Cleveringalezing Antoaneta Dimitrova: 'vrijheid is kostbaar'

Antoaneta Dimitrova, hoogleraar Comparative Governance bij het Instituut Bestuurskunde, gaf vorige week de Cleveringalezing in de Vaclav Havel bibliotheek in Praag. Ze vertelt over die ervaring.

Hoe is dat contact tussen jou en het organisatiecomité in Praag tot stand gekomen?

Dimitrova: ‘De Cleveringalezing in Praag is tot stand gekomen door de actieve benadering van de Nederlandse Ambassadeur in Praag, Daan Huisinga. Het was zijn wens als Leiden alumnus om een start te maken van een nieuwe reeks Cleveringalezingen. Hij heeft een verbinding gemaakt met het team van de Vaclav Havel bibliotheek in Praag, die meteen de overeenkomsten zagen tussen Professor Cleveringas’ status en Vaclav Havels’ moed en zijn werk tegen het communistische regime. Via de ambassadeur, het Leids Universiteits Fonds (LUF) en mijn collega Honorata Mazepus, die was benaderd door de LUF, ben ik gevraagd om die lezing te geven. Ik hoor dit pas een week voor de lezing.’

Wat was de boodschap van de lezing?

Dimitrova: ‘Mijn enthousiasme om mee te doen ongeacht dat het kort dag was, had te maken met Cleveringa en Havel en de mooie verbindingen tussen de twee. Mijn boodschap was dat vrijheid kostbaar is: Cleveringa en Havel hebben een prijs betaald voor spreken tegen de macht. De nieuwe Leidse Cleveringa hoogleraren, Grabowski en Engelking, hebben ook een prijs betaald voor hun academische werk door een rechtszaak tegen zich te krijgen in Polen, wegens hun wetenschap en bevindingen over de Holocaust in Polen. De vraag die ik heb gesteld is wat iedereen van ons tegenwoordig bereid is te doen om vrijheid in stand te houden. Bijvoorbeeld in het conflict over de rechtstaat tussen de Europese Unie en de Poolse regering, waar ideologie een toenemende rol speelt.’

Waarom was het voor jou belangrijk om dit te kunnen vertellen?

Dimitrova: ‘Het was belangrijk om mijn verhaal over de rechtstaat in Centraal en Oost-Europa met het publiek in Praag te delen. De mensen daar begrijpen de grote tegenstellingen in dit verhaal en de ironie van onderdrukking van vrije uitspaak juist in de landen die in 1989 hebben gevochten tegen een totalitair regime. De beperkte vrijheid van de Koude oorlog kon de volgende spreker goed in beeld brengen: een vriend van Havel, de heer Hv힁ala, die heeft verteld hoe hij, namens Havel, de Erasmusprijs in Nederland heeft ontvangen in 1978.’

Een avond om te herinneren schreef je op Twitter, hoe heb je de avond persoonlijk ervaren?

Dimitrova: ‘De levendige discussie en het enthousiasme van iedereen die erbij was ongeacht de hele dreigende covid situatie in Tsjechië zal ik altijd herinneren. Er konden ondanks de restricties toch mensen naar de lezing komen: jonge mensen, Leidse alumni en ook alumni van andere Nederlandse universiteiten. Het wordt ook hopelijk een start van Cleveringa en Havel lezingen en bijeenkomsten voor de komende jaren.’