Staatssteun: Commissie keurt herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen goed

De Europese Commissie i heeft herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen goedgekeurd waarin de regels zijn vastgelegd op grond waarvan de lidstaten staatssteun kunnen verlenen aan ondernemingen om de ontwikkeling van achterstandsgebieden in de EU i te ondersteunen zonder dat dit ten koste gaat van een gelijk speelveld tussen de lidstaten. De herziene richtsnoeren treden op 1 januari 2022 in werking.

De richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen zijn de eerste reeks staatssteunregels die na de aankondiging van de Europese Green Deal en de Europese industriële en digitale strategieën zijn herzien.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager i, belast met het mededingingsbeleid: “De vandaag goedgekeurde nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen stellen de lidstaten in staat de minst begunstigde Europese regio's te helpen de andere bij te benen en de verschillen op het gebied van economisch welzijn, inkomen en werkloosheid te verkleinen. Deze cohesiedoelstellingen vormen de kern van onze Unie. We zorgden er ook voor dat de lidstaten meer mogelijkheden hebben om steun te verlenen aan gebieden die te maken hebben met overgangs- of structurele problemen zoals ontvolking; op die manier dragen de richtsnoeren ten volle bij tot de groene en digitale transities zonder dat dit ten koste gaat van een gelijk speelveld tussen de lidstaten.”

Regionale steun vormt een belangrijk instrument dat door de lidstaten wordt gebruikt om de regionale ontwikkeling te versterken. De Commissie heeft de herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen goedgekeurd na een evaluatie van de huidige regels in 2019 en een uitgebreide raadpleging van alle belanghebbenden over de ontwerptekst, met inbegrip van lidstaten, regionale en lokale autoriteiten, bedrijfsorganisaties, belangengroepen, individuele ondernemingen en burgers.

De herziene richtsnoeren voor regionale steunmaatregelen bevatten een aantal gerichte aanpassingen om een en ander te vereenvoudigen en nemen ook de ervaring mee die bij de toepassing van de vorige regels is opgedaan; daarnaast weerspiegelen zij ook nieuwe beleidsprioriteiten in verband met de Europese Green Deal en de Europese industriële en digitale strategieën. Belangrijkste elementen van de herziene richtsnoeren:

• - 

  optrekken van de totale dekking van de regionale steun tot 48 % (was hiervoor 47 %) van de EU-bevolking en bijwerking van de lijst van steungebieden onder a) en vooraf vastliggende steungebieden onder c) op basis van de meest recente Eurostat-statistieken over bbp (2016-2018) en werkloosheid (2017-2019). De criteria voor de afbakening van steungebieden, die in de vorige periode goed functioneerden, zijn behouden. Tegelijk zullen de lidstaten meer flexibiliteit hebben om zogenaamde niet vooraf vastliggende steungebieden onder c) af te bakenen op de kaarten: bovenop de reeds bestaande criteria heeft de Commissie een vereenvoudiging ingevoerd waarmee de lidstaten de zogenaamde “rechtvaardige transitie”-gebieden, die met bijzondere transitieproblemen kampen, makkelijk als niet vooraf vastliggende steungebieden onder c) kunnen aanmerken;
• - 

  verhoging van de maximale steunintensiteiten ter ondersteuning van de doelstellingen van de Europese Green Deal en de digitale strategie door extra stimulansen voor investeringen in achterstandsgebieden in de EU mogelijk te maken. Daarnaast bevatten de richtsnoeren verschillende verhogingen van de steunintensiteit: i) voor ultraperifere gebieden, ii) voor grensgebieden, iii) voor gebieden die bezig zijn met een rechtvaardige transitie in de gebieden met de grootste achterstand, en iv) voor gebieden waar de bevolking afneemt. Kleine en middelgrote ondernemingen behouden ook hogere maximale steunintensiteiten dan grote ondernemingen;
• - 

  geldigheid van regionalesteunkaarten voor de periode 2022-2027, met een geplande tussentijdse evaluatie in 2023 op basis van geactualiseerde statistieken die de recente economische ontwikkelingen weerspiegelen en gebieden in staat stellen de crisis te boven te komen;
• - 

  algemene vereenvoudiging van de structuur van de richtsnoeren, een verduidelijking van sommige definities en terminologie, en een aantal doelgerichte wijzigingen, ook in het licht van de Europese Green Deal en de industriële en digitale strategieën van de EU. Zo is bijvoorbeeld het sectorale bereik van de richtsnoeren geactualiseerd en zijn de criteria bijgewerkt die worden gebruikt om het positieve effect van de steun af te wegen tegen het negatieve effect ervan op de mededinging en het handelsverkeer. Deze evaluatie kan nu ook rekening houden met andere positieve en negatieve effecten, zoals een substantiële bijdrage aan de groene en digitale transitie of bepaalde negatieve externaliteiten.

Tegelijkertijd behouden de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen solide waarborgen om te voorkomen dat lidstaten overheidsgeld gebruiken om aan te zetten tot het verplaatsen van banen van de ene EU-lidstaat naar de andere; dit punt is van essentieel belang voor eerlijke concurrentie in de eengemaakte markt.

De herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen treden in werking op 1 januari 2022, zodat de lidstaten voldoende tijd krijgen om hun regionalesteunkaarten voor te bereiden. De lidstaten kunnen nu hun toekomstige regionalesteunkaarten bij de Commissie aanmelden, waarover telkens een individueel besluit zal worden genomen.

Achtergrond

Europa was altijd al gekenmerkt door aanzienlijke regionale verschillen op het gebied van economisch welzijn, inkomen en werkloosheid. Regionale steun moet de economische ontwikkeling van achterstandsgebieden in Europa ondersteunen en tegelijkertijd zorgen voor een gelijk speelveld tussen de lidstaten.

In de richtsnoeren regionale steun zet de Commissie uiteen op welke voorwaarden regionale steun als verenigbaar met de interne markt kan worden beschouwd en legt zij de criteria vast om de gebieden te bepalen die voldoen aan de voorwaarden van artikel 107, lid 3, onder a) en c), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (respectievelijk steungebieden onder a) en steungebieden onder c) genoemd). De bijlagen bij de richtsnoeren identificeren de gebieden met de grootste achterstand, de zogenoemde steungebieden onder a), waartoe de ultraperifere gebieden en gebieden met een bbp per inwoner van minder dan of gelijk aan 75 % van het EU-gemiddelde behoren, en de vooraf vastliggende steungebieden onder c), waartoe vroegere steungebieden onder a) en dunbevolkte gebieden behoren.

Lidstaten kunnen nu de zogenaamde niet vooraf vastliggende steungebieden onder c) aanwijzen, tot een maximale vooraf vastgestelde dekking van steungebieden onder c) (waarvoor ook cijfers beschikbaar zijn in de bijlagen I en II bij de richtsnoeren) en in overeenstemming met bepaalde criteria. Lidstaten moeten hun voorstel voor regionalesteunkaarten ter goedkeuring bij de Commissie aanmelden.

De richtsnoeren bevatten daarom ook regels op basis waarvan de lidstaten regionalesteunkaarten kunnen opstellen om aan te geven in welke geografische gebieden ondernemingen regionale steun kunnen ontvangen (steungebieden) en tot welke hoogte (steunintensiteit).

Als onderdeel van de lopende herziening van de mededingingsregels om deze geschikt te houden voor de veranderende marktomstandigheden, werd in januari 2019 begonnen met de evaluatie van de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen. De evaluatie vond plaats in het kader van een “geschiktheidscontrole” van de als onderdeel van het in 2012-pakket voor de modernisering van het staatssteunbeleid goedgekeurde staatssteunregels, waarmee werd nagegaan of bestaande regels nog steeds geschikt zijn voor het beoogde doel. De evaluatie was gebaseerd op eigen analyses van de Commissie en op openbare raadplegingen, en in sommige gevallen ook op studies van externe consultants of gerichte raadplegingen van specifieke belanghebbenden.

Op 30 oktober 2020 publiceerde de Commissie een samenvatting van de resultaten van die evaluatie in een werkdocument van de diensten van de Commissie. De conclusie luidde dat het systeem en de regels voor het toezicht op staatssteun geschikt zijn voor het beoogde doel. Individuele regels, zoals de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, moesten echter wel enigszins worden aangepast, ook in het licht van de recente Europese Green Deal en de industriële en digitale strategieën van de EU.

Aangezien staatssteunregels een essentieel onderdeel vormen van de groene transitie, in overeenstemming met de mededeling van de Commissie over de Europese Green Deal en de resultaten van de geschiktheidscontrole, heeft de Commissie aangekondigd dat zij de herziening van de desbetreffende richtsnoeren inzake staatssteunregels vervroegt naar eind 2021. Dat zijn onder meer de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, de mededeling over belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang, het steunkader voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie, de richtsnoeren risicofinanciering, de richtsnoeren inzake milieu en energie en de desbetreffende bepalingen van de algemene groepsvrijstellingsverordening. De andere staatssteunregels die deel uitmaakten van de geschiktheidscontrole, zullen op middellange termijn worden herzien.