Kleine lidstaat, grote agenda: vooruitblik naar het Sloveense voorzitterschap
Slovenië, één van de kleinste lidstaten van de Europese Unie (EU), bekleedt vanaf 1 juli 2021 voor zes maanden de functie van voorzitter van de Raad van de Europese Unie, ook wel Raad van Ministers. Het is de tweede keer dat het land, dat in 2004 lid werd, de voorzittersrol op zich neemt. Ondanks de beperkte omvang van het land – er wonen twee miljoen mensen en het oppervlak beslaat de helft van Nederland – is de agenda voor het komende halfjaar ambitieus te noemen. Wat staat er op de planning? Vier prioriteiten staan centraal.
Europese Gezondsheidsunie
De slogan die Slovenië heeft gekozen voor het komende halfjaar is ‘Together. Resilient. Europe.’ Hiermee wordt verwezen naar de veerkracht van de Europese landen, die door de coronacrisis op de proef is gesteld. Slovenië ziet het vinden van oplossingen voor de crisis als een gezamenlijke taak, omdat de losse lidstaten dit minder goed kunnen. Het plan om een Europese Gezondheidsunie op te bouwen sluit hierbij aan. Zo’n unie moet zorgen voor meer autonomie van de EU en beschikbaarheid en ontwikkeling van allerlei medische benodigdheden.
Een ander aspect van de coronapandemie dat op de agenda gezet is, is digitale veiligheid. Omdat veel onderdelen van het dagelijks leven tegenwoordig online plaatsvinden, benadrukt Slovenië het belang van samenwerking in het voorkomen en oplossen van grootschalige cyberattacks. Adequaat en ethisch gebruik van kunstmatige intelligentie en big data is ook een doel op het digitale vlak. Hiernaast wil Slovenië vaart maken met de Europese goedkeuring van nationale herstelplannen, zodat er snel kan worden begonnen aan een groene en digitale transitie. Het creëren van werkgelegenheid is één van de doelen die hiermee nagestreefd worden.
Buren op de Balkan
Een andere prioriteit van Slovenië richt zich op een veilige en geloofwaardige EU in relatie tot haar buren. Slovenië was in 2004 het eerste Balkanland dat lid werd van de EU en het zet zijn buren op de Westelijke Balkan nu duidelijk op de agenda. Slovenië wil aandacht voor de mogelijke uitbreiding van de EU richting de Balkan en voor economisch herstel van de regio. Ook hier ligt de nadruk op duurzame, digitale transitie en verbinding met de EU. In dit kader worden EU-Balkantoppen georganiseerd in Slovenië.
Verder ziet Slovenië het koesteren en verbeteren van Trans-Atlantische relaties als een manier om de rol van de EU in de wereld veilig te stellen en gezamenlijke doelen te bereiken. Op het vlak van migratie wordt onder andere gewerkt aan de versterking van de Schengenzone. Slovenië ligt aan de rand van het Schengengebied, waardoor het de directe gevolgen ondervindt van de kracht of zwakheid van Schengen.
Rule of law
De rechtsstaat is Europees gemeengoed. Slovenië wil tijdens zijn voorzitterschap deze gedeelde waarde versterken. Hierbij streeft het land ernaar lidstaten van elkaars ervaringen te laten leren door middel van een inclusief debat. Tegelijkertijd benadrukt Slovenië dat het versterken van de rechtsstaat samen kan en moet gaan met het respecteren van de lidstaten en nationale tradities. Dit laatste past bij de politieke ontwikkelingen in het land. Premier Janez Jansa sluit zich in Europese debatten regelmatig aan bij Victor Orbán, de premier van Hongarije die minder Europese inmenging in de nationale rechtsstaten wil.
De Toekomst van Europa
De Conferentie over de Toekomst van Europa is in mei 2021 gestart en loopt door tot het voorjaar van 2022. Tijdens debatten en evenementen kunnen burgers meedenken over de richting die de EU op zou moeten gaan. Slovenië organiseert tijdens zijn voorzitterschap ook bijeenkomsten in dit kader. Hiermee wordt aangesloten bij het Portugese voorzitterschap, dat tot 1 juli 2021 loopt. Na Slovenië neemt Frankrijk het stokje over per 1 januari 2022, om de rol van voorzitter te vervullen en in die hoedanigheid ook verder te gaan met de Conferentie.
De agenda die Slovenië voor ogen heeft, sluit voor een groot deel aan bij de langer lopende plannen en prioriteiten die de EU als geheel en de trojka van Duitsland, Portugal en Slovenië hebben. Het zijn met name plannen en prioriteiten die op wat voor manier dan ook met de coronapandemie samenhangen. Op een aantal punten is de Sloveense specifieke inbreng echter goed te zien: de nadruk op de Schengenzone, de aandacht voor het respecteren van nationale constitutionele systemen en het belang van het betrekken en ontwikkelen van de Balkan. In hoeverre er resultaten worden behaald, moet nog afgewacht worden. Zeker is wel al dat de kleine lidstaat zich met deze agenda op de kaart zet.
Maaike Jongema is projectmanager en redacteur bij PDC Informatie Architectuur en verbonden aan het Montesquieu Instituut.