Vragen en antwoorden over het vijfde pakket beperkende maatregelen tegen Rusland
Waarom hebt u vandaag aanvullende sancties opgelegd?
Het is belangrijk om op dit kritieke punt zoveel mogelijk druk op Poetin en de Russische regering te blijven uitoefenen. De vier sanctiepakketten hebben hard ingeslagen en hebben de politieke en economische opties van het Kremlin beperkt. We beginnen tastbare resultaten te zien. Gezien de gebeurtenissen is het echter duidelijk dat we onze druk verder moeten opvoeren. Daarom heeft de EU vandaag verdere sancties opgelegd. Deze sancties zijn breder en scherper, zodat ze de Russische economie nog dieper treffen.
De sancties zijn gericht tegen Poetin, het Kremlin en zijn medeplichtigen. Het is de bedoeling het vermogen van de Russische regering om haar agressieoorlog tegen Oekraïne te financieren, te verzwakken. De maatregelen zijn afgestemd om de negatieve gevolgen voor de Russische bevolking tot een minimum te beperken. Zo worden de economische en politieke kosten voor de politieke elite van Rusland duidelijk voelbaar en wordt haar economische basis aangetast. De maatregelen zijn goed gecoördineerd met onze internationale partners.
Voorts zijn de sancties bedoeld om de gevolgen voor de Russische economie zo zwaar mogelijk te maken terwijl de gevolgen voor EU-bedrijven en -burgers beperkt moeten blijven. Om te voorkomen dat de sancties worden omzeild, is het belangrijk te zorgen voor een doeltreffende en zorgvuldige uitvoering daarvan. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt in de eerste plaats bij de lidstaten.
In dit proces zet de Europese Commissie zich ten volle in om hen daarin bij te staan en te zorgen voor een consistente uitvoering in de hele Unie.
Wie is verantwoordelijk voor de handhaving van deze sancties?
De lidstaten zijn belast met de uitvoering van EU-sancties maar stellen ook de inbreuken vast en leggen boeten op. Als hoedster van de Verdragen zorgt de Commissie voor de uniforme uitvoering van het EU-recht en ziet zij toe op de handhaving van sancties door de lidstaten.
De Commissie ondersteunt de lidstaten in toenemende mate bij de toepassing van sancties.
Op 17 maart heeft de Commissie de taskforce “Freeze and Seize” opgericht met het oog op coördinatie op EU-niveau wanneer sancties worden opgelegd aan Russische en Belarussische oligarchen die op de lijst staan. Deze instantie zal samenwerken met de onlangs opgerichte taskforce “Russian Elites, Proxies, and Oligarchs (REPO)”, waarin de EU optreedt samen met de G7-landen Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, alsmede Australië.
Hoeveel personen en entiteiten hebt u toegevoegd aan de lijst voor bevriezing van tegoeden?
De EU heeft de sanctielijsten met betrekking tot reisverboden en bevriezing van tegoeden uitgebreid met tientallen personen uit de politiek en het bedrijfsleven en personen die bij propaganda-activiteiten betrokken zijn, evenals met entiteiten uit de financiële, militaire, industriële en vervoerssector. De uitbreiding omvat ook toonaangevende zakenlieden, oligarchen en hun familieleden, en militair personeel.
Er zijn nog eens 217 personen en 18 entiteiten aan sancties onderworpen. Dat zijn onder meer alle 179 leden van de zogenaamde “regeringen” en “parlementen” van Donetsk en Loehansk. In totaal zijn nu 1091 personen en 80 entiteiten aan sancties onderworpen.
Bent u voornemens verdere sancties aan te nemen?
De Commissie en de EDEO werken aan aanvullende voorstellen voor mogelijke sancties, onder meer voor de invoer van olie, en beraden zich over een aantal ideeën van de lidstaten met betrekking tot heffingen of specifieke betalingskanalen, zoals een geblokkeerde rekening.
Verbod op steenkool
Wat is het effect van het verbod op steenkool?
Het verbod op de invoer van steenkool zal Rusland hard treffen. De EU is de grootste handelspartner van Rusland voor steenkool, want zij is goed voor een kwart van de totale Russische uitvoer. Het verbod zal leiden tot een inkomstenverlies van ongeveer 8 miljard euro per jaar voor Rusland. Voor de stopzetting van bestaande contracten geldt een termijn van vier maanden.
Zult u dat ook doen voor olie en gas?
We hebben Rusland sinds dag één van deze ongerechtvaardigde oorlog tegen Oekraïne ongekende sancties opgelegd. We hebben snel en krachtdadig gehandeld.
Onze sancties verlammen de Russische economie. Het vandaag goedgekeurde nieuwe pakket, onder meer voor steenkool en voor andere essentiële gebieden waar de naleving van de regels verstrengd wordt, zal het vermogen van Poetin om de agressie tegen Oekraïne te financieren verder beperken.
Er wordt altijd gediscussieerd over de vraag hoe ver sancties moeten gaan: de maatregelen zijn zodanig afgestemd dat zij vooral gevolgen hebben voor de Russische economie en een gedragsverandering teweegbrengen, dat wil zeggen dat de agressie tegen Oekraïne een halt wordt toegeroepen.
We weten dat sommige partijen verder willen gaan. De sancties kunnen worden opgeschaald. Wij staan klaar om indien nodig verdere maatregelen te nemen, onder meer voor de invoer van olie.
Sommige lidstaten hebben op nationaal niveau een verbod op de invoer van bepaalde fossiele brandstoffen aangekondigd.
De EU heeft in haar REPowerEU-mededeling van 8 maart ook een strategie aangekondigd om de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen zo spoedig mogelijk te verminderen, onder meer met maatregelen voor de korte en middellange termijn.
Financiële maatregelen
Op welke manier zullen de financiële maatregelen van vandaag inwerken op de Russische economie?
Voor vier Russische banken (VTB, Novikombank, Sovcombank en Otkritie Bank) geldt nu een volledig verbod op transacties, in de vorm van een bevriezing van tegoeden en een verbod om hen fondsen en economische middelen te verstrekken. Deze maatregelen zullen hard aankomen. Deze vier banken, die nu volledig van de markten zijn afgesneden, vertegenwoordigen een marktaandeel van 23 % in de Russische banksector. Het zal EU-exploitanten verboden worden met hen zaken te doen of transacties met hen te verrichten. Dit zal het financiële stelsel van Rusland verder verzwakken.
Dit komt bovenop alle eerder genomen maatregelen, met name de verlenging van financieringsembargo's, sancties tegen staatsbedrijven, de uitsluiting van Russische staatsbedrijven op EU-beurzen, de ontkoppeling van belangrijke Russische banken van SWIFT en een verbod op rating van Rusland en Russische bedrijven door EU-ratingbureaus, naast andere maatregelen.
De EU heeft ook een verbod ingesteld op het aanbieden van hoogwaardige cryptoactivadiensten aan personen en entiteiten in Rusland. Dit zal bijdragen tot het dichten van mogelijke mazen.
Een verbod op het verstrekken van trustdiensten aan rijke Russen zal het voor hen moeilijker maken om hun rijkdom in de EU te stallen en te beheren.
Vervoer
Waarom heeft u het verbod op wegvervoer en toegang tot havens ingevoerd?
Dit verbod zal zorgen voor drastische beperkingen als de Russische industrie nog essentiële goederen wil verkrijgen. Het zal de handel over de weg en over zee van en naar Rusland verstoren.
Zal het verbod op onder Russische vlag varende schepen gevolgen hebben voor de handelsstromen van agrovoedingsproducten?
De aankoop, de invoer en het vervoer van landbouwproducten en levensmiddelen zijn vrijgesteld van het vandaag aangekondigde toegangsverbod tot Europese havens voor onder Russische vlag varende schepen. Dit is in overeenstemming met het sterke internationale pleidooi van de Commissie tegen uitvoerbeperkingen en -verboden voor levensmiddelen.
De Commissie volgt de situatie op het vlak van de mondiale voedselzekerheid op de voet. Oekraïne en Rusland zijn beide belangrijke leveranciers voor de wereldmarkt, met name wat granen en plantaardige oliën betreft. De voedselzekerheid in de EU is niet onmiddellijk in gevaar, aangezien de EU zelf een grote producent en netto-exporteur van granen is. Het onmiddellijke effect zal veeleer tot uiting komen in stijgende kosten in de hele voedselvoorzieningsketen en verstoorde handelsstromen van en naar Oekraïne en Rusland, met alle gevolgen van dien voor de mondiale voedselzekerheid.
Op 23 maart heeft de Europese Commissie een reeks maatregelen op korte en lange termijn voorgesteld om de voedselzekerheid wereldwijd te verhogen. Ze wil ook landbouwers en consumenten in de EU steunen, gezien de stijgende voedselprijzen en kosten voor onder meer energie en meststoffen.
Aangezien Rusland opzettelijk locaties voor voedselopslag treft en vernietigt, is de voedselzekerheid in het door de oorlog verscheurde Oekraïne zeer zorgwekkend. Wij blijven humanitaire hulp bieden om het lijden van de Oekraïners te verlichten door hun de toegang tot basisgoederen en -diensten en met name voedsel te waarborgen. We zullen hen ook helpen om granen en oliehoudende zaden te blijven planten en verbouwen. Oekraïne zelf en de rest van de wereld hebben die broodnodig. We zullen de uitvoer daarvan vergemakkelijken.
Hoeveel schepen varen onder Russische vlag?
Rusland heeft een handelsvloot van 2873 vaartuigen die onder zijn vlag varen. Deze schepen zullen geen EU-havens meer mogen aandoen.
Schepen onder Russische vlag die mogelijk proberen sancties te omzeilen door omvlagging naar een andere jurisdictie, vallen ook onder het verbod.
Hoe zullen de maritieme uitzonderingen in de praktijk werken?
Het verbod houdt in dat de autoriteiten van de lidstaten toestemming kunnen geven om een schip onder Russische vlag op te roepen voor de invoer van energie, bepaalde metalen, medische en farmaceutische producten, landbouw- en voedingsproducten, bepaalde meststoffen, splijtstof voor civiele nucleaire vermogens, of voor humanitaire doeleinden.
De lidstaten mogen dergelijke uitzonderingen alleen in beperkte mate verlenen, en dat moet strikt worden geïnterpreteerd.
De betrokken lidstaat zal de andere lidstaten en de Commissie - binnen een termijn van twee weken na de verlening van toestemming - in kennis moeten stellen van elke verleende toestemming.
De Commissie is belast met het toezicht op de correcte toepassing van de sanctieregels en zal erop letten dat hiervan geen misbruik wordt gemaakt. Het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA) zou de handhaving kunnen ondersteunen door de uitwisseling van informatie over vaartuigen te bevorderen.
Hoe zullen EU-havenexploitanten weten of een vaartuig onder Russische vlag onder een andere vlag is gaan varen?
Aan elk schip wereldwijd is een uniek identificatienummer - het IMO-nummer - toegekend dat namens de Internationale Maritieme Organisatie wordt verstrekt. Het IMO-nummer van het schip wordt toegekend op het moment dat het wordt gebouwd en blijft ongewijzigd zolang het dienst doet.
Als gevolg daarvan kan elke poging om de sancties te omzeilen door van vlag te veranderen, gemakkelijk door de havenautoriteiten worden herkend wanneer het IMO-nummer van het vaartuig samen met de gegevens aan boord van het schip worden gecontroleerd. In dit verband zijn schepen op grond van het SOLAS-Verdrag (Internationaal Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee) ook verplicht het samenvattend verslag aan boord te houden waarin de geschiedenis van vlagverandering wordt weergegeven.
Wat zijn de uitzonderingen voor het wegvervoer?
Het verbod geldt niet voor postdiensten en goederen in doorvoer tussen Kaliningrad en Rusland.
Nationale autoriteiten kunnen ook afwijkingen toestaan voor het vervoer van energie, bepaalde metalen, voeding en farmaceutische producten, humanitaire doeleinden, de werking van diplomatieke missies en de wederuitvoer van cultuurgoederen die zijn uitgeleend in het kader van formele culturele samenwerking.
Invoer- en uitvoerverboden
Zullen deze invoer- en uitvoerverboden volstaan om genoeg druk te zetten op Rusland?
De vandaag opgelegde uitvoerverboden vertegenwoordigen een waarde van 10 miljard euro en viseren gebieden waar Rusland kwetsbaar is, zoals kwantumcomputers en geavanceerde halfgeleiders. Op die manier zullen Ruslands technologische basis en industriële capaciteit en vooruitzichten (ook op niet-militair gebied) op de middellange termijn verzwakt worden.
De vandaag geldende invoerverboden hebben een waarde van 5,5 miljard euro en zullen de inkomstenstromen naar Rusland en zijn oligarchen afsnijden, voor producten gaande van hout en cement tot zeevruchten (bv. kaviaar) en likeur (bv. wodka). Voorts zijn de mazen in de wetgeving tussen Rusland en Belarus zo goed mogelijk gedicht door de voor Belarus geldende invoerverboden te kopiëren en, waar mogelijk, onze beperkingen en invoerverboden af te stemmen op die van onze partners, met name het VK en de VS.
En nog belangrijker is dat wij een invoerverbod op Russische steenkool voorstellen, na een termijn van vier maanden voor stopzetting. Dit is een enorme stap aangezien Rusland een grote leverancier van steenkool aan de EU is. De in- en uitvoerbeperkingen sluiten producten uit die hoofdzakelijk voor consumptie bestemd zijn, en omvatten geen producten die verband houden met gezondheid, geneesmiddelen, voedsel en landbouw, om de bevolking geen schade te berokkenen.
Uitsluiting van Rusland van overheidsopdrachten en Europees geld
Wat doet u met betrekking tot financiële steun aan Russische overheidsinstanties?
Wij stellen voor de aanbesteding van en deelname aan overheidsopdrachten in de EU te beperken voor Russische personen of bedrijven. Wij stellen ook een beperking voor van financiële steun, in het kader van programma's van de EU, Euratom en de lidstaten. aan entiteiten die eigendom zijn of onder zeggenschap staan van de Russische overheid. Publieke of publiek gecontroleerde Russische entiteiten zijn daardoor uitgesloten van deelname aan lopende programma's zoals Horizon 2020 en toekomstige subsidies. Ook zullen we niet-financiële ondersteuning, zoals kennisoverdrachten, beperken.
Waarom sluit u alle Russische personen en entiteiten uit van overheidsopdrachten van de EU?
Wij willen niet dat het geld van de Europese belastingbetaler naar de Russische economie gaat, die momenteel de oorlog in Oekraïne ondersteunt. Wij streven ernaar Russische bedrijven af te snijden van deze extra inkomstenbron, die niet te verwaarlozen is.
Om hoeveel contracten gaat het met de sancties op aanbestedingen?
Alle contracten die aan de beoogde entiteiten worden gegund, zullen hieronder vallen. De Commissie beschikt niet over het precieze aantal contracten.
Wat gebeurt er met contracten waarvoor de gunningsprocedure al loopt?
Het verbod op het verlenen van financiële en niet-financiële steun is met onmiddellijke ingang van toepassing; lopende contracten moeten dus worden beëindigd en verdere contracten mogen niet worden gegund aan entiteiten die onder het toepassingsgebied van de sancties vallen.
Hoe kunnen overheidsinstanties weten dat zij een contract moeten beëindigen?
Zij zullen bij hun contractanten de nodige informatie moeten opvragen wanneer zij redenen hebben om te vermoeden dat een contract onder de sancties kan vallen.
Kunnen aanbestedende diensten aansprakelijk worden gesteld voor het beëindigen van lopende contracten?
Nee, alle entiteiten die onder de regeling vallen, moeten de door de EU opgelegde sancties afdwingen en er bestaat een algemene “no-claimsclausule” die de aansprakelijkheid uitsluit van overheidsinstanties die lopende contracten beëindigen overeenkomstig EU-sancties.
Is er een de-minimisregel?
Alle overheidsopdrachten die onder de aanbestedingsrichtlijnen vallen, zijn aan de beperkingen onderworpen. Dit geldt voor alle opdrachten boven de drempels die onder de volgende link worden vermeld: https://ec.europa.eu/growth/single-market/public-procurement/legal-rules-and-implementation/thresholds_en
Hoe zal de voorzieningszekerheid worden gewaarborgd?
De overgangsperiode zorgt ervoor dat er aan het einde van de overgangsperiode nieuwe contracten met andere leveranciers kunnen worden gesloten, waardoor een soepele overgang mogelijk wordt. Voor sommige opdrachten kan door de bevoegde autoriteiten toestemming worden verleend wanneer er geen haalbaar alternatief is.
Wat is toegestaan volgens de uitzondering voor strikt noodzakelijke goederen of diensten?
Met deze uitzondering kunnen goederen of diensten worden geleverd die strikt noodzakelijk zijn en alleen van Russische personen of ondernemingen kunnen worden aangeschaft. Het betreft ook goederen die niet in toereikende hoeveelheden van andere dan Russische personen of ondernemingen kunnen worden betrokken.
Hoe zit het met EU-steun aan Russische studenten en academici en met uitwisselingen tussen EU- en Russische jongeren?
De deelname van Russische overheidsinstanties of verwante entiteiten aan Marie Skłodowska-Curie-acties (MSCA) zal eveneens worden afgebroken.
MSCA-beurzen en ERC-subsidies voor hoofdonderzoekers zullen echter in beginsel mogelijk blijven voor Russische personen. Tegelijkertijd zullen Russische studenten, academici en academisch personeel in aanmerking blijven komen voor korte uitwisselingen en blijft studiemobiliteit mogelijk voor Russische studenten en academici. Ook uitwisselingen van studenten en personeel naar Rusland blijven mogelijk. Russische personen, jongeren en maatschappelijke organisaties kunnen blijven deelnemen aan Erasmus+ en de jongerenacties van het Europees Solidariteitskorps. In al deze gevallen zal een grondige screening aan de hand van de sanctielijsten worden uitgevoerd.
Richtsnoeren voor de toetsing van buitenlandse directe investeringen uit Rusland en Belarus
De Commissie heeft op 5 april ook richtsnoeren bekendgemaakt voor de EU-lidstaten voor het beoordelen en voorkomen van bedreigingen van Russische en Belarussische investeringen voor de veiligheid en de openbare orde van de EU. In de richtsnoeren wordt gewezen op het verhoogde risico van investeringen ten gevolge van de invloed van de Russische of Belarussische regering in de context van de Russische invasie in Oekraïne. Er wordt opgeroepen tot nauwe samenwerking tussen de autoriteiten die betrokken zijn bij de screening van investeringen, en de autoriteiten die belast zijn met de handhaving van sancties. De lidstaten wordt verzocht dringend alomvattende mechanismen voor de screening van investeringen op te zetten, als zij dat nog niet hebben gedaan. Ook wordt een oproep gedaan om de antiwitwasregels te handhaven zodat misbruik van het financiële stelsel van de EU door investeerders uit Rusland en Belarus wordt voorkomen.
Meer informatie
Persbericht - Oekraïne: EU neemt vijfde pakket beperkende maatregelen tegen Rusland aan