Prof. Frans Osinga: ‘Inval in Oekraïne hadden we kunnen zien aankomen’
Het Westen heeft kansen verloren laten gaan om de inval in Oekraïne te voorkomen of Oekraïne in ieder geval beter te helpen, stelt Frans Osinga, Bijzonder Hoogleraar War Studies.
Wat is uw eerste reactie op de inval in Oekraïne?
‘Het is een tragedie. Ik voel diepe droefheid en het valt mij zwaar. Ik denk dat we een aantal kansen verloren hebben laten gaan als Westen. Het heeft te lang geduurd voordat we bij elkaar zijn gekomen en de ernst van de situatie collectief hebben ingeschat. Daarnaast hadden we te lang nodig om een geloofwaardige dreiging neer te zetten in de vorm van sancties en dergelijke. Tegelijkertijd hebben we ook meteen gezegd dat we Oekraïne niet militair gaan steunen. Daarmee hebben we voor Poetin, voor zover hij dat al nodig had, een stukje strategische onzekerheid weggehaald.’
‘Het is tragisch dat we autoritaire leiders vaak niet echt goed lezen.'
Kon het Westen dit zien aankomen?
‘Het is tragisch dat we autoritaire leiders vaak niet echt goed lezen. We denken dan dat het zo'n vaart niet zal lopen. Dat zou niet mogen gebeuren, want de inval in Oekraïne kon je zien aankomen. Drie weken geleden schreef ik samen met Tim Sweijs in Het Financieele Dagblad een artikel waarin we al zeiden dat Poetin enorme investeringen heeft gedaan waardoor hij niet onverrichter zake kan terugkeren. We waren niet de enigen in de academische wereld die dat dachten.’
‘Amerika waarschuwde het Westen ook voor een inval in Oekraïne, maar het duurde best wel lang voordat ze het Westen kon overtuigen. En die tijd is ook niet benut om wapenleveranties, zoals luchtafweerstellingen, tot stand te brengen in Oekraïne.’
Heeft Poetin zelf ook strategische fouten gemaakt?
‘Hij heeft de crisis best wel lang uitgerekt. Dit speelt al vanaf november. Daarmee heeft hij het Westen de kans gegeven om uiteindelijk toch eendrachtig te worden, waardoor hij nu met sancties en een politiek isolement zit. Hij ziet ook dat de Europese Unie en NAVO waarschijnlijk gaan beslissen om de verdediging in het Oosten over langere termijn te versterken, zodat een dergelijk avonturisme zoals in Oekraïne niet in de Baltische staten kan plaatsvinden.’
'Poetin heeft de nieuwe sancties en de effecten daarvan echt wel ingecalculeerd.'
Gaan de sancties Poetin op andere gedachten brengen?
‘De sancties zijn echt wel heftig, maar gaan hem niet op andere gedachten brengen. Ten eerste zit Rusland al lang onder een sanctieregime. Ten tweede heeft Poetin de nieuwe sancties en de effecten daarvan echt wel ingecalculeerd. Ten derde gaat er een tijd overheen voordat de effecten van sancties zich manifesteren. Die tijd kan hij gewoon gebruiken en vervolgens kan hij een aantal jaar wachten en weer diplomatieke gesprekken aangaan. Tot slot heeft Rusland een autocratisch regime. Autoritaire leiders zijn in staat een deel van de effecten van sancties af te wentelen op de maatschappij. Ze zijn ook niet zozeer onder indruk van de pijn die dat de maatschappij en gewone burger oplevert.’
Is Rusland nog te stoppen in Oekraïne?
‘Het is afwachten hoezeer de Oekraïense krijgsmacht in staat is om de opmars van Rusland te vertragen. Maar uiteindelijk zullen ze het onderspit delven. Kiev is de hoofdprijs voor de Russen. Je kunt je voorstellen dat de Russen erop gebrand zijn om heel snel regeringsgebouwen en communicatiecentra te bezetten en de Russische vlag te hijsen op regeringsgebouwen in Kiev. Dat zijn traditionele symbolische daden waarmee je laat zien dat je de macht hebt.’
Wat gebeurt er als de Oekraïense regering is gevallen?
‘Op de andere fronten vecht Oekraïne waarschijnlijk door, ook al valt de regering Zelenski. Je kunt je voorstellen dat de opdracht is gegeven om zo lang mogelijk tijd te rekken om zo ook de mobilisatie van de Oekraïense mannelijke bevolking tussen de 25 en 60 jaar gestalte te kunnen geven en te bewapenen. Zo wordt Rusland in ieder geval geconfronteerd met het risico op een langdurige guerrillaoorlog en straatgevechten. Maar stoppen wordt lastig, want Rusland heeft in de eerste fase een gevoelige klap toegebracht doordat ze het luchtoverwicht hebben veroverd.’
'Poetin is erop gebrand de Baltische staten los te weken van de EU en de NAVO.'
Gaat Poetin ook andere landen binnenvallen?
‘We weten al jarenlang dat Poetin de gebieden die het Sovjetrijk eenmaal had weer onder zijn vleugels wil krijgen. Dat betekent dat hij erop is gebrand de Baltische staten los te weken van de EU en de NAVO. Hij wil niet omringd worden door democratische, liberale staten. Dat is voor hem een persoonlijke kruisvaart en politiek platform geworden. Maar een opmars naar de Baltische staten zal Poetin niet overwegen. Rusland heeft daar op de korte termijn niet de mogelijkheden toe. Hij heeft niet veel middelen meer over om nog agressief richting de Baltische staten te reageren.’
Tekst: Dagmar Aarts