Digitale diensten: historische regels voor een veiliger en open onlineklimaat

Het EU-akkoord over digitale regels bevat voor het eerst normen inzake de verplichtingen van onlinebedrijven binnen een open en concurrerende digitale markt.

Dinsdag vond in het Parlement de eindstemming plaats over de nieuwe wet inzake digitale diensten en de nieuwe wet inzake digitale markten. Dit gebeurde naar aanleiding van een akkoord dat het Parlement en de Raad respectievelijk op 23 april en 24 maart hadden bereikt. De twee wetsvoorstellen zijn bedoeld om de maatschappelijke en economische impact van technologiebedrijven te verzachten door duidelijke normen vast te stellen voor hoe zij in de EU moeten functioneren en diensten verlenen in overeenstemming met de grondrechten en waarden van de EU.

De wet inzake digitale diensten werd goedgekeurd met 539 stemmen voor, 54 tegen en 30 onthoudingen. De wet inzake digitale markten met 588 stemmen voor, 11 tegen en 31 onthoudingen.

Wat offline illegaal is, moet ook online illegaal zijn

De wet inzake digitale diensten bevat duidelijke verplichtingen voor verleners van digitale diensten zoals sociale media en onlinemarktplaatsen. Het doel is om de verspreiding van illegale inhoud, desinformatie en andere maatschappelijke risico’s op het internet tegen te gaan. De eisen staan in verhouding tot de omvang van de platforms en tot het gevaar dat zij vormen voor de samenleving.

De nieuwe regels omvatten onder meer:

• - 

  nieuwe maatregelen om illegale inhoud op het internet tegen te gaan en de verplichting voor platforms om snel te reageren, onder eerbiediging van de grondrechten, waaronder de vrijheid van meningsuiting en de bescherming van persoonsgegevens;
• - 

  een betere traceerbaarheid en controle van handelaren op onlinemarktplaatsen om de veiligheid van producten en diensten te waarborgen, onder meer via inspanningen om steekproefsgewijs na te gaan of illegale inhoud weer opduikt;
• - 

  meer transparantie en een grotere verantwoordingsplicht voor platforms. Zo zullen zij duidelijke informatie moeten verstrekken over inhoudsmoderatie of het gebruik van algoritmen voor het aanbevelen van inhoud (zogenoemde aanbevelingssytemen). Gebruikers zullen beslissingen over inhoudsmoderatie kunnen aanvechten;
• - 

  een verbod op misleidende praktijken en bepaalde soorten gerichte reclame, zoals op kinderen gerichte reclame en advertenties op basis van gevoelige gegevens. De zogenoemde donkere patronen en misleidende praktijken waarmee de keuzes van gebruikers worden beïnvloed, zullen ook verboden worden.

Zeer grote onlineplatforms en zoekmachines (met minstens 45 miljoen gebruikers per maand) vormen het grootste risico. Zij zullen aan strengere verplichtingen moeten voldoen, die door de Commissie gehandhaafd zullen worden. Zo zullen deze platforms systeemrisico’s moeten voorkomen (zoals de verspreiding van illegale inhoud, een negatieve invloed op de grondrechten, op verkiezingsprocessen en op gendergerelateerd geweld of de geestelijke gezondheid) en onderworpen worden aan onafhankelijke audits. Ze zullen gebruikers ook de keuze moeten geven om geen aanbevelingen te krijgen die gebaseerd zijn op profilering. Verder zullen zij autoriteiten en erkende onderzoekers toegang moeten verschaffen tot hun data en algoritmen.

Gedragsregels voor poortwachters

De wet inzake digitale markten bevat verplichtingen voor grote onlineplatforms die optreden als “poortwachters” op de digitale markt. Dit zijn platforms met een machtspositie op het internet waardoor consumenten ze moeilijk kunnen vermijden. De nieuwe eisen zijn bedoeld om een eerlijker ondernemingsklimaat tot stand te brengen en de consument meer diensten aan te bieden.

Om oneerlijke handelspraktijken te voorkomen, zullen de als poortwachters aangewezen platforms:

• - 

  derden in staat moeten stellen met hun eigen diensten te interageren. Dit betekent dat kleinere platforms aan dominante berichtenplatforms zullen kunnen vragen dat zij hun gebruikers de mogelijkheid bieden om berichten uit te wisselen met en spraakberichten of bestanden te versturen naar andere berichtenapps. Gebruikers zullen meer keuze hebben en het zogenoemde lock-in-effect kunnen vermijden waarbij ze tot één app of platform beperkt zijn;
• - 

  zakelijke gebruikers toegang moeten verschaffen tot de gegevens die de poortwachters op hun platform genereren, en hen in staat moeten stellen hun eigen aanbod te promoten en buiten het platform van de poortwachter contracten te sluiten met hun klanten.

Poortwachters mogen niet langer:

• - 

  hun eigen producten en diensten gunstiger rangschikken dan die van derden op hun platforms (“self-preferencing”);
• - 

  verhinderen dat gebruikers geïnstalleerde software of apps eenvoudig kunnen verwijderen of applicaties en appstores van derden gebruiken;
• - 

  de persoonsgegevens van gebruikers verwerken met het oog op gerichte reclame, tenzij zij daarvoor uitdrukkelijk toestemming hebben gekregen.

Sancties

De Commissie kan marktonderzoek doen om na te gaan of de nieuwe regels van de wet inzake digitale markten correct worden toegepast en in overeenstemming zijn met de dynamische digitale sector. Poortwachters die de regels niet naleven, kunnen door de Commissie boetes opgelegd krijgen. Deze boetes kunnen oplopen tot 10 % van hun totale wereldwijde omzet in het voorafgaande boekjaar, of tot 20 % bij herhaalde niet-naleving.

Citaten

Christel Schaldemose (S&D, DK), rapporteur voor de wet inzake digitale diensten, verklaarde: "Techreuzen hebben veel te lang kunnen profiteren van een gebrek aan regels. De digitale wereld heeft zich ontwikkeld tot een soort Wilde Westen, waar de grootsten en sterksten de dienst uitmaken. Maar er is een nieuwe sheriff in de stad - de DSA. De regels en rechten zijn voortaan strenger. We gooien de zwarte doos van algoritmen open zodat we de geldmachines achter deze sociale platforms eens goed kunnen doorlichten."

Andreas Schwab (EVP, DE), rapporteur voor de wet inzake digitale markten, zei dat "het beginsel dat alleen de financieel sterksten overleven niet langer aanvaardbaar is. Het doel van de digitale interne markt is dat Europa de beste bedrijven aantrekt, niet alleen de grootste. Daarom moeten we ons focussen op de naleving van de wetgeving. We hebben goed toezicht nodig dat zorgt voor een adequate wetgevingsdialoog. Pas als we op voet van gelijkheid kunnen samenwerken, zal de EU het respect krijgen dat het verdient; en dat zijn we aan onze burgers en ondernemingen verplicht".

Volgende stappen

De Raad zal beide wetten formeel goedkeuren in september, waarna ze bekendgemaakt zullen worden in het Publicatieblad van de EU. Twintig dagen later treden ze in werking.

De wet inzake digitale diensten zal rechtstreeks van toepassing zijn in de hele EU, met ingang van 1 januari 2024 of vijftien maanden na de inwerkingtreding van de wet (als dit later is). Zeer grote onlineplatforms en onlinezoekmachines zullen hun nieuwe verplichtingen vroeger moeten nakomen, namelijk vier maanden nadat zij door de Commissie als zodanig zijn aangewezen.

De wet inzake digitale markten zal zes maanden na de inwerkingtreding ervan van toepassing worden. De poortwachters zullen hoogstens zes maanden de tijd hebben om aan hun nieuwe verplichtingen te voldoen nadat zij als zodanig zijn aangewezen.