 en 102 VWEU) en de nationale mededingingsregels met betrekking tot unilateraal gedrag onverlet.

Regelgeving en handhaving van de mededingingsregels gaan al hand in hand in andere sectoren, zoals energie, telecommunicatie en financiële diensten. De wet inzake digitale markten pakt oneerlijke praktijken van poortwachters aan die ofwel (i) buiten de bestaande EU-mededingingsregels vallen, ofwel (ii) niet altijd doeltreffend met deze regels kunnen worden aangepakt omdat bepaald gedrag systemisch is en omdat mededingingswetgeving achteraf en per geval wordt toegepast. De wet inzake digitale markten zal dus de schadelijke structurele gevolgen van deze oneerlijke praktijken vooraf tot een minimum beperken, zonder afbreuk te doen aan het vermogen van de EU om achteraf in te grijpen via de handhaving van de bestaande EU-mededingingsregels.

Wat is de rechtsgrondslag voor de wet inzake digitale markten?

Artikel 114 VWEU waarborgt de werking van de eengemaakte markt en vormt de relevante rechtsgrondslag voor dit initiatief.

Digitale diensten zijn van nature grensoverschrijdend. De nieuwe regels zullen de versnippering van de regelgeving voor digitale diensten, met name met betrekking tot poortwachterplatforms, beperken en de nalevingskosten terugdringen voor bedrijven die actief zijn op de interne markt.

Wanneer worden de regels van toepassing?

De wet inzake digitale markten is op 1 november 2022 in werking getreden, na de bekendmaking ervan in het Publicatieblad op 12 oktober 2022. Zij zal zes maanden na de inwerkingtreding van toepassing worden, met ingang van 2 mei 2023.

Wanneer zal de Commissie de eerste poortwachters aanwijzen?

Na de inwerkingtreding op 2 mei 2023 zullen potentiële poortwachters, indien zij voldoen aan de kwantitatieve drempels die in de wet inzake digitale markten zijn vastgesteld, de Commissie binnen twee maanden in kennis moeten stellen van hun kernplatformdiensten. Dit moet uiterlijk op 3 juli 2023 gebeuren. De Commissie krijgt 45 werkdagen om tegen 6 september 2023 te beoordelen of de onderneming in kwestie aan de drempels voldoet en om poortwachters aan te wijzen. Na hun aanwijzing hebben poortwachters zes maanden de tijd om uiterlijk op 6 maart 2024 aan de vereisten van de wet inzake digitale markten te voldoen.

In beperkte en uitzonderlijke omstandigheden waarin de betrokken onderneming het vermoeden van deze poortwachterstatus weerlegt met voldoende onderbouwde argumenten waarmee het vermoeden duidelijk in twijfel wordt getrokken, kan de Commissie de kwestie beoordelen aan de hand van een kort marktonderzoek teneinde de betrokken onderneming al dan niet als poortwachter aan te wijzen.

Meer informatie

Tekst bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Unie:

Persbericht - Commissie verwelkomt politiek akkoord over wet inzake digitale markten

Factsheet over het voorstel voor de wet inzake digitale markten

*Bijgewerkt op 31.10.2022