Vragen en antwoorden: Aangescherpte praktijkcode betreffende desinformatie

Waarom moet de praktijkcode betreffende desinformatie worden herzien?

Sinds de publicatie van de eerste code in 2018 heeft het fenomeen desinformatie, dat vaak complex en ingenieus is opgezet, zich wijd verbreid, met name in de context van de COVID-19-pandemie en de oorlog in Oekraïne. Hoewel de eerste code een goede eerste stap was, bracht een beoordeling van de eerste code door de Commissie in 2020 ook enkele tekortkomingen aan het licht, zoals:

• - 

  een inconsistente en onvolledige toepassing van de code door platforms en lidstaten;
• - 

  lacunes in de reikwijdte van de verbintenissen van de code;
• - 

  een gebrek aan een passend monitoringmechanisme, met inbegrip van kernprestatie-indicatoren;
• - 

  ontoereikende verbintenissen voor toegang tot gegevens van platforms met het oog op onderzoek naar desinformatie;
• - 

  een beperkte deelname van belanghebbenden, met name uit de reclamesector.

Met de herziene code moeten deze lacunes en tekortkomingen worden aangepakt, ook rekening houdende met de lessen die tijdens de hierboven genoemde desinformatiecrises zijn getrokken, zodat de EU over de juiste instrumenten kan beschikken om de verspreiding van desinformatie tegen te gaan.

Hoe is de nieuwe praktijkcode tot stand gekomen?

De praktijkcode betreffende desinformatie van 2018 was een mijlpaal. Zij was het eerste zelfreguleringsinstrument ter wereld waarbij spelers uit de sector gezamenlijke afspraken hebben gemaakt om vrijwillig desinformatie te bestrijden.

Na een beoordeling heeft de Commissie in mei 2021 gedetailleerde richtsnoeren gepubliceerd over de wijze waarop de ondertekenaars de code moeten aanscherpen om een transparantere, veiligere en betrouwbaardere onlineomgeving tot stand te brengen.

Tijdens de herziening van de code heeft een aanzienlijk aantal aspirant-ondertekenaars zich aangesloten bij de oorspronkelijke ondertekenaars, belangrijke onlineplatforms die actief zijn in de EU en grote brancheorganisaties uit de Europese reclamesector. De redactie van de code is — in opdracht van de ondertekenaars — gefaciliteerd door Valdani, Vicari en Associates (VVA), een onafhankelijke consultant, en Oreste Pollicino, hoogleraar grondwettelijk recht van de universiteit van Bocconi, als onpartijdige bemiddelaar. Dit proces is nu afgerond en 34 ondertekenaars hebben al hun aanmeldingsformulieren ingediend om zich bij de code aan te sluiten. De code staat nog altijd open voor nieuwe ondertekenaars.

Wie zijn de ondertekenaars van de nieuwe code?

Bij de ondertekenaars zijn belangrijke onlineplatforms die actief zijn in de EU, brancheorganisaties en relevante spelers in het online- en reclame-ecosysteem, die zich ook al aan de vorige code hadden gecommitteerd. Het gaat om: Google, Meta, Twitter, Microsoft, TikTok, DOT Europe, de World Federation of Advertisers (WFA), de European Association of Communications Agencies (EACA), het Interactive Advertising Bureau (IAB Europe) en Kreativitet & Kommunikation.

Nieuwe ondertekenaars, die ook betrokken waren bij het herzieningsproces, zijn onder meer: de online videostreamingplatforms Twitch en Vimeo; de sociale netwerken Clubhouse en The Bright App; het Tsjechische webportaal Seznam en de zoekmachine Neeva; de factcheckers Maldita, PagellaPolitica, Demagog en Faktograf; de aanbieders van advertentietechnologie MediaMath en DoubleVerify, en het initiatief voor de reclamesector GARM; het maatschappelijk middenveld en onderzoeksorganisaties Avaaz, Globsec, Verslaggevers zonder grenzen en VOST Europe; en organisaties die specifieke expertise en technische oplossingen bieden om desinformatie te bestrijden, Adobe, Crisp Thinking, Kinzen, Logically, Newsback, NewsGuard en WhoTargetsMe.

Kunnen nog meer ondertekenaars zich bij de code aansluiten?

Ja, er kunnen zich nog altijd meer ondertekenaars bij de aangescherpte code aansluiten. Een van de verwachtingen die de Commissie ten aanzien van de nieuwe code koesterde, was dat er op maat gesneden verbintenissen zouden worden opgenomen die inhaken op de diversiteit van de diensten die de ondertekenaars verlenen, hun omvang en de specifieke rol die zij spelen. Doordat verschillende nieuwe ondertekenaars de code hebben helpen opstellen, bestrijkt zij nu een breed scala aan gebieden en verbintenissen waarmee een uiteenlopende groep belanghebbenden die maatregelen willen nemen om desinformatie te beperken, aan de slag kunnen. Er zal een nieuwe taskforce worden opgericht met een sterk monitoringkader op basis van regelmatige rapportage en meerdere indicatoren voor dienstverleningsniveaus om de naleving van de code te waarborgen. Er zal ook een forum worden opgezet om de verbintenissen te evalueren en aan te passen aan technologische, maatschappelijke, markt- en wetgevingsontwikkelingen, zodat de code ook op langere termijn van nut blijft.

Belanghebbenden die zich aan de code van 2022 willen committeren, kunnen contact opnemen met de taskforce om de aangescherpte code te ondertekenen.

Wat is het verschil tussen de nieuwe code en die van 2018?

Concreet bevat de nieuwe code verbintenissen die tot doel hebben:

• - 

  nieuwe ondertekenaars aan te trekken: de code is niet alleen bestemd voor grote platforms, maar ook voor tal van diverse spelers die de verspreiding van desinformatie kunnen helpen beperken, en meer deelnemers zijn welkom;
• - 

  de financiële prikkels voor de verspreiding van desinformatie weg te nemen door ervoor te zorgen dat wie desinformatie verspreidt, niet op reclame-inkomsten kan rekenen;
• - 

  nieuwe manipulatieve gedragingen aan te pakken, zoals nepaccounts, bots of kwaadwillige deepfakes die desinformatie verspreiden;
• - 

  gebruikers weerbaarder te maken door hen betere instrumenten aan te reiken om desinformatie te herkennen, te begrijpen en te signaleren;
• - 

  factchecking uit te breiden in alle EU-landen en alle EU-talen en ervoor te zorgen dat factcheckers eerlijk worden beloond voor hun werk;
• - 

  politieke reclame transparant te maken door gebruikers in staat te stellen politieke advertenties gemakkelijk te herkennen dankzij betere labeling en informatie over wie ervoor heeft betaald, hoeveel ervoor is betaald en hoelang een advertentie wordt getoond;
• - 

  onderzoekers beter te ondersteunen door hen betere toegang te bieden tot de gegevens van platforms;

• - 

  haar eigen impact te evalueren door middel van een sterk monitoringkader en regelmatige rapportage door platforms over de wijze waarop zij hun verbintenissen nakomen;
• - 

  een transparantiecentrum en een taskforce op te richten om op eenvoudige en transparante wijze te kunnen volgen hoe uitvoering wordt gegeven aan de code, zodat deze bij de tijd en geschikt blijft.

Doordat er meer spelers betrokken waren bij het opstellen van de code, konden de verbintenissen krachtiger worden geformuleerd en sterker worden toegesneden op alle verbeterpunten die in de richtsnoeren van de Commissie waren vastgesteld om de verspreiding van online-desinformatie beter aan te pakken.

Hoe wordt vermeden dat er geld wordt verdiend met desinformatie?

De code bevat nieuwe verbintenissen om de verspreiding van desinformatie in de gehele toeleveringsketen van reclame onrendabel te maken. Organisaties van adverteerders, communicatiebureaus, advertentietechnologiebedrijven en platforms verbinden zich ertoe maatregelen te nemen om de plaatsing van reclame op accounts en websites die desinformatie verspreiden, of de plaatsing van reclame naast desinformatie, grondig te verifiëren, te controleren en te beperken, en om de verspreiding van reclame die desinformatie bevat, te beperken. Door het gebruik van zeer strikte toelatingscriteria en de evaluatie van inhoud zullen de mogelijkheden om via de plaatsing van reclame geld te verdienen met desinformatie, aan banden worden gelegd. Een betere samenwerking tussen de betrokken actoren zal ervoor zorgen dat er doeltreffender wordt gecontroleerd op de plaatsing van advertenties. Met behulp van tools voor merkveiligheid en samenwerking met externe organisaties zal de transparantie worden verhoogd en de controle op degenen die online advertenties plaatsen, worden versterkt.

Hoe waarborgt de code de transparantie van politieke reclame?

De ondertekenaars van de code verbinden zich ertoe verdere stappen te ondernemen om de transparantie van politieke reclame te waarborgen, in combinatie met de voorgestelde verordening inzake transparantie en gerichte politieke reclame. Om ervoor te zorgen dat gebruikers politieke advertenties kunnen onderscheiden van andere advertenties en inhoud, zal de weergegeven inhoud duidelijk worden gelabeld. De ondertekenaars zullen ook de resultaten van onderzoek en beste praktijken integreren in hun labelingsystemen om een en ander duidelijker te maken voor de gebruiker.

De code verplicht de ondertekenaars ertoe registers van politieke en thematisch georiënteerde advertenties bij te houden en te verbeteren; deze registers zullen de advertenties zelf bevatten en ook daaraan gerelateerde transparantie-informatie, waaronder weergavetijd, advertentiekosten, ervaringen, en criteria voor publiekselectie, demografische data en het aantal ontvangers. Daarnaast zullen de ondertekenaars passende systemen voor identiteitscontrole invoeren voor de sponsors van politieke en thematisch georiënteerde advertenties en ervoor zorgen dat aan de labeling- en transparantievereisten is voldaan voordat een advertentie kan worden geplaatst. De code bevat ook verbintenissen van ondertekenaars van het maatschappelijk middenveld om onderzoek te doen naar, toezicht te houden op en verslag uit te brengen over het gebruik van politieke en thematisch georiënteerde advertenties en, in voorkomend geval, bij te dragen tot de verbetering van het beleid en de praktijken op dit gebied.

Hoe pakt de code manipulatief gedrag aan?

De code voorziet in een uitgebreidere dekking van bestaande en opkomende vormen van manipulatief gedrag om desinformatie te verspreiden, en van informatiemanipulatie en inmenging uit het buitenland. De ondertekenaars zullen een gemeenschappelijk concept ontwikkelen van manipulatieve gedragingen en praktijken voor de verspreiding van desinformatie die niet op hun diensten zijn toegestaan, zoals bots, nepaccounts, georganiseerde manipulatiecampagnes, overnames van accounts, kwaadwillige deepfakes enz. Aangezien de tactieken, technieken en procedures van kwaadwillige actoren constant evolueren, zullen ook deze lijst en de terminologie regelmatig worden herzien. Op basis daarvan zullen de ondertekenaars een duidelijk beleid dat het scala aan vastgestelde gedragingen en praktijken bestrijkt, vaststellen, versterken en implementeren. Daarnaast zullen de ondertekenaars operationele kanalen opzetten om proactief informatie uit te wisselen over incidenten die zich op hun respectieve diensten voordoen, om te voorkomen dat deze zich verspreiden naar en herhalen op andere diensten.

Over welke instrumenten zullen gebruikers kunnen beschikken?

Gebruikers zullen beter zijn toegerust om desinformatie te herkennen en erop te reageren:

• - 

  Labeling zal op grotere schaal worden toegepast op platformdiensten in de hele EU;
• - 

  De diensten zullen gebruikers een functie bieden om desinformatie te signaleren;
• - 

  Betrouwbare informatie zal beter worden verspreid;
• - 

  De invoering van veilige ontwerppraktijken zal platformdiensten weerbaarder maken tegen de virale verspreiding van desinformatie. Zo zal een aanbevelingssysteem onbetrouwbare bronnen minder duidelijk zichtbaar maken en de zichtbaarheid van gezaghebbende bronnen vergroten;
• - 

  Aanbieders van berichtenapps zullen specifieke kenmerken - verenigbaar met de aard van de dienst - implementeren, die erop gericht zijn de verspreiding van desinformatie te beperken;
• - 

  Er zal een transparant beroepsmechanisme worden opgezet voor gebruikers die gevolgen ondervinden van beslissingen die ten aanzien van hun inhoud worden genomen.

Op het gebied van mediageletterdheid bevat de code verbintenissen voor instrumenten die de mediageletterdheid en kritisch denken moeten helpen verbeteren, bewustmakingscampagnes en partnerschappen. De code legt een bijzondere nadruk op het betrekken van kwetsbare groepen bij campagnes voor mediageletterdheid en samenwerking met entiteiten die op dat gebied deskundig zijn, zoals het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media, de ERGA-actiegroep voor mediageletterdheid en de deskundigengroep inzake mediageletterdheid.

Hoe zullen onderzoekers betere toegang tot gegevens krijgen?

De code creëert een robuust kader voor toegang tot gegevens van platforms voor onderzoeksdoeleinden: niet-persoonsgebonden, geanonimiseerde, geaggregeerde of duidelijk openbaar gemaakte gegevens zullen geautomatiseerd toegankelijk worden gemaakt. Er zal een systeem voor het screenen van onderzoekers en onderzoeksvoorstellen worden opgezet om de toegang tot gegevens die extra onderzoek vereisen, te vereenvoudigen.

Platforms verbinden zich er ook toe het onderzoek naar desinformatie te ondersteunen, en onderzoekers zullen hun werk verrichten op basis van transparante methoden en ethische normen.

Hoe zullen het bereik en effect van factchecking worden verbeterd?

De code bevat nu een uitgebreide reeks verbintenissen om het bereik van factchecking te vergroten en het werk van factcheckers te ondersteunen. De betrokken ondertekenaars verbinden zich ertoe consequent gebruik te maken van de werkzaamheden van factcheckers ten aanzien van hun diensten, en dat voor alle lidstaten en alle talen. De code creëert ook een kader voor een gestructureerde en financieel houdbare samenwerking tussen de platforms en de factcheckgemeenschap, in samenwerking met het EDMO.

Om de kwaliteit en het effect van factchecking te verbeteren, voorziet de code in een betere informatie-uitwisseling tussen platforms en factcheckers en in de oprichting van een factcheckregister.

De factcheckgemeenschap verbindt zich ertoe strenge ethische en transparantieregels te hanteren om haar onafhankelijkheid te beschermen.

Wat kunnen we verwachten van de taskforce en het transparantiecentrum?

De taskforce zal ervoor zorgen dat de code bij de tijd en geschikt blijft, door onder meer een forum op te richten om de verbintenissen te evalueren en aan te passen aan technologische, maatschappelijke, markt- en wetgevingsontwikkelingen. De taskforce bestaat uit de ondertekenaars van de code en vertegenwoordigers van het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media (EDMO), de Europese Groep van regelgevende instanties voor audiovisuele media (ERGA), de Europese Dienst voor extern optreden i (EDEO), en wordt voorgezeten door de Europese Commissie i. De taskforce kan ook relevante deskundigen als waarnemers uitnodigen om zijn werkzaamheden te ondersteunen. De taskforce heeft zijn startvergadering al achter de rug en zal opnieuw bijeenkomen wanneer dat nodig is, maar ten minste om de zes maanden.

Via het transparantiecentrum, dat toegankelijk is voor alle burgers, zal de uitvoering van de maatregelen die in de code zijn opgenomen, op eenvoudige wijze kunnen worden gevolgd, doordat relevante informatie transparant zal worden gepresenteerd en regelmatig zal worden bijgewerkt. Dit gemeenschappelijke referentiepunt, dat door de ondertekenaars van de code wordt opgezet en onderhouden, zal binnen zes maanden operationeel zijn en beschikbaar zijn voor het publiek.

Wat is het verband tussen de code, de wet inzake digitale diensten en de komende wetgeving inzake transparantie en gerichte politieke reclame?

De wet inzake digitale diensten voorziet in een op risico's gebaseerd toezicht, waarbij zeer grote onlineplatforms de systeemrisico's van hun systemen moeten beperken. Het gaat daarbij om de verspreiding van illegale inhoud en de opzettelijke manipulatie van hun dienst, bijvoorbeeld om desinformatie te verspreiden. Met een nieuwe Europese Raad voor digitale diensten en rechtstreekse handhavingsbevoegdheden voor de Commissie zal passend toezicht op de nieuwe regels worden gegarandeerd, ook voor diensten van buiten de EU die gericht zijn op de EU. De wet inzake digitale diensten moedigt de ontplooiing van vrijwillige initiatieven, zoals gedragscodes, aan. Het is de bedoeling dat de code een beschermend effect heeft en uitgroeit tot een gedragscode die in het kader van het coreguleringskader van de wet inzake digitale diensten wordt erkend. Maatregelen in het kader van de code zullen zeer grote onlineplatforms dan ook helpen om risico's als gevolg van desinformatie op hun diensten te beperken.

De gedragscode vormt ook een aanvulling op de voorgestelde verordening inzake transparantie en gerichte politieke reclame, dankzij maatregelen waarbij de sector het voortouw neemt om de transparantie te verhogen en betaalde politieke inhoud beter kenbaar te maken. Met de nieuwe code zullen politieke advertenties dankzij efficiënte labeling en nieuwe transparantieverplichtingen gemakkelijker te herkennen zijn.

Wat zijn de volgende stappen nu de nieuwe code is ondertekend?

Vanaf vandaag hebben de ondertekenaars zes maanden de tijd om de verbintenissen en maatregelen waaraan zij zich gecommitteerd hebben, uit te voeren. Begin 2023 zullen zij de Commissie hun eerste uitvoeringsverslagen voorleggen. In het algemeen zullen zeer grote onlineplatforms, zoals gedefinieerd in de wet inzake digitale diensten, om de zes maanden verslag uitbrengen over de uitvoering van hun verbintenissen in het kader van de code. Andere ondertekenaars zullen jaarlijks verslag uitbrengen.

Op basis van de deskundige raad en ondersteuning van ERGA en EDMO zal de Commissie regelmatig de vooruitgang bij de uitvoering van de code beoordelen op basis van de omstandige kwalitatieve en kwantitatieve rapportage die van de ondertekenaars wordt verwacht.

De aangescherpte code bevat ook een duidelijke verbintenis om te werken aan de vaststelling van structurele indicatoren waarmee de algemene impact van de code op desinformatie kan worden gemeten. Een eerste reeks indicatoren moet binnen negen maanden beschikbaar zijn.