Europese democratie: Commissie stelt nieuwe wetgeving vast voor politieke reclame, kiezersrechten en partijfinanciering
De Europese Commissie presenteert vandaag een voorstel over transparantie en gerichte politieke reclame. Dit voorstel maakt deel uit van een maatregelenpakket dat de integriteit van verkiezingen en het open democratisch debat beschermt. Volgens de voorgestelde regels moet politieke reclame duidelijk als zodanig herkenbaar zijn en o.a. vermelden wie ervoor heeft betaald en hoeveel. Als er gebruik wordt gemaakt van technieken voor politieke targeting en amplificatie, dan moet dat duidelijk en preciezer dan voorheen worden uitgelegd. Het gebruik van gevoelige persoonsgegevens zonder de uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene wordt verboden. De Commissie stelt ook een actualisering voor van de EU-regels over “mobiele EU burgers” en hun stemrecht bij Europese en gemeenteraadsverkiezingen, en over Europese politieke partijen en stichtingen.
Vicevoorzitter voor Waarden i en Transparantie Věra Jourová i: “Verkiezingen mogen niet verworden tot een strijd met onduidelijke en niet-transparante methoden. Kiezers moeten weten waarom zij een advertentie te zien krijgen, wie ervoor heeft betaald en hoeveel, en welke criteria zijn gehanteerd voor microtargeting. Nieuwe technologieën moeten worden gebruikt om te emanciperen, niet om te manipuleren. Dit ambitieuze voorstel moet politieke campagnes transparanter maken dan ooit tevoren en het gebruik van onduidelijke targetingtechnieken beperken.”
Commissaris voor Justitie Didier Reynders i: “Een levendige en goed functionerende samenleving kan niet zonder eerlijke en transparante verkiezingen. Daarom moeten we inclusieve en gelijke deelname aan de verkiezingen voor het Europees Parlement van 2024 en aan gemeenteraadsverkiezingen in de hele EU ondersteunen. Het voorstel over politieke reclame zorgt voor veilig gebruik van persoonsgegevens bij politieke targeting en beschermt het democratische proces. Samen staan we sterk en houden we de democratie hoog.”
Duidelijke regels op het gebied van transparantie en gerichte politieke reclame
De digitale transitie vereist dat mensen gemakkelijk kunnen onderscheiden of er sprake is van betaalde politieke content - online en offline - en dat zij kunnen deelnemen aan een open debat, zonder desinformatie, onrechtmatige inmenging of manipulatie. Het moet duidelijk zichtbaar zijn wie voor een politieke advertentie heeft betaald en waarom. Wat zijn de kenmerken van de belangrijkste maatregelen in de voorgestelde verordening inzake transparantie en gerichte politieke reclame?
-
-Toepassingsgebied. Het gaat om advertenties van, voor of namens een politicus of politieke partij, maar ook om thematisch georiënteerde reclame die het resultaat van verkiezingen of referenda en wet- of regelgevingsprocessen of het stemgedrag kan beïnvloeden.
-
-Transparantielabels. Betaalde politieke reclame moet duidelijk als zodanig worden gelabeld en er moeten bepaalde basisgegevens in staan. De naam van de sponsor moet bijvoorbeeld prominent worden weergegeven. In een gemakkelijk op te vragen transparantieverklaring moet staan: 1) welk bedrag aan de politieke reclame is besteed, 2) waar dat geld vandaan komt en 3) wat het verband is tussen de reclame en de betrokken verkiezingen of referenda.
-
-Strikte voorwaarden voor targeting en amplificatie. Politieke targeting- en amplificatietechnieken waarbij gebruik wordt gemaakt van gevoelige persoonsgegevens, zoals etnische afkomst, religieuze overtuiging of seksuele oriëntatie, of daarover aannamen worden gedaan, worden verboden. Zulke technieken zijn alleen toegestaan met de uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene. Targeting kan ook worden toegestaan voor legitieme activiteiten van verenigingen, stichtingen of non-profitorganisaties met politieke, filosofische, religieuze of vakbondspolitieke doeleinden, wanneer de reclame gericht is op de eigen leden. Er komt voor het eerst een verplichting om in advertenties onder meer duidelijk te vermelden waarom iemand met de reclame wordt benaderd, op welke groepen personen de reclame is gericht en op basis van welke criteria, en welke amplificatietechnieken en ‑methoden zijn toegepast. Organisaties die gebruikmaken van politieke targeting en amplificatie moeten hun interne beleid voor het gebruik daarvan vaststellen, toepassen en bekendmaken. Als niet aan alle transparantievoorschriften kan worden voldaan, mag de politieke advertentie niet worden gepubliceerd.
-
-Boetes voor overtredingen. De lidstaten krijgen de verplichting om doeltreffende, evenredige en afschrikkende boetes op te leggen wanneer de regels inzake transparantie van politieke reclame worden overtreden. Volgens de voorgestelde verordening moeten de nationale gegevensbeschermingsautoriteiten specifiek toezicht houden op het gebruik van persoonsgegevens voor politieke targeting en moeten zij boetes kunnen opleggen in overeenstemming met de gegevensbeschermingsregels van de EU.
Actualisering van de EU-regels voor Europese politieke partijen en stichtingen en over kiezersrechten
De Commissie stelt ook voor om de EU-regels voor de financiering van Europese politieke partijen en stichtingen te herzien. De huidige regeling vertoont een aantal lacunes, waardoor de partijen en stichtingen problemen hebben met hun functioneren en geen invulling kunnen geven aan hun taak om de stem van de EU-burgers te vertegenwoordigen. De verordening wordt geactualiseerd om de interactie van Europese politieke partijen en stichtingen met de erbij aangesloten nationale partijen en met het buitenland te vergemakkelijken, voor meer transparantie te zorgen, met name in verband met politieke reclame en donaties, buitensporige administratieve lasten te verminderen en de financiële levensvatbaarheid van Europese politieke partijen en stichtingen te versterken.
De Commissie komt ook met een voorstel om de regels voor Europese verkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen te actualiseren voor EU-burgers die in een andere lidstaat wonen dan de lidstaat waarvan zij de nationaliteit hebben (“mobiele EU-burgers”). Ongeveer 13,5 miljoen burgers verkeren in die situatie, maar zeer weinigen van hen maken gebruik van hun stemrecht bij Europese verkiezingen en gemeenteraadsverkiezingen. Om te garanderen dat al die mensen kunnen deelnemen aan de Europese verkiezingen van 2024, stelt de Commissie gerichte wijzigingen voor van de bestaande richtlijnen inzake het kiesrecht. Onder meer komt er een verplichting om deze burgers proactief te informeren over hun kiesrecht, gestandaardiseerde modellen te gebruiken voor de registratie als kiezer of als kandidaat, en talen te gebruiken die door veel van de mobiele EU-burgers op hun grondgebied worden gesproken. Het voorstel voorziet ook in maatregelen om te voorkomen dat mobiele EU-burgers worden uitgeschreven uit het kiezersregister in hun land van herkomst.
Volgende stappen
Het voorstel zal nu worden besproken in het Europees Parlement en de Raad. Om ervoor te zorgen dat de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2024 volgens de strengste democratische normen verlopen, is het de bedoeling dat de nieuwe regels in het voorjaar van 2023, d.w.z. één jaar voor de verkiezingen, in werking treden en door de lidstaten volledig worden uitgevoerd.
Achtergrond
Commissievoorzitter Von der Leyen heeft in het kader van de in haar politieke beleidslijnen opgenomen prioriteit om de Europese democratie een nieuwe impuls te geven, wetgevingsvoorstellen aangekondigd die moeten zorgen voor meer transparantie over betaalde politieke reclame en duidelijkere regels voor de financiering van Europese politieke partijen.
In het actieplan voor Europese democratie van december 2020 heeft de Commissie haar eerste beoordeling gepresenteerd van de uitdagingen op het gebied van politieke reclame en kwesties die verband houden met nieuwe technieken die worden gebruikt voor gerichte reclame op basis van persoonsgegevens van gebruikers. Ook als de gegevens op correcte wijze zijn verkregen, kunnen deze technieken worden misbruikt om de kwetsbaarheden van burgers uit te buiten. EU-burgers hebben recht op open, objectieve en pluralistische informatie. Dit is met name relevant nu uit een recente Eurobarometer-enquête is gebleken dat bijna vier op de tien Europeanen zijn blootgesteld aan inhoud waarvan zij niet gemakkelijk konden bepalen of het om een politieke advertentie ging of niet.
De voorgestelde verordening is gebaseerd en vormt een aanvulling op de relevante EU-wetgeving, d.w.z. de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en de voorgestelde wet inzake digitale diensten, die uitgebreide regels moet bevatten op het gebied van transparantie, verantwoording en systeemontwerp voor reclame op onlineplatforms, die ook voor politieke reclame zouden moeten gelden. De actualisering van de op zelfregulering gebaseerde praktijkcode betreffende desinformatie, op grond van de onlangs gepubliceerde richtsnoeren van de Commissie, moet eveneens een aanvulling vormen op de voorgestelde verordening.
De verordening betreffende het statuut en de financiering van Europese politieke partijen en Europese politieke stichtingen is een recent wetgevingsinstrument dat tot nu toe alleen is toegepast bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2019. De huidige regelgeving bevat echter een aantal lacunes die Europese politieke partijen en stichtingen beletten bij te dragen tot de totstandbrenging van een Europese politieke ruimte. De Commissie komt daarom vandaag met een voorstel tot herschikking van die verordening.
EU-burgers die in een andere lidstaat wonen dan die waarvan zij de nationaliteit hebben, ook wel “mobiele EU-burgers” genoemd, hebben actief en passief kiesrecht bij verkiezingen voor het Europees Parlement en gemeenteraadsverkiezingen in de lidstaat waar zij wonen. Toch nemen zij minder vaak deel aan de verkiezingen dan de burgers van het woonland. Dit is deels te wijten aan ingewikkelde registratieprocedures in het woonland of aan het ontbreken van duidelijke informatie over hun rechten. Dit maakt het voor mobiele EU-burgers moeilijker om hun stemrecht uit te oefenen en ondermijnt hun democratische rechten. Om aan deze bezwaren tegemoet te komen, stelt de Commissie een actualisering voor van de desbetreffende regelingen: de richtlijn betreffende het actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en de richtlijn betreffende de uitoefening van het actief en passief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen.
Meer informatie
Webpagina over het kiesrecht - juridische teksten en bijlagen