Vragen en antwoorden: Een nieuwe EU-aanpak van kankerscreening
Hoe past deze nieuwe aanpak van kankerscreening in het Europees kankerbestrijdingsplan?
Het Europees kankerbestrijdingsplan is een belangrijke pijler van een sterke Europese gezondheidsunie. Het ondersteunt een veiligere, veerkrachtigere en beter voorbereide Europese Unie i. De EU-kankerscreeningsregeling is een van de tien vlaggenschipinitiatieven die de lidstaten zullen helpen het tij te keren in de strijd tegen kanker. Hoe eerder kanker wordt gediagnosticeerd, hoe groter de kans op een succesvolle en ongecompliceerde behandeling. Vroegtijdige opsporing door middel van bevolkingsonderzoek biedt bij uitbreiding de beste kans om kanker te bestrijden en levens te redden.
Bevolkingsgebaseerde, kwalitatief hoogwaardige screeningprogramma's hebben aanzienlijk bijgedragen tot het verbeteren van de kankerscreening en hebben er mee voor gezorgd dat de overgrote meerderheid van de mensen in de doelleeftijdscategorieën hebben kunnen deelnemen aan georganiseerde screenings. Toch blijven er in de hele EU ongelijkheden bestaan op het gebied van toegang, kwaliteit en diagnostiek. De doelstelling van het EU-kankerbestrijdingsplan bestaat erin ervoor te zorgen dat tegen 2025 90 % van de bevolking van de EU die in aanmerking komt voor screening op borst-, baarmoederhals- en colorectale kanker, een screening krijgt aangeboden. Binnen het plan kadert tevens het voornemen om te overwegen gerichte kankerscreening uit te breiden tot niet alleen borst-, colorectale en baarmoederhalskanker, maar ook andere vormen van kanker, zoals prostaat-, long- en maagkanker.
Waarom is een nieuwe aanpak nodig?
In de bijna twee decennia sinds de vorige aanbevelingen is er veel veranderd. De Commissie stelt daarom voor de aanbeveling van de Raad i van 2003 te actualiseren om ervoor te zorgen dat deze in overeenstemming is met de meest recente beschikbare wetenschappelijke gegevens en technologische ontwikkelingen, en om het toezicht en de gegevensuitwisseling te verbeteren. Dit omvat het actualiseren van de aanbevelingen voor screening op borst-, baarmoederhals- en colorectale kanker met nieuwe doel- en testtypes, en een uitbreiding van de kankerscreeningprogramma's tot long- en prostaatkanker en tot maagkanker in die landen of regio's met de hoogste incidentie en sterftecijfers voor maagkanker. Deze actualiseringen zullen vergezeld gaan van “levende” EU-richtsnoeren die kunnen worden aangepast aan veranderende wetenschappelijke inzichten, en van kwaliteitsborgingsregelingen voor deze soorten kanker.
Wat zijn de veranderingen met betrekking tot borst-, baarmoederhals- en colorectale kanker?
-
-Uitbreiden van de screening op borstkanker van vrouwen tussen 50 en 69 jaar tot vrouwen tussen 45 en 74 jaar. De Commissie raadt de lidstaten ook aan specifieke diagnostische maatregelen te overwegen, met inbegrip van beeldvorming middels magnetische resonantie (MRI) voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel.
-
-Voorrang geven aan tests op het humaan papillomavirus (HPV) bij vrouwen tussen 30 en 65 jaar, om de 5 jaar of meer, in plaats van screening door middel van uitstrijkjes, rekening houdend met de HPV-vaccinatiestatus.
-
-Aanbevelen van fecale immunochemische tests op colorectale kanker in plaats van fecale screening op occult bloed bij personen tussen 50 en 74 jaar om na te gaan of zij naar vervolgendoscopie/colonoscopie moeten worden verwezen.
Wat zijn de nieuwe soorten kanker die zijn toegevoegd en waarom precies deze drie soorten?
De Commissie stelt voor om screening op long-, prostaat- en, onder bepaalde omstandigheden, maagkanker in te voeren.
longkanker: De Commissie beveelt aan een screening in te voeren voor huidige rokers en ex-rokers die in de afgelopen 15 jaar stopten met roken, 50 tot 75 jaar oud zijn en een rookgeschiedenis van 30 pakjaar hebben (wat overeenkomt met het roken van 20 sigaretten per dag gedurende 30 jaar).
prostaatkanker: De Commissie stelt voor tests op prostaatspecifiek antigeen (PSA) in te voeren voor mannen tot 70 jaar, in combinatie met beeldvorming middels magnetische resonantie (MRI) als vervolgtest.
maagkanker: In landen of regio's met hogere incidentie van en sterftecijfers door maagkanker stelt de Commissie voor screening in te voeren op Helicobacter pylori bacteriën, die maagzweren kunnen veroorzaken en in sommige gevallen tot maagkanker kunnen leiden. De Commissie beveelt ook aan op precancereuze maagzweren met andere oorzaken te screenen.
Voor andere vormen van kanker zijn er nog geen bewijzen dat breed bevolkingsonderzoek aangewezen zou zijn. Nieuwe technologieën, met inbegrip van multikankerbloedtests, zijn nog niet klaar voor routinegebruik, maar het onderzoek verloopt snel en de EU moet bereid zijn nieuwe methoden in te voeren indien het nut ervan bewezen is.
Wat is de wetenschappelijke basis voor dit voorstel?
De groep van wetenschappelijke hoofdadviseurs heeft op 2 maart 2022 zijn wetenschappelijk advies over kankerscreening in de Europese Unie gepubliceerd. Het advies was erop gericht om na te gaan op welke manier de Commissie kan bijdragen aan de verbetering van de kankerscreening in de hele Unie en om een bijdrage te leveren aan het voorstel van de Commissie van 2022 voor de actualisering van de aanbeveling van de Raad van 2003 over kankerscreening. Het advies was gebaseerd op het onderzoeksverslag “Improving cancer screening in the European Union” (Verbeteren van de kankerscreening in de Europese Unie) van het consortium Science Advice for Policy by European Academies (SAPEA).
Hoe investeert de EU in verder onderzoek?
De EU-missie inzake kanker in het kader van Horizon Europa, het programma voor onderzoek en innovatie (2021-2027), is een belangrijk onderdeel van de investeringen van de Unie in onderzoek en innovatie op het gebied van kanker. De nieuwe EU-kankerscreeningsregeling wordt rechtstreeks ondersteund met verschillende geplande acties, met name wat betreft een geoptimaliseerde en verbeterde toegang tot bestaande screeningsprogramma's, de ontwikkeling van nieuwe methoden en technologieën voor screening en vroegtijdige opsporing, en de ontwikkeling van vroege voorspellers/tests, en zo wordt er een belangrijk verband tussen het onderzoeks- en innovatiebeleid en het kankerbeleid gelegd.
Waarom zijn investeringen nodig en welk bedrag is beschikbaar om de lidstaten te helpen?
Investeren in kankerscreening kan de druk op de gezondheidszorgstelsels helpen verminderen door vroegere opsporing, waardoor voor meer, betere en gezondere levensjaren kan worden gezorgd en vooral levens kunnen worden gered. Het Europees kankerbestrijdingsplan wordt ondersteund met behulp van het hele scala aan financieringsinstrumenten van de Commissie, waarbij in totaal 4 miljard euro wordt uitgetrokken voor acties op het gebied van kankerbestrijding. Dit omvat ongeveer 38,5 miljoen EUR voor screeninggerelateerde projecten in het kader van het EU4Health-programma en 60 miljoen EUR in het kader van Horizon Europa. De Commissie zal aanvullende financiering voor kankerscreening voorstellen in het kader van het EU4Health-programma voor 2023.
De EU-landen kunnen ook cohesiefondsen gebruiken om kankerscreening te ondersteunen door een beroep te doen op het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en het Europees Sociaal Fonds Plus. Sommige lidstaten hebben de diagnose en behandeling van kanker al opgenomen in hun nationale plannen voor herstel en veerkracht.
De voordelen voor de volksgezondheid en de kostenefficiëntie van een screeningprogramma kunnen worden bereikt als het geleidelijk, op georganiseerde en systematische wijze wordt uitgevoerd, de gehele doelgroep bestrijkt en de op bewijsmateriaal gebaseerde, actuele Europese richtsnoeren met kwaliteitsborging volgt. Dit vereist ook passend toezicht op de kwaliteit van de screeningprogramma's.
Hoe wordt toezicht gehouden op de voortgang?
Met het voorstel wordt een systematisch toezichtsysteem ingevoerd om de manier waarop de EU-landen de aanbevelingen voor kankerscreening uitvoeren, te volgen.
In het voorstel wordt uiteengezet hoe de EU-lidstaten regelmatig toezicht moeten houden op het proces en de resultaten van georganiseerde kankerscreening en verslag moeten uitbrengen aan het publiek en het personeel dat de screening uitvoert. Ook wordt uiteengezet hoe de lidstaten met behulp van het Europees informatiesysteem voor kanker, onder meer aan de hand van prestatie- en impactindicatoren, moeten zorgen voor passend(e) registratie, verzameling, opslag en beheer van gegevens en informatie.
Het door de EU gefinancierde project CanScreen-ECIS (Europees informatiesysteem voor kanker) zal de lidstaten helpen te voldoen aan de rapportageverplichting in de aanbeveling. Er worden instrumenten ontwikkeld om de lidstaten te helpen informatie in het ECIS in te voeren.
De aanbeveling verplicht de lidstaten om binnen drie jaar na de goedkeuring van de aanbeveling en vervolgens om de vier jaar verslag uit te brengen over de wijze waarop zij de geactualiseerde aanpak van de screening van kanker in de EU uitvoeren. Op basis hiervan zal de Commissie verder verslag uitbrengen over de uitvoering van kankerscreeningprogramma's en nagaan of verdere actie nodig is.
Meer informatie
Raadpleging van belanghebbenden over het voorstel
Factsheet: Europees kankerbestrijdingsplan — een nieuwe aanpak van kankerscreening
Factsheet: Europees kankerbestrijdingsplan — wat is de stand van zaken?
Factsheets van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (JRC)