Vragen en antwoorden: bijdrage van de Commissie aan de Europese defensie in het kader van het Strategisch Kompas
Wat houden de aankondigingen van vandaag in?
Vandaag presenteren wij een mededeling over de verdere bijdrage van de Commissie aan de Europese defensie en een routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie. Dit is een bijdrage van de Commissie aan het Strategisch Kompas inzake veiligheid en defensie dat momenteel door de lidstaten wordt besproken. Een sterkere EU op het gebied van veiligheid en defensie versterkt ook de NAVO. Het is een vervolg op de aankondigingen van voorzitter Von der Leyen over defensie in haar toespraak over de Staat van de Unie 2021 en van de Europese Raad van 26 februari 2021.
Hoe zullen deze initiatieven de EU ten goede komen?
De Europese Unie moet nu actie ondernemen om haar defensievermogens in de huidige context te versterken en de EU in staat te stellen de huidige en toekomstige dreigingen het hoofd te bieden met een nieuwe generatie van geavanceerde technologieën zoals: cyber-, hybride, op samenwerking in de ruimte gebaseerde en autonome systemen op basis van connectiviteit en artificiële intelligentie (AI).
Tegelijkertijd is het industriële ecosysteem dat wordt gevormd door de defensiesector, de lucht- en ruimtevaartsector en de veiligheidssector een hoogtechnologisch industrieel ecosysteem dat niet alleen een essentiële motor is voor de open strategische autonomie en technologische soevereiniteit van Europa, maar ook een belangrijke bijdrage levert aan groei en innovatie.
De Europese defensiesector draagt niet alleen bij aan de veiligheid van de EU-burgers, hij draagt ook aanzienlijk bij aan het duurzaam economisch herstel na de pandemie. Gezien de algemene innovatieve aard van het defensie-ecosysteem kan het bovendien ook in aanzienlijke mate bijdragen aan de groene transitie en positieve overloopeffecten voor civiel gebruik opleveren.
Mededeling “Bijdrage van de Commissie aan de Europese defensie”
Hoe zullen de investeringen in defensieonderzoek en defensievermogens die in samenwerkingskaders van de EU zijn ontwikkeld, worden opgevoerd?
Met een begroting van bijna 8 miljard EUR voor de periode 2021-2027 is het Europees Defensiefonds (EDF) al een cruciale hefboom voor de ondersteuning van gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten op defensiegebied die beantwoorden aan de operationele behoeften van de strijdkrachten van de EU. Eind 2022 zal het EDF 1,9 miljard EUR hebben geïnvesteerd in dergelijke projecten die moeten worden uitgevoerd door consortia van defensiebedrijven — entiteiten — die tot verschillende lidstaten behoren.
Gezamenlijke aanbestedingen kunnen de interoperabiliteit tussen de strijdkrachten aanzienlijk verbeteren. De lidstaten voldoen echter samen nog steeds niet aan de reeds lang bestaande benchmark waarbij 35 % van hun totale defensiematerieel in samenwerking met andere lidstaten wordt aanbesteed. Om deze negatieve tendens om te buigen, worden in het defensiepakket nieuwe opties verkend:
-
-begin 2023 zal de Commissie een btw-vrijstelling voorstellen ter ondersteuning van de gezamenlijke aankoop en eigendom van defensievermogens die door samenwerking binnen de EU zijn ontwikkeld, waarbij de naleving van de regels van de Wereldhandelsorganisatie wordt gewaarborgd;
-
-tegen medio 2023 zal de Commissie op basis van de werkzaamheden van de deskundigengroep van de financiële toolbox nieuwe financieringsoplossingen voorstellen om de gezamenlijke aanbesteding door de lidstaten van voor de EU prioritaire strategische defensievermogens te vergemakkelijken door voort te bouwen op reeds beschikbare deskundigheid;
-
-na de tussentijdse evaluatie van het EDF zal de Commissie een mogelijke wijziging van artikel 13 van Verordening (EG) 2021/697 tot oprichting van het Europees Defensiefonds overwegen om het bonussysteem van het EDF te versterken wanneer de lidstaten zich ertoe kunnen verbinden de ontwikkelde vermogens gezamenlijk te verwerven en/of in eigendom te hebben.
De Commissie zal opmerkingen over ontwikkelingen, belemmeringen en kansen in verband met multinationale projecten op het gebied van defensievermogens presenteren in het jaarverslag over de eengemaakte markt dat gewoonlijk samen met het najaarspakket van het Europees Semester wordt gepubliceerd.
Hoewel de lidstaten bevoegd zijn voor de afgifte van uitvoervergunningen voor militaire uitrusting, verzoekt de Commissie hen om werk te maken van de stroomlijning en geleidelijke convergentie van de praktijken op het gebied van wapenuitvoercontrole, in het bijzonder voor de defensievermogens die gezamenlijk in een EU-kader worden ontwikkeld. De Commissie verzoekt de lidstaten te streven naar een aanpak waarbij zij elkaar in beginsel niet zouden beletten militaire uitrusting en technologie die zij in onderlinge samenwerking hebben ontwikkeld, naar een derde land uit te voeren. Dit moet ertoe leiden dat met het EDF gefinancierde producten een adequate en concurrerende toegang tot internationale markten krijgen zonder afbreuk te doen aan soevereine besluiten van de lidstaten.
Waarom en hoe zal het aspect “defensie” op het gebied van de ruimtevaart op EU-niveau worden versterkt?
De ruimtevaart is een strategisch gebied voor de vrijheid van handelen en de veiligheid van de EU. Tegelijkertijd is het een steeds meer overbelast en omstreden gebied, dat wordt gekenmerkt door een toenemende machtsconcurrentie. Deze uitdagingen moeten dringend worden aangepakt. Een nieuwe EU-ruimtevaartstrategie voor veiligheid en defensie, die momenteel door de lidstaten wordt bekeken in het kader van het Strategisch Kompas, moet bijdragen aan een gemeenschappelijk begrip van de risico's en dreigingen op het gebied van de ruimte, passende antwoorden vinden om beter en sneller op crises te reageren, onze veerkracht versterken en ten volle gebruikmaken van de voordelen en kansen die de ruimte biedt.
De Commissie zal nagaan hoe de bescherming van EU-ruimtevaartactiva verder kan worden verbeterd, met name door aanvullende diensten voor ruimtebewaking en -monitoring (SST - Space Surveillance and Tracking), betere prestaties van EU-SST en door het potentieel van de EU-industrie ten volle te benutten. Zij zal een “ontworpen voor tweeërlei gebruik”-benadering voor EU-ruimtevaartinfrastructuur bevorderen, met als doel nieuwe veerkrachtige diensten aan te bieden die tegemoetkomen aan de behoeften van de overheid, onder meer op het gebied van defensie. In nauwe samenwerking met de lidstaten zal een adequaat bestuur voor de ruimtevaartinfrastructuur van de EU worden opgezet, voortbouwend op het model van de publiek gereguleerde dienst Galileo. Er zal ook intensiever worden gewerkt aan het verminderen van strategische technologische afhankelijkheden en aan het vergroten van de veerkracht van de toeleveringsketens die verband houden met ruimte-infrastructuur.
De Commissie en de hoge vertegenwoordiger zullen ook de mogelijkheid onderzoeken van mechanismen voor solidariteit, wederzijdse bijstand en crisisrespons in geval van aanvallen uit de ruimte of bedreigingen voor in de ruimte gestationeerde activa.
Hoe zal de cyberbeveiliging worden verbeterd?
De EU heeft in de cyberbeveiligingsstrategie van december 2020 al ambitieuze initiatieven voorgesteld om burgers, bedrijven en EU-belangen te beschermen tegen kwaadwillige cyberactiviteiten. Er bestaan al een aantal belangrijke instrumenten, met name:
-
-de uitvoering van de EU-toolbox voor 5G-cyberbeveiliging;
-
-het EU-beleidskader voor cyberdefensie.
De Commissie heeft ook een aanbeveling gepresenteerd voor een gezamenlijke cybereenheid (JCU) en heeft in december 2020 een voorstel tot herziening van de NIS-richtlijn ingediend, dat momenteel door de medewetgevers wordt bestudeerd.
Om deze instrumenten aan te vullen en het aanvalsoppervlak en de blootstelling aan risico's verder te verkleinen, moeten de beveiliging en standaardisering van producten en diensten in verband met informatie- en communicatietechnologie worden versterkt. In 2022 zal de Commissie de wet inzake cyberweerbaarheid voorstellen om de beveiliging en standaardisering van producten en diensten in verband met informatie- en communicatietechnologie te versterken.
De Commissie zal met de lidstaten samenwerken om de paraatheid voor grootschalige cyberincidenten te verbeteren door middel van betere coördinatie, onder meer door potentiële behoeften en middelen voor het beheer van de respons in kaart te brengen. Samen met de hoge vertegenwoordiger zal zij de lidstaten blijven ondersteunen bij het opzetten van de JCU, met name het mechanisme voor wederzijdse bijstand, en zal zij civiel-militaire samenwerking aanmoedigen om de uitwisseling van informatie en de coördinatie tussen defensiedeskundigen en andere gemeenschappen (d.w.z. civiele entiteiten, wetshandhaving en diplomatie) te vergemakkelijken.
In 2022 zal een strategische agenda voor het kenniscentrum voor cyberbeveiliging worden voorgesteld, onder meer inzake technologie voor tweeërlei gebruik en civiel-militaire synergieën, die op gecoördineerde wijze met de relevante spelers moet worden vastgelegd.
Hoe wordt de impact van de defensiesector op de klimaatverandering aangepakt?
Hoewel het behoud van de operationele doeltreffendheid een prioriteit blijft, moet de defensiesector de uitdaging aangaan om zich aan te passen aan de effecten van de klimaatverandering op de veiligheid, met inbegrip van operaties in extreme klimaatomstandigheden, en moet de sector bijdragen aan mitigatie in het kader van het EU-beleid inzake klimaatverandering, met name de Europese Green Deal. De verbetering van de energie-efficiëntie en de vermindering van de emissies in deze sector moeten integraal deel uitmaken van de collectieve inspanningen om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Ook de bescherming van de biodiversiteit en het versterken van de circulaire economie maken hier deel van uit. 133 miljoen EUR is bestemd voor een specifieke oproep ter ondersteuning van onderzoek naar en ontwikkeling van defensietechnologieën en -producten die deze kwesties moeten aanpakken.
In dit verband zet de Commissie zich in voor de uitvoering van de gezamenlijke EU-routekaart voor klimaatverandering en defensie van 2020, waarover de Commissie samen met de EDEO en het EDA in de eerste helft van 2022 een eerste jaarlijks voortgangsverslag zal indienen.
Aangezien soortgelijke werkzaamheden worden opgevoerd binnen de NAVO, de VN en door de Verenigde Staten en andere partners, zal de EU haar intern overleg over klimaat, veiligheid en defensie intensiveren.
Routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie
Waarom wordt de “Routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie” nu uitgetekend?
De routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie komt tegemoet aan een verzoek van de leden van de Europese Raad van 26 februari 2021 om een traject uit te stippelen om onderzoek, technologische ontwikkeling en innovatie te stimuleren en de strategische afhankelijkheid van de EU op het gebied van kritieke technologieën en waardeketens voor veiligheid en defensie te verminderen.
Hoe verhoudt dit plan zich tot andere initiatieven, zoals het actieplan voor synergieën tussen de civiele, de defensie- en de ruimtevaartindustrie?
De routekaart bouwt voort op de geactualiseerde industriestrategie en het actieplan voor synergieën tussen de civiele, de defensie- en de ruimtevaartindustrie. In de routekaart wordt voorgesteld het toepassingsgebied van deze initiatieven uit te breiden door de lidstaten te verzoeken nauwer met de EU samen te werken om onderzoek en innovatie te stimuleren en de strategische afhankelijkheid van kritieke technologieën en waardeketens te verminderen, met name om:
-
-technologieën in kaart te brengen die van cruciaal belang zijn voor de veiligheid en defensie van de EU, en deze te stimuleren door middel van Europese OTO&I-programma's;
-
-ervoor te zorgen dat in civiele Europese OTO&I-programma's en in het industrie- en handelsbeleid, al naargelang het geval, meer rekening wordt gehouden met defensieoverwegingen, en dat in de OTO&I-programma's voor onderzoek en technologische ontwikkeling op defensiegebied ook meer aandacht wordt geschonken aan de mogelijke civiele toepassingen van de technologieën;
-
-van meet af aan een EU-brede strategische en gecoördineerde aanpak voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie te bevorderen om optimaal gebruik te maken van de OTO&I-programma's van de EU en de lidstaten, synergieën tot stand te brengen tussen civiele en defensiegerichte OTO&I-gemeenschappen en de strategische afhankelijkheid van externe bronnen te beperken; en
-
-zoveel mogelijk af te stemmen met andere gelijkgestemde partners, zoals de Verenigde Staten en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), onder wederzijds voordelige voorwaarden.
Wat is het “waarnemingscentrum voor kritieke technologieën” en wat gaat het doen?
Het waarnemingscentrum voor kritieke technologieën wordt momenteel door de Commissie opgericht in overeenstemming met het actieplan voor synergieën. Het waarnemingscentrum zal kritieke technologieën voor de ruimtevaart-, defensie- en aanverwante civiele sectoren, de potentiële toepassing ervan en de bijbehorende waarde- en toeleveringsketens identificeren, monitoren en beoordelen. Het zal ook bestaande en voorspelbare technologische lacunes, onderliggende oorzaken van strategische afhankelijkheden en kwetsbaarheden in kaart brengen, monitoren en analyseren.
Op basis van de gegevens van het waarnemingscentrum zal de Commissie de lidstaten uiterlijk eind 2022 en vervolgens om de twee jaar een gerubriceerd verslag voorleggen over kritieke technologieën en risico's in verband met strategische afhankelijkheden die van invloed zijn op veiligheid, ruimte en defensie.
De Commissie zal op basis van deze verslagen technologie-routekaarten opstellen, die mitigerende maatregelen zullen omvatten om onderzoek en innovatie te stimuleren en strategische afhankelijkheden die van invloed zijn op veiligheid en defensie te verminderen.
Hoe kunnen strategische afhankelijkheden worden verminderd?
Zodra op EU-niveau overeenstemming is bereikt over kritieke technologieën voor defensie en veiligheid, is de Commissie voornemens het potentieel van synergieën ten volle te benutten door defensieoverwegingen te integreren in de industriële en technologische initiatieven van de EU. De Europese chipswet, waarin halfgeleiders uitdrukkelijk als een cruciale defensiesector worden beschouwd, is het eerste voorbeeld van deze nieuwe aanpak. Het is ook van essentieel belang dat de EU haar kritieke activa beter beschermt. De Commissie stelt voor de screening van buitenlandse directe investeringen (BDI) te versterken door alle lidstaten aan te moedigen een nationaal screeningmechanisme op te zetten.
Hoe zal de routekaart niet-traditionele spelers en bestaande innovatieve start-ups en kleine en middelgrote ondernemingen helpen zich toe te leggen op kritieke technologieën voor veiligheid en defensie?
De Commissie heeft in haar actieplan voor synergieën erkend dat het stimuleren van synergieën tussen onderzoeks- en innovatieactiviteiten van de civiele en de defensiesector voordelen oplevert voor het concurrentievermogen en de veerkracht van de economie en de samenleving van de EU.
De Commissie zal verschillende instrumenten opzetten ter ondersteuning van innovatie en ondernemerschap op het gebied van kritieke technologieën voor veiligheid en defensie, met name: a) specifieke EDF-acties; b) een nieuwe blendingfaciliteit voor defensie-investeringen in het kader van InvestEU; c) een nieuw CASSINI voor defensie; d) een nieuwe kweekvijver voor innovatie op het gebied van nieuwe technologieën en innovatie voor tweeërlei gebruik in 2022; en e) meer steun voor innovatienetwerken.
Deze instrumenten moeten met name niet-traditionele spelers en bestaande innovatieve start-ups en kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) helpen bij het overwinnen van de hoge technologische, administratieve, regelgevende en markttoegangsbelemmeringen in de veiligheids- en defensiesector. De instrumenten moeten hen ook helpen te voldoen aan de hoge veiligheidsnormen en toegang tot financiering te verkrijgen.
Wat is het “Innovatieprogramma voor Defensie”?
Samen met het Europees Defensieagentschap (EDA) zal de Commissie een innovatieprogramma voor defensie opzetten om hun respectieve initiatieven ter ondersteuning van innovatie en ondernemerschap in de defensiesector onder één koepel samen te brengen.
Op basis van haar ervaring met de uitvoering van de EU-begroting ter ondersteuning van OTO&I voor defensie alsmede voor civiel en tweeërlei gebruik, zal de Commissie innovatie voor de Europese technologische en industriële defensiebasis stimuleren.
Het EDA en zijn defensie-innovatiehub zullen de inspanningen van de lidstaten met elkaar blijven verbinden en ondersteunen op basis van de defensie-expertise van het EDA, onder meer door opkomende en disruptieve technologieën te koppelen aan militaire vermogensbehoeften.
Hoe voorziet de routekaart in samenwerking met internationale partners?
Samenwerking met gelijkgestemde partners overal ter wereld is essentieel om de veerkracht en voorzieningszekerheid van de EU te vergroten en tegelijkertijd de strategische afhankelijkheid te verminderen en de wederzijdse voordelen te vergroten. Het wederkerigheidsbeginsel speelt in dit verband een belangrijke rol. Tot de traditionele partners van de EU op het gebied van technologie, veiligheid en defensie behoren de leden van de Europese Economische Ruimte (met name Noorwegen), kandidaat-lidstaten, nabuurschapslanden en andere derde landen (bv. de Verenigde Staten, Canada, Japan, Zuid-Korea), alsook internationale organisaties (bv. de NAVO).
Zo hebben de EU en de VS tijdens de eerste bijeenkomst van de Handels- en Technologieraad EU-VS in september 2021 herbevestigd dat zij zich ertoe verbinden “de aandacht toe te spitsen op het bevorderen van de veerkracht van de respectieve toeleveringsketens en de voorzieningszekerheid in belangrijke sectoren voor de groene en digitale transitie en op het waarborgen van de bescherming van onze burgers” en dat het doel erin bestaat om “de transparantie van vraag en aanbod te vergroten; de respectieve bestaande sectorale vermogens in kaart te brengen; informatie uit te wisselen over beleidsmaatregelen en prioriteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling; en samen te werken aan strategieën om de veerkracht en diversificatie van de toeleveringsketen te bevorderen”.
Wat de samenwerking met de NAVO betreft, zullen de Commissie en de hoge vertegenwoordiger/vicevoorzitter toezicht houden op de voortgang van de desbetreffende NAVO-initiatieven op dit gebied door middel van regelmatige contacten met de NAVO op werkniveau met het oog op een mogelijke wederzijds aanvaardbare en voordelige interactie met relevante EU-initiatieven in volledige transparantie ten aanzien van de lidstaten, waarbij wordt vermeden dat er nieuwe of toenemende technologische of vermogensafhankelijkheden ontstaan.
Meer informatie
Bijdrage van de Commissie aan de Europese defensie in het kader van het Strategisch Kompas
Mededeling: Routekaart voor kritieke technologieën voor veiligheid en defensie