Vragen en antwoorden: Ruimteverkeersbeheer

Wat is ruimteverkeersbeheer?

Ruimteverkeersbeheer (space traffic management - STM) wordt in deze context gedefinieerd als de middelen en regels om op veilige, duurzame en beveiligde wijze toegang te krijgen tot, activiteiten uit te voeren in, en terug te keren vanuit de ruimte.

Het ruimteverkeersbeheer heeft betrekking op de volgende elementen:

• a) 

  activiteiten op het gebied van het omgevingsbewustzijn in de ruimte (space situational awareness - SSA), met inbegrip van SST;

• b) 

  beperking en sanering van ruimteschroot;

• c) 

  beheer van omloopbanen en radiospectrum;

• d) 

  de volledige levenscyclus van ruimtevaartactiviteiten, met inbegrip van de lanceringsfase, activiteiten van ruimtevaartuigen in de omloopbaan en activiteiten voor de verwijdering uit de omloopbaan aan het einde van hun levensduur;

• e) 

  de fase van de terugkeer (zowel gecontroleerd als ongecontroleerd) van ruimtevaartuigen.

Wat is het hoofddoel van het initiatief?

Deze gezamenlijke mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger heeft tot doel een concrete EU-benadering van het ruimteverkeersbeheer (Space Traffic Management - STM) uit te werken met het oog op een veilig, duurzaam en beveiligd gebruik van de ruimte, waarbij de belangen van de EU worden beschermd, met volledige inachtneming van de respectieve bevoegdheden van de EU en haar lidstaten. Zij heeft met name tot doel om:

• - 

  een werkdefinitie van ruimteverkeersbeheer vast te stellen;
• - 

  civiele en militaire vereisten voor het ruimteverkeersbeheer te ontwikkelen;
• - 

  de ontwikkeling van de mogelijkheden voor het verlenen van diensten voor ruimtebewaking en -monitoring (space surveillance and tracking - SST) te bevorderen, aangezien ruimteverkeersbeheer alleen met behulp van een efficiënt SST-systeem mogelijk is;
• - 

  een passend kader van normen en regels ten uitvoer te leggen; en
• - 

  de EU-benadering van het ruimteverkeersbeheer wereldwijd te bevorderen.

Waarom moet er actie worden ondernomen?

Sinds het begin van de ruimtewedloop zijn door middel van ongeveer 6 000 lanceringen 11 800 satellieten in een baan om de aarde gebracht, waarvan er momenteel 4 550 operationeel zijn[1]; de rest is als ruimteschroot in een baan om de aarde achtergebleven. De komende jaren zullen er nog eens meer dan 20 000 satellieten worden gelanceerd. Daardoor neemt de drukte in de ruimte als gevolg van de aanwezigheid van constellaties en lanceersystemen snel toe. De toenemende overbelasting van de ruimte vormt een bedreiging voor de levensvatbaarheid en veiligheid van ruimtevaartinfrastructuur en -activiteiten. Er draaien meer dan een miljoen stukken schroot met een grootte tussen 1 en 10 cm rond de aarde, en dat aantal neemt nog steeds toe.

Tegelijkertijd bestaan er momenteel slechts in zeer beperkte mate “verkeersregels” voor het gedrag in de ruimte. Hoewel er op het niveau van de VN aanzienlijke resultaten zijn geboekt, stuit de ontwikkeling van een alomvattende aanpak op internationaal niveau op forse diplomatieke en politieke hindernissen, die de urgentie om actie te ondernemen nog groter maken.

Wat is er tot dusver op EU-niveau gedaan?

Op operationeel niveau is de EU sinds 2014 actief op het gebied van ruimtebewaking en -monitoring (SST). Het SST-consortium van de EU levert SST-diensten die nodig zijn voor het beheer van het ruimteverkeer, zoals beoordelingen van het risico op ongecontroleerde terugkeer of informatieverstrekking ten behoeve van het voorkomen van botsingen. Momenteel biedt het SST-consortium van de EU diensten ter voorkoming van botsingen voor meer dan 260 Europese ruimtevaartuigen.

Op technisch niveau worden momenteel twee coördinatie- en ondersteuningsacties uitgevoerd in het kader van Horizon 2020 ter beoordeling van de technologieën en capaciteiten die nodig zijn voor het beheer van het ruimteverkeer.

Voorts heeft de Commissie op verzoek van het Europees Parlement een proefproject inzake het ruimteverkeersbeheer opgezet. Dit project heeft tot doel om een volledig beeld te geven van de bestaande en nieuw ontwikkelde kaders en om te voorzien in een voorafgaande behoeftenanalyse. Tevens omvat het een beoordeling van de regelgevingskaders en marktontwikkelingen.

Het Actieplan voor synergieën tussen de civiele, de defensie- en de ruimtevaartindustrie, dat in februari 2021 werd aangenomen, maakt het ruimteverkeerbeheer tot vlaggenschipproject, met als doel normen en regels voor het ruimteverkeersbeheer vast te stellen.

Wat is de meerwaarde van maatregelen op EU-niveau?

De EU is een ruimtevaartmacht die geavanceerde satellietnavigatiediensten aanbiedt via Galileo en Egnos, alsook aardobservatiediensten via Copernicus. De voorgestelde maatregelen zullen zorgen voor verbetering van de veerkracht en de veiligheid van de ruimtevaartinfrastructuur van de EU en de lidstaten, die essentieel is voor onze samenlevingen en economieën.

De EU bevordert reeds een multilaterale aanpak om de veiligheid en duurzaamheid van activiteiten in de ruimte op lange termijn te waarborgen, met als doel de risico's voor alle ruimtesystemen te beperken.

De EU bevindt zich in een goede positie om op te treden, omdat zij in staat is de behoeften, vereisten en standpunten te verzamelen, technologieën te benutten en externe betrokkenheid te coördineren.

Hoe zullen bedrijven en kleine, middelgrote en micro-ondernemingen hierbij worden betrokken?

Er moet voor worden gezorgd dat het potentieel van de EU-industrie, met inbegrip van de Nieuwe Ruimte, ten volle wordt benut, voortbouwend op de openbare diensten die door het SST van de EU worden geleverd. Door middel van gerichte acties kan het SST-partnerschap van de EU de vruchten plukken van de recentste en meest innovatieve technologische ontwikkelingen binnen de EU-industrie. De toekomstige verbeterde EU-catalogus en het bijbehorende platform voor het delen van gegevens zullen gedeeltelijk ter beschikking worden gesteld van EU-bedrijven voor onderzoeksactiviteiten met het oog op de ontwikkeling, binnen Europa en op internationaal niveau, van afgeleide diensten voor ruimteverkeersbeheer met toegevoegde waarde.

Meer concreet nemen EU-bedrijven deel via een aanbestedingen die door de leden van het SST-consortium van de EU worden gepubliceerd. Als gevolg daarvan wordt tot 75 % van de door de EU aan het SST-consortium van de EU gedelegeerde middelen uitbesteed aan het bedrijfsleven in de EU. Hierdoor is rond SST al een Europees industrieel ecosysteem ontstaan, dat ook een bijdrage moet kunnen leveren aan de EU-benadering van het ruimteverkeersbeheer.

Hoe zit het met externe betrokkenheid bij het ruimteverkeersbeheer?

De ruimtevaart is een mondiaal publiek goed dat in toenemende mate van geopolitiek belang is. Collectief optreden is van essentieel belang. De EU-benadering van het ruimteverkeersbeheer heeft tot doel bij te dragen tot een mondiale inspanning, waarbij bestaande regionale capaciteiten en instrumenten worden gekoppeld aan een algemene ambitie voor mondiale samenwerking, en zal een multilaterale aanpak van het ruimteverkeersbeheer in het kader van de Verenigde Naties bevorderen.

De EU zal een actieve diplomatie voeren in verband met het ruimteverkeersbeheer. De besprekingen met internationale partners moeten zich toespitsen op civiele aangelegenheden (bv. operaties, normalisatie enz.), maar ook op de daarmee verband houdende veiligheids- en defensieaspecten van het ruimteverkeersbeheer.

Wat zijn de volgende stappen?

In de EU-benadering van het ruimteverkeersbeheer worden tien concrete maatregelen voorgesteld die tussen 2022 en 2024 door de Commissie en de hoge vertegenwoordiger in samenwerking met de lidstaten moeten worden uitgevoerd. De komende vier maanden zal als eerste maatregel een raadplegingsproces met alle relevante EU-partners worden opgezet om de behoeften en het effect van ruimteverkeersbeheer op de verschillende beleidsterreinen van de Unie te beoordelen. De specifieke behoeften ten aanzien van defensie en veiligheid zullen ook in aanmerking worden genomen als een constitutief element van een gemeenschappelijke strategische cultuur op het gebied van de ruimtevaart.

Meer informatie

Persbericht over het ruimtepakket

Informatieblad over ruimteverkeersbeheer

Vragen en antwoorden over initiatief voor beveiligde connectiviteit

Informatieblad over beveiligde connectiviteit

Internetpagina over het ruimtepakket

[1] Bron: Eurospace. In 2017, 2018 en 2019 zijn er elk jaar meer dan 470 ruimtevaartuigen gelanceerd, terwijl er tussen 2000 en 2013 gemiddeld slechts 110 ruimtevaartuigen per jaar werden gelanceerd.