Voorstellen van de Commissie om de arbeidsomstandigheden van mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, te verbeteren
De Europese Commissie stelt vandaag een reeks maatregelen voor om de arbeidsomstandigheden van platformwerkers te verbeteren en de duurzame groei van digitale arbeidsplatformen in de EU te ondersteunen.
Dankzij de nieuwe regels kunnen mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, de arbeidsrechten en sociale voordelen genieten waarop ze recht hebben. Ze krijgen ook extra bescherming wanneer van algoritmisch beheer wordt gebruikgemaakt (d.w.z. van geautomatiseerde systemen die managementfuncties op het werk ondersteunen of vervangen). Een gemeenschappelijke reeks EU-regels zal meer rechtszekerheid bieden, waardoor digitale arbeidsplatformen ten volle kunnen profiteren van de economische mogelijkheden van de eengemaakte markt en een gelijk speelveld voor iedereen.
Het pakket maatregelen van de Commissie omvat onder meer:
-
-een mededeling waarin de aanpak en de maatregelen van de EU inzake platformwerk worden toegelicht. Deze maatregelen worden aangevuld met maatregelen die de nationale autoriteiten, de sociale partners en andere relevante actoren op hun niveau zouden moeten nemen. Doel is ook de basis te leggen voor de ontwikkeling van toekomstige wereldwijde normen voor hoogwaardig platformwerk.
-
-een voorstel voor een richtlijn betreffende de verbetering van de arbeidsomstandigheden van platformwerkers. Het voorstel omvat maatregelen om de arbeidssituatie van mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, correct te bepalen, evenals nieuwe rechten voor zowel werknemers als zelfstandigen bij algoritmisch beheer.
-
-ontwerprichtsnoeren ter verduidelijking van de toepassing van het EU-mededingingsrecht op collectieve overeenkomsten van zelfstandigen zonder personeel, die hun arbeidsomstandigheden willen verbeteren. Tot deze groep behoren ook mensen die via digitale arbeidsplatformen werken.
Richtlijn ter verbetering van de arbeidsomstandigheden van platformwerkers
-
-Arbeidssituatie
De voorgestelde richtlijn wil ervoor zorgen dat de wettelijke arbeidssituatie van mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, overeenstemt met hun reële arbeidsvoorwaarden. Het voorstel bevat een lijst van controlecriteria om te bepalen of het platform een “werkgever” is. Als het platform aan ten minste twee van die criteria voldoet, wordt het wettelijk als een werkgever beschouwd. De mensen die via een dergelijk platform werken, genieten dan de sociale en arbeidsrechten die bij de status van “werknemer” horen. Wie als werknemer wordt ingedeeld, heeft recht op een minimumloon (indien in een minimumloon is voorzien), collectieve onderhandelingen, bescherming van arbeidstijd en gezondheid, betaald verlof, betere toegang tot bescherming bij arbeidsongevallen, werkloosheidsuitkeringen, uitkeringen bij ziekte en een op bijdragen gebaseerd ouderdomspensioen. De platformen hebben het recht deze indeling te betwisten of te “weerleggen”, waarbij ze moeten bewijzen dat er geen sprake is van een arbeidsverhouding. De duidelijke criteria die de Commissie voorstelt, bieden de platformen meer rechtszekerheid, reduceren de proceskosten en vergemakkelijken de bedrijfsplanning.
-
-Algoritmisch beheer
De richtlijn vergroot de transparantie bij het gebruik van algoritmen door digitale arbeidsplatformen, waarborgt dat de naleving van de arbeidsvoorwaarden bij algoritmisch beheer door mensen wordt gemonitord en voorziet in het recht om geautomatiseerde beslissingen aan te vechten. Zowel werknemers als echte zelfstandigen zullen deze nieuwe rechten genieten.
-
-Handhaving, transparantie en traceerbaarheid
Het is voor de nationale autoriteiten vaak moeilijk om toegang te krijgen tot gegevens over platformen en de mensen die via platformen werken. Het probleem is nog groter wanneer platformen in verschillende lidstaten actief zijn, waardoor het onduidelijk is waar en door wie platformwerk wordt verricht.
Het voorstel van de Commissie zorgt voor meer transparantie rond platformen door de bestaande verplichtingen om werk bij de nationale autoriteiten te melden, te verduidelijken en de platformen te vragen belangrijke informatie over hun activiteiten en de mensen die via platformen werken, ter beschikking te stellen van de nationale autoriteiten.
In haar mededeling Better Working Conditions for a Stronger Social Europe: harnessing the full benefits of digitalisation for the future of work verzoekt de Commissie de lidstaten, de sociale partners en alle relevante actoren om concrete maatregelen voor te stellen om de arbeidsomstandigheden van platformwerkers te verbeteren. Doel is de voordelen van de digitale transformatie te benutten en de Europese sociale markteconomie te beschermen. De EU wil ook het goede voorbeeld geven en bijdragen tot toekomstige wereldwijde normen voor hoogwaardig platformwerk. Platformen werken grensoverschrijdend en rechtvaardigen een grensoverschrijdende regelgevende aanpak.
Ontwerprichtsnoeren inzake de toepassing van het mededingingsrecht van de EU
De Commissie begint vandaag ook een openbare raadpleging over ontwerprichtsnoeren inzake de toepassing van het mededingingsrecht van de EU op collectieve overeenkomsten van zelfstandigen zonder personeel, d.w.z. mensen die volledig zelfstandig werken en niemand in dienst hebben. Deze richtsnoeren willen rechtszekerheid bieden en ervoor zorgen dat het EU-mededingingsrecht bepaalde zelfstandigen zonder personeel niet verhindert hun arbeidsomstandigheden (met inbegrip van de beloning) collectief te verbeteren wanneer ze zich in een relatief zwakke positie bevinden, bijvoorbeeld wanneer hun onderhandelingspositie erg zwak is. De ontwerprichtsnoeren hebben betrekking op zowel online- als offlinesituaties.
Enkele reacties van commissarissen
Margrethe Vestager, uitvoerend vicevoorzitter voor een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk: “Nu steeds meer banen door digitale arbeidsplatformen worden gecreëerd, moeten we zorgen voor degelijke arbeidsomstandigheden voor alle platformwerkers. Mede dankzij ons voorstel voor een richtlijn zullen schijnzelfstandigen die voor platforms werken, hun arbeidssituatie correct kunnen bepalen en alle relevante sociale rechten kunnen genieten. Echte zelfstandigen op platformen zullen worden beschermd dankzij meer rechtszekerheid over hun situatie en nieuwe maatregelen tegen de valkuilen van algoritmisch beheer. Dit is een belangrijke stap naar een meer sociale digitale economie.”
Volgens Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter voor een economie die werkt voor de mensen, “spelen digitale arbeidsplatformen een belangrijke rol in onze economie, aangezien ze voor innovatie zorgen, banen scheppen en aan de vraag van de consument helpen voldoen. Mensen staan centraal in dit bedrijfsmodel en ze hebben recht op degelijke arbeidsomstandigheden en sociale bescherming. Daarom stellen we vandaag nieuwe regels voor om digitale arbeidsplatformen meer zekerheid te bieden om te groeien en de rechten van platformwerkers te beschermen, zodat iedereen de geboden kansen optimaal kan benutten.”
Volgens Nicolas Schmit, commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Rechten, “moeten we het potentieel van digitale platformen om banen te scheppen optimaal benutten. Maar we moeten er ook voor zorgen dat het om kwalitatief hoogwaardige banen gaat die geen onzekerheid veroorzaken: platformwerkers moet zekerheid worden geboden zodat ze hun toekomst kunnen plannen. Het voorstel van de Commissie bevat duidelijke criteria om te bepalen of een platform een werkgever is. Als dat het geval is, hebben de werknemers recht op sociale bescherming en arbeidsrechten. De technologische vooruitgang moet eerlijk en inclusief zijn. Daarom wordt in het voorstel ook aandacht geschonken aan de transparantie van en het toezicht op platformalgoritmen.”
Volgende stappen
Het voorstel van de Commissie voor een richtlijn betreffende de verbetering van de arbeidsomstandigheden van platformwerkers zal nu door het Europees Parlement en de Raad worden besproken. Zodra de richtlijn is goedgekeurd, hebben de lidstaten twee jaar tijd om de richtlijn in nationaal recht om te zetten.
In het kader van een openbare raadpleging kunnen belanghebbenden gedurende acht weken feedback over de ontwerprichtsnoeren inzake de toepassing van het EU-mededingingsrecht geven. Daarna worden ze door de Commissie goedgekeurd. De richtsnoeren zijn bindend voor de Commissie bij haar latere uitlegging en handhaving van de mededingingsregels van de EU.
Achtergrondinformatie
De digitale platformeconomie groeit snel. Momenteel werken meer dan 28 miljoen mensen in de EU via digitale arbeidsplatformen. In 2025 zal hun aantal naar verwachting stijgen tot 43 miljoen mensen. De overgrote meerderheid van deze mensen zijn echte zelfstandigen. Geschat wordt echter dat 5,5 miljoen mensen ten onrechte als zelfstandige zijn ingedeeld. Tussen 2016 en 2020 zijn de inkomsten in de platformeconomie bijna vervijfvoudigd, van naar schatting 3 miljard euro tot ongeveer 14 miljard euro.
Digitale arbeidsplatformen creëren kansen voor bedrijven, werknemers en zelfstandigen en bieden consumenten een betere toegang tot diensten. Nieuwe manieren van werken brengen echter ook nieuwe uitdagingen mee. Het wordt steeds moeilijker om de arbeidssituatie van mensen correct te bepalen, wat in sommige gevallen leidt tot ontoereikende arbeidsrechten en sociale bescherming. Bovendien kan het gebruik van algoritmen bij platformwerk vragen doen rijzen over verantwoordingsplicht en transparantie.
In haar politieke beleidslijnen heeft voorzitter von der Leyen benadrukt dat “digitale ontwikkelingen leiden tot snelle veranderingen, die van invloed zijn op onze arbeidsmarkten”. Ze beloofde “te zullen zoeken naar manieren om de arbeidsomstandigheden van platformwerkers te verbeteren”. In het werkprogramma van de Commissie voor 2021 wordt voor eind 2021 een initiatief ter verbetering van de arbeidsomstandigheden van platformwerkers aangekondigd na raadpleging van de sociale partners in twee fasen. Het voorstel is een van de belangrijkste initiatieven van het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten.
Overeenkomstig artikel 154, lid 2, VWEU heeft de Commissie de Europese sociale partners in twee fasen geraadpleegd. De eerste fase van de raadpleging vond plaats van 24 februari tot 7 april 2021. De tweede fase van de raadpleging ging van start op 15 juni en eindigde op 15 september 2021. Daarnaast heeft de Commissie bij de voorbereiding van dit initiatief met veel betrokken partijen van gedachten gewisseld. Zo zijn er specifieke vergaderingen georganiseerd met platformbedrijven, verenigingen van platformwerkers, vakbonden, vertegenwoordigers van de lidstaten en het maatschappelijk middenveld en deskundigen uit de academische wereld en van internationale organisaties. De resultaten van het raadplegingsproces zijn te vinden in de bijlage bij de effectbeoordeling, die bij het voorstel voor een richtlijn is gevoegd.
Meer informatie
Vragen en antwoorden: de arbeidsomstandigheden van platformwerkers verbeteren
Informatieblad: de arbeidsomstandigheden van platformwerkers verbeteren
Persbericht: Ontwerprichtsnoeren inzake de toepassing van het mededingingsrecht van de EU
Vragen en antwoorden: Ontwerprichtsnoeren inzake de toepassing van het mededingingsrecht van de EU