EU-Rusland relatie onder druk: wat zijn de oorzaken?
De detentie van Alexei Navalny is slechts een van de meest recente bronnen van spanningen in de betrekkingen tussen de EU i en Rusland. Lees meer over de standpunten van het Parlement i.
De betrekkingen tussen de EU en Rusland zijn het afgelopen decennium steeds meer onder druk komen te staan, niet in de laatste plaats vanwege de annexatie van de Krim in 2014. De steun van het Kremlin voor separatisten in Oost-Oekraïne en de militaire interventie van Rusland in Syrië hebben de zaken alleen maar verergerd. Een andere bron van spanning zijn de Russische desinformatiecampagnes en cyberaanvallen, evenals pogingen om in te grijpen in westerse democratische processen.
De arrestatie van Alexei Navalny
In een live-interview op Facebook op 27 januari 2021 riep de vicevoorzitter van de Commissie buitenlandse zaken van het Parlement, Urmas Paet, op tot sancties tegen "degenen die rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor de arrestatie en intimidatie van Alexei Navalny". Nadat hij vorig jaar was hersteld van een bijna fatale vergiftiging, werd de oppositieleider bij zijn terugkeer naar Rusland op 17 januari vastgehouden.
Vier dagen na de arrestatie riep het Parlement bij stemming op tot aanzienlijk strengere sancties van de EU tegen Rusland, alsook tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van Alexei Navalny en van al degenen die in verband met zijn terugkeer naar Moskou vastzaten. Naast sancties tegen de belangrijke mensen rondom president Poetin en Russische mediapropagandisten, merkten de leden op dat er ook maatregelen kunnen worden genomen in het kader van het EU-mondiale sanctieregime voor mensenrechten. Urmas Paet beschreef het nieuwe mechanisme als een "absoluut passend" instrument en voegde eraan toe: "Het is voor vrije Europese samenlevingen onmogelijk om niet te reageren op grove schendingen van de mensenrechten."
EU-sancties tegen Rusland
Sinds de annexatie van de Krim in 2014 zijn economische sancties van de EU gericht tegen de financiële, defensie- en energiesector van Rusland. Rusland heeft gereageerd met tegensancties en heeft ongeveer de helft van zijn invoer van landbouwproducten uit het blok verboden. Vóór Kerstmis besloten de EU-leiders unaniem om de sancties te verlengen tot 31 juli 2021. De maatregelen, die twee keer per jaar worden verlengd, hebben Rusland hard getroffen: eind 2018 werd aangenomen dat de economie 6 procent gekrompen was als gevolg van sancties van de EU en de VS.
De EU heeft ook sancties opgelegd aan Russische functionarissen als reactie op de vergiftiging van Navalny. In het interview van 27 januari noemde Urmas Paet recente "trieste voorbeelden" van Russisch buitenlands beleid en zei: "Als een land de fundamentele mensenrechten en het internationale recht niet naleeft, is er geen andere optie voor EU-landen."
De echo's van Wit-Rusland
In hetzelfde interview beschreef de Rusland rapporteur van het, Andrius Kubilius, sancties als een "effectief" instrument. Andrius Kubilius merkte op dat tienduizenden Russen mishandeling, arrestaties en temperaturen van -50 graden celcius hadden doorstaan om te protesteren tegen de arrestatie van Navalny. Hij sprak ook over de echo's van Wit-Rusland in recente ontwikkelingen in Rusland: “Loekasjenko probeerde de Wit-Russische presidentsverkiezingen te stelen en het is heel duidelijk dat het Kremlin-regime de Doema-verkiezingen probeert te stelen. We moeten dergelijk gedrag bestraffen."
Hij voegde eraan toe: 'We kunnen een heel eenvoudige conclusie trekken: democratie is erg belangrijk voor het Russische volk, en Alexei Navalny, die voor die rechten vecht, doet een heldenwerk. Daarom veroordelen we het autocratische gedrag van het Kremlin. "
Nord Stream 2
Een ander aspect van de betrekkingen tussen de EU en Rusland is energie en de controverse over de nieuwe Nord Stream 2-pijpleiding heeft de invloed van het land als de belangrijkste energieleverancier van de EU benadrukt. In de resolutie van 21 januari riepen de leden de EU op om onmiddellijk te stoppen met werken aan de controversiële pijplijn, die Duitsland rechtstreeks met Rusland zou verbinden. Urmas Paet sprak de hoop uit dat de EU-ministers het standpunt van het Parlement serieus zouden nemen en benadrukte dat het Nord Stream 2-project "in strijd is met het gemeenschappelijke energiezekerheidsbeleid van de EU".
Niet langer een ‘strategische partner’
In maart 2019 stelde een resolutie van het Europees Parlement dat Rusland niet langer als een strategische partner kon worden beschouwd. Niettemin zijn er, ondanks de spanningen, veel gebieden waarin zowel de EU als Rusland gemeenschappelijke belangen en zorgen hebben. Rusland speelde bijvoorbeeld een constructieve rol bij de onderhandelingen over de nucleaire deal met Iran, zowel de EU als Rusland pleiten voor een tweestatenoplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict en beide hebben het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Daarnaast is de EU nog steeds verreweg de grootste handels- en investeringspartner van Moskou (goed voor 42 procent van de Russische export in 2019).
Paet merkte op dat Rusland een Europees land is en het Parlement wil ervoor zorgen dat de Russen alle vrijheden hebben die in de EU worden genoten. Hij benadrukte echter dat "echte veranderingen uiteindelijk alleen van binnenuit kunnen komen, niet van buitenaf". Kubilius voegde eraan toe: "We zijn solidair met het gewone Russische volk" en dat terwijl "Rusland de weg van democratische ontwikkeling heeft verlaten, het terug kan komen".
De laatste ontwikkelingen
In een stemming op 29 april 2021 uitte het Parlement zijn ernstige bezorgdheid over de grote Russische militaire opbouw aan de grens met Oekraïne en in de illegaal bezette Krim. Europarlementariërs waarschuwden dat de prijs voor een Russische invasie van Oekraïne hoog zou zijn. Ze veroordeelden ook de betrokkenheid van Russische inlichtingendiensten bij de explosie van een munitiedepot in Tsjechië in 2014, en herhaalden opnieuw hun oproep tot de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van Alexei Navalny.
De volgende dag veroordeelden de voorzitters van het Parlement, de Raad en de Commissie het besluit van Rusland om acht EU-onderdanen - waaronder de voorzitter van het Parlement David Sassoli - de toegang tot Russisch grondgebied te verbieden. In reactie op het inreisverbod schreef president Sassoli op Twitter: "Geen enkele sanctie of intimidatie zal het Europees Parlement of mij ervan weerhouden de mensenrechten, vrijheid en democratie te verdedigen."
De EU-Rusland relatie
-
-
Productinformatie
REF.: 20210128STO96606