Oekraïne: EU-steun om de lidstaten te helpen voorzien in de behoeften van vluchtelingen
Vandaag presenteert de Europese Commissie maatregelen om de lidstaten te helpen tegemoet te komen aan de behoeften van degenen die de oorlog tegen Oekraïne en zijn bevolking zijn ontvlucht. Sinds de niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde Russische invasie zijn binnen een bestek van slechts vier weken ongeveer drieënhalf miljoen mensen — voornamelijk vrouwen en kinderen — in de Europese Unie aangekomen. Naar schatting zijn rond 6,5 miljoen mensen binnen Oekraïne ontheemd. De EU heet degenen die hun toevlucht in de EU hebben gezocht welkom door voor het allereerst de richtlijn tijdelijke bescherming te activeren, waarmee snelle bijstand en een duidelijke juridische status wordt geboden. Naast onmiddellijke steun in de vorm van assistentie aan de grens, opvang en civiele bescherming onderneemt de EU vandaag verdere stappen om de lidstaten te helpen ervoor te zorgen dat de betrokkenen daadwerkelijk toegang hebben tot onderwijs, gezondheidszorg, huisvesting en werk — zaken die eigen zijn aan de Europese levenswijze.
De beschikbare steun omvat:
-
-Specifieke bescherming voor kinderen: Kinderen moeten zonder onderscheid snel toegang krijgen tot hun rechten. Het is essentieel dat ze bij binnenkomst in de EU geregistreerd worden. De EU-strategie voor de rechten van het kind biedt een alomvattend kader voor de bescherming en uitoefening van de rechten van het kind. Er zijn inmiddels in het kader van de Europese kindergarantie nationale coördinatoren ingesteld, die een belangrijke rol zullen spelen door actie op nationaal niveau te stimuleren en deze met de regionale en lokale autoriteiten te coördineren. In dit verband wordt bijzondere aandacht besteed aan kinderen uit instellingen (zoals weeshuizen) en kinderen die het risico lopen het slachtoffer te worden van mensenhandel en ontvoering. Daarnaast werkt de Commissie aan specifieke operationele standaardprocedures voor de overplaatsing van niet-begeleide minderjarigen.
-
-Toegang tot onderwijs: Het helpen van leerlingen, studenten en leerkrachten is in deze moeilijke tijden een prioriteit. De Commissie zal ervoor zorgen dat de lidstaten onderling ervaringen kunnen uitwisselen en bepalen wat nodig is om te zorgen dat ontheemde kinderen onderwijs kunnen blijven volgen. De School Education Gateway zal als centraal loket toegang bieden tot lesmateriaal uit Oekraïne en materiaal in de Oekraïense taal uit de lidstaten. Deze zal ook van essentieel belang zijn om gebruik te maken van de capaciteiten van Oekraïense leerkrachten die recent in Europa zijn aangekomen. De eTwinning-gemeenschap kan groepen helpen die in de veilige ruimte van het platform zijn gecreëerd voor het ondersteunen van leerkrachten. Ter ondersteuning van het onderwijs aan vluchtelingenstudenten en de integratie van medewerkers van hogeronderwijsinstellingen die op de vlucht zijn voor de oorlog, kan ook gebruik worden gemaakt van de flexibiliteit in het Erasmus+-financieringsprogramma.
-
-Toegang tot gezondheidszorg: Dankzij een solidariteitsmechanisme dat de Commissie heeft opgezet, kunnen mensen die dringend behoefte hebben aan gespecialiseerde zorg in een ziekenhuis snel van de ene naar de andere lidstaat worden overgeplaatst om te worden behandeld. Hiervoor zijn al 10 000 bedden beschikbaar gesteld. Het ECDC houdt toezicht op de gezondheidssituatie ter plaatse en heeft richtsnoeren opgesteld voor de preventie en bestrijding van infectieziekten. Via HERA ondersteunt de Commissie ook het aanbod van vaccins, met name kindervaccinaties. Tot slot zal zij gericht actie ondernemen voor de geestelijke gezondheid en traumaondersteuning voor mensen die de oorlog ontvluchten, onder andere door een netwerk van Oekraïenssprekende professionals op het gebied van geestelijke gezondheidszorg op te zetten.
-
-Toegang tot werk: De lidstaten wordt verzocht maatregelen te nemen om mensen na aankomst te helpen snel gebruik te maken van hun recht op werk en beroepsopleiding. Dit houdt onder andere in dat ze op de hoogte worden gesteld van hun rechten op grond van de richtlijn tijdelijke bescherming, dat ze taal- of bedrijfsondersteuning krijgen aangeboden en dat toegang tot kinderopvang gewaarborgd is, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de openbare diensten voor arbeidsvoorziening in de bemiddeling bij het zoeken naar werk. De Commissie heeft het Oekraïens toegevoegd aan de vaardighedentoolkit voor onderdanen van derde landen, waar Oekraïense werkzoekenden en mensen die hun studie willen voortzetten hun vaardigheden kunnen etaleren en worden geïnformeerd over mogelijkheden voor begeleiding bij volgende stappen. De Commissie zal bij wijze van proef ook een nieuwe talentenpool opzetten om vaardigheden af te stemmen op vacatures. Maar de Commissie doet nog meer: zo wordt aan nieuwe richtsnoeren gewerkt om het gemakkelijker te maken om in Oekraïne behaalde beroepskwalificaties te laten erkennen en wordt samengewerkt met de sociale partners om de privésector te informeren over de rechten op grond van tijdelijke bescherming en de beschikbare programma's.
-
-Toegang tot accommodatie en huisvesting: Om tegemoet te komen aan de onmiddellijke behoefte aan geschikte huisvesting, zal een nieuw “Veilig Wonen”-initiatief Europeanen ondersteunen die hun huis ter beschikking stellen door waar nodig gerichte financiering en onlinehulpmiddelen beschikbaar te stellen. Daarnaast zullen het Fonds voor asiel, migratie en integratie en de fondsen van het cohesiebeleid worden ingezet om de openbare opvangsystemen te versterken. Op langere termijn helpt het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling sociale huisvesting te bieden aan gezinnen en individuele personen in de gemeenschap; dit fonds kan zowel de aankoop als de renovatie van woningen dekken. Het Europees Sociaal Fonds kan ondersteuning verlenen voor gemeenschapsgerichte dienstverlening en accommodatie, met name voor mensen met speciale behoeften, mensen met een handicap, kinderen en ouderen.
Solidariteit in actie
De Commissie heeft een solidariteitsplatform opgezet dat de lidstaten en EU-agentschappen samenbrengt om de steun aan lidstaten in nood te coördineren. Het platform zal helpen de overplaatsing van mensen binnen de EU naar lidstaten die over opvangcapaciteit beschikken, te organiseren en kan ook helpen om routes te ontwikkelen naar niet-EU-landen waar al een belangrijke Oekraïense gemeenschap is, zoals Canada of het Verenigd Koninkrijk. Ook de privésector toont zich solidair; veel vervoersbedrijven organiseren humanitaire treinen en verstrekken gratis vervoersbewijzen aan vluchtelingen. De EU helpt ook bij het repatriëren niet-Oekraïense onderdanen die in de oorlog in Oekraïne terecht zijn gekomen, bijvoorbeeld met de eerste humanitaire vluchten voor vrijwillige terugkeer die met steun van Frontex vanuit Polen naar Tadzjikistan en Kirgizië hebben plaatsgevonden.
Snelle, flexibele oplossingen om de solidariteit te ondersteunen
De Commissie is onmiddellijk in actie gekomen om financiële steun te helpen mobiliseren voor lidstaten die oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne opvangen. Zo is een voorstel gedaan voor maatregelen uit hoofde van het cohesiebeleid ten behoeve van vluchtelingen in Europa (CARE) en zijn wijzigingen aangebracht in de fondsen voor binnenlandse zaken 2014-2020. Steun op maat via het instrument voor technische ondersteuning zal de lidstaten helpen de nodige institutionele en operationele capaciteit op te bouwen om mensen op te vangen die op de vlucht zijn voor de oorlog in Oekraïne, hun sociale en economische integratie te vergemakkelijken en optimaal gebruik te maken van de beschikbare EU-middelen om gezinnen of niet-begeleide kinderen te huisvesten. Daarnaast kunnen de lidstaten gebruikmaken van de beschikbare financiering in het kader van React-EU, met name de tranche van maximaal 10 miljard euro voor 2022. Om de lidstaten bij te staan, met name de landen die het dichtst bij de EU-grens met Oekraïne liggen, wordt in het kader van React-EU 3,4 miljard euro aan voorfinanciering vrijgemaakt om sneller toegang tot financiering te verschaffen. In het overeengekomen financiële kader voor 2021-2027 is ook aanzienlijke financiering beschikbaar uit zowel de fondsen voor binnenlandse zaken als de fondsen van het cohesiebeleid.
Enkele reacties van commissarissen
Dubravka Šuica, vicevoorzitter voor Democratie en Demografie: “Rond de helft van alle vluchtelingen die sinds het begin van de oorlog zijn aangekomen, zijn kinderen. Zij hebben traumatische gebeurtenissen meegemaakt en hun leven is van de ene op de andere dag op zijn kop gezet. Het is onze plicht en verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat ze naar behoren worden opgevangen en verzorgd, en dat geldt zeker ook voor kinderen met een handicap. De onmiddellijke prioriteit is deze kinderen een plek te bieden waar ze zich veilig kunnen voelen en snel en zonder aanzien des persoons toegang kunnen krijgen tot psychosociale steun, gezondheidszorg, voeding en onderwijs. Niet-begeleide minderjarigen, kinderen die van hun ouders gescheiden zijn en weeskinderen moeten onmiddellijk worden geregistreerd en ondersteund door diensten voor kinderbescherming om te voorkomen dat ze het slachtoffer worden van mensenhandel en misbruik. Met deze mededeling nemen we concrete maatregelen om deze kinderen te allen tijde te beschermen.”
Margaritis Schinas, vicevoorzitter voor de bevordering van onze Europese levenswijze: “De richtlijn tijdelijke bescherming is nu van kracht en geeft miljoenen mensen onmiddellijk toegang tot medische zorg, scholen, werk en huisvesting. Vandaag presenteert de Commissie een reeks verdere maatregelen om de lidstaten te helpen deze rechten in de praktijk te garanderen. Van een platform voor het aanbieden van schoolbehoeften tot een mechanisme voor medische overplaatsingen binnen de EU, een EU-talentenpool voor werkzoekenden en een Veilig Wonen-initiatief, zullen we de goede wil van Europeanen vertalen in praktische hulp voor de miljoenen mensen die gedwongen zijn hun huis te verlaten.”
Ylva Johansson, commissaris voor Binnenlandse Zaken: “Miljoenen mensen hebben huis en haard moeten verlaten en we moeten alle uitingen van solidariteit in actie omzetten. Het nieuwe solidariteitsplatform is al operationeel om ervoor te zorgen dat we de behoeften in de verschillende lidstaten kunnen afstemmen op de capaciteit. Mensen die de oorlog zijn ontvlucht, moeten snel toegang hebben tot wat hun toekomt. Ze moeten kunnen werken, toegang hebben tot gezondheidszorg, weten dat ze een dak boven hun hoofd hebben en hun kinderen naar school kunnen brengen.”
Achtergrond
In het licht van de niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde militaire invasie van Oekraïne door Rusland biedt de EU directe humanitaire hulp, noodhulp voor civiele bescherming, ondersteuning aan de grens en een duidelijke juridische status, zodat oorlogsvluchtelingen onmiddellijk bescherming kunnen krijgen in de EU.
De mededeling van vandaag vloeit voort uit het besluit van 4 maart om tijdelijke bescherming in te voeren voor mensen die de oorlog ontvluchten, waardoor zij recht hebben op huisvesting, gezondheidszorg, toegang tot de arbeidsmarkt en onderwijs. Ze is een aanvulling op de operationele richtsnoeren van de Commissie om de lidstaten te ondersteunen bij de toepassing van de richtlijn tijdelijke bescherming. Ze is ook een aanvulling op de operationele richtsnoeren van de Commissie voor het beheer van de buitengrenzen, die de grenswachters van de lidstaten moeten helpen de aankomst van vluchtelingen aan de grenzen met Oekraïne in goede banen te leiden.
Meer informatie
Mededeling “De vluchtelingen voor de oorlog in Oekraïne verwelkomen: Europa klaarstomen om aan de behoeften te voldoen
Website — EU-solidariteit met Oekraïne
Website — informatie voor mensen die op de vlucht zijn voor de oorlog in Oekraïne