Staatssteun: Commissie geeft groen licht voor plannen van Nederland om KLM 3,4 miljard EUR dringende liquiditeitssteun te geven

De Europese Commissie i heeft, op grond van de EU-staatssteunregels, groen licht gegeven voor 3,4 miljard EUR Nederlandse steun. De maatregel bestaat uit een staatsgarantie op leningen en een achtergestelde lening van de Staat aan KLM. Hiermee krijgt de maatschappij de liquiditeit die zij dringend nodig heeft in deze uitbraak van het coronavirus. De maatregelen zijn goedgekeurd op grond van het tijdelijke steunkader dat de Commissie op 19 maart 2020 heeft goedgekeurd.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager i, belast met het mededingingsbeleid: “KLM speelt een cruciale rol voor de Nederlandse economie in termen van banen en de toegang tot de wereld. De crisis heeft de luchtvaartsector bijzonder hard getroffen. Met deze staatsgarantie en lening van de Staat voor in totaal 3,4 miljard EUR krijgt KLM de liquiditeit die het bedrijf dringend nodig heeft om het hoofd te bieden aan de gevolgen van de uitbraak van het coronavirus. Nederland heeft aan de steunmaatregel een aantal voorwaarden verbonden wat betreft winstallocatie, arbeidsvoorwaarden en duurzaamheid. Zeer goed. De lidstaten kunnen maatregelen zelf zodanig vormgeven dat deze aansluiten bij hun beleidsdoelstellingen en de EU-regels.”

De Nederlandse steun voor KLM

KLM is een Nederlandse luchtvaartmaatschappij met een groot netwerk. Zij maakt deel uit van de AirFrance-KLM-groep, waarin de Nederlandse Staat een belang heeft. KLM is de op één na grootste particuliere werkgever in Nederland, met meer dan 36 600 werknemers. KLM is ook een bedrijf dat erg belangrijk is voor de Nederlandse economie, omdat het vanuit Nederland verbindingen verzorgt met talrijke Europese bestemmingen, met Nederlandse overzeese gebieden en met de rest van de wereld. Sinds het coronavirus is uitgebroken, heeft KLM ook een onmisbare rol gespeeld bij het terughalen van burgers naar Nederland en bij het transport van medische uitrusting.

Door de reisbeperkingen die Nederland en vele landen van bestemming hadden ingesteld om de verspreiding van het coronavirus in te dijken, zag KLM zich genoodzaakt haar diensten fors in te perken, met hoge exploitatieverliezen tot gevolg. Nu de beperkende maatregelen vanaf juni 2020 geleidelijk weer worden versoepeld, begint het passagiersverkeer zich voorzichtig te herstellen. KLM beschikt niet over voldoende liquiditeit om de geleidelijke herstart van haar activiteiten te kunnen financieren. Daarom is de steun van de Nederlandse Staat van essentieel belang om de liquiditeit te krijgen die zo nodig is om deze moeilijke tijden door te komen. Nederland heeft ook aangetoond dat alle andere mogelijke wegen om via de markt aan liquiditeit te komen, zijn verkend en uitgeput.

Nederland heeft bij de Commissie, op grond van de EU-staatssteunregels, een steunmaatregel voor KLM aangemeld. Hiermee moet de onderneming de negatieve effecten van de uitbraak van het coronavirus kunnen dempen. De maatregel is in totaal goed voor zo'n 3,4 miljard EUR en heeft de vorm van: i) een staatsgarantie op leningen die door een bankenconsortium worden verstrekt, en ii) een achtergestelde lening van de Nederlandse Staat aan het bedrijf.

De Commissie is tot de bevinding gekomen dat de staatsgarantie voldoet aan de voorwaarden van het tijdelijke steunkader: i) de garantiepremie voldoet aan de voorwaarden van het tijdelijke steunkader doordat zij in de tijd oploopt, om zo snelle terugbetaling aan te moedigen; ii) de garantie wordt vóór 31 december van dit jaar toegekend; iii) de lening waarvoor de garantie wordt afgegeven, mag niet meer dan 2,4 miljard EUR bedragen en blijft zo onder de maxima van het tijdelijke steunkader; iv) de maximale looptijd van de garantie is zes jaar en de garantie geldt voor niet meer dan 90 % van de met die garantie afgedekte lening, en v) KLM verkeerde op of vóór 31 december 2019 niet in moeilijkheden. Ook zijn de nodige garantiemechanismen ingebouwd die ervoor moeten zorgen dat het voordeel volledig aan de begunstigde wordt doorgegeven.

Wat de achtergestelde lening van de Staat betreft, is de Commissie tot de bevinding gekomen dat deze ook in overeenstemming is met het tijdelijke steunkader: i) de vergoeding voldoet aan de voorwaarden van het tijdelijke steunkader doordat zij in de tijd oploopt, om zo snelle terugbetaling aan te moedigen; ii) de lening wordt vóór 31 december van dit jaar toegekend; iii) het leningbedrag blijft onder de maxima van het tijdelijke steunkader; iv) de maximale looptijd van de garantie is vijfenhalf jaar, en v) KLM verkeerde op of vóór 31 december 2019 niet in moeilijkheden.

De Commissie concludeerde dat de Nederlandse maatregel zal helpen om de economische impact van het coronavirus in Nederland te beheersen. De maatregel is noodzakelijk, passend en evenredig om een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen, en is zo in overeenstemming met artikel 107, lid 3, onder b), VWEU en de voorwaarden van het tijdelijke steunkader.

Op basis van dit alles heeft de Commissie, op grond van de EU-staatssteunregels, toestemming gegeven voor de maatregel.

Achtergrond

De Commissie heeft een tijdelijk steunkader aangenomen waarmee de lidstaten de ruimte krijgen om maximaal gebruik te maken van de flexibiliteit die de staatssteunregels bieden om de economie te stutten bij deze uitbraak van het coronavirus. Dit tijdelijke steunkader is op 19 maart 2020 goedgekeurd en is nadien op 3 april, 8 mei en 29 juni 2020 aangepast. Het voorziet in de volgende vormen van steun die de lidstaten kunnen verlenen:

• i) 

  Directe subsidies, kapitaalinjecties, selectieve belastingvoordelen en voorschotten tot maximaal 100 000 EUR per onderneming in de primaire landbouwsector, 120 000 EUR per onderneming in de visserij- en aquacultuursector en 800 000 EUR voor ondernemingen in alle overige sectoren. Dit moet hun dringende liquiditeitsbehoeften helpen te dekken. De lidstaten kunnen ook — tot een nominaal bedrag van 800 000 EUR per onderneming — renteloze leningen of garanties verstrekken om 100 % van het kredietrisico van de lening te dekken. In de landbouwsector ligt deze bovengrens bij 100 000 EUR en in de visserij- en aquacultuursector bij 120 000 EUR.

• ii) 

  Staatsgaranties voor leningen aangegaan door ondernemingen die ervoor moeten zorgen dat banken krediet blijven verstrekken aan cliënten die dat nodig hebben. Deze staatsgaranties kunnen tot 90 % van het risico dekken van leningen om ondernemingen te helpen dringende werkkapitaal- en investeringsbehoeften te dekken.

• iii) 

  Overheidsleningen met rentesubsidie voor ondernemingen (senior schuld en achtergestelde schuld) waarmee ondernemingen tegen een voordelig rentetarief kunnen lenen. Deze leningen kunnen ondernemingen helpen om dringende werkkapitaal- en investeringsbehoeften te dekken.

• iv) 

  Banken die staatssteun doorgeven aan de reële economie krijgen de verzekering dat die steun als directe steun voor de cliënten van de bank wordt beschouwd — en niet voor de bank zelf. Ook wordt houvast geboden over de vraag hoe ervoor te zorgen dat de verstoring van de concurrentie tussen banken tot een minimum beperkt blijft.

• v) 

  Kortlopende publieke exportkredietverzekering voor alle landen, zonder dat de betrokken lidstaat hoeft aan te tonen dat het land in kwestie tijdelijk “onverhandelbaar” is.

• vi) 

  Steun voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) in verband met het coronavirus, in de vorm van directe subsidies, terugbetaalbare voorschotten of belastingvoordelen, om de huidige gezondheidscrisis te bestrijden. Een opslag kan worden toegestaan voor grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten tussen lidstaten.

• vii) 

  Steun voor het bouwen en opschalen van testfaciliteiten voor het ontwikkelen en testen van producten (zoals vaccins, beademingsapparaten en beschermende kleding) die kunnen worden ingezet in de strijd tegen de uitbraak van het coronavirus. Dit geldt voor alle fasen tot de eerste industriële toepassing. Deze steun kan worden verleend in de vorm van directe subsidies, belastingvoordelen, terugbetaalbare voorschotten en volledige garanties tegen verliezen. Ondernemingen kunnen een opslag krijgen wanneer hun investering wordt gesteund door meer dan één lidstaat en wanneer de investering is voltooid binnen twee maanden nadat de steun is toegekend.

• viii) 

  Steun voor de aanmaak van producten om de uitbraak van het coronavirus te bestrijden in de vorm van directe subsidies, belastingvoordelen, terugbetaalbare voorschotten en volledige garanties tegen verliezen. Ondernemingen kunnen een opslag krijgen wanneer hun investering wordt gesteund door meer dan één lidstaat en wanneer de investering is voltooid binnen twee maanden nadat de steun is toegekend.

• ix) 

  Gerichte steun in de vorm van belastinguitstel en/of opschorting van sociale premies voor de bedrijfstakken, regio's of voor de soorten ondernemingen die het hardst door de uitbraak worden getroffen.

• x) 

  Gerichte steun in de vorm van loonsubsidies voor werknemers voor de ondernemingen in de bedrijfstakken of regio's die het meeste te lijden hebben van de uitbraak van het coronavirus, en die anders personeel zouden moeten ontslaan.

• xi) 

  Gerichte herkapitalisatiesteun voor niet-financiële ondernemingen, als er geen andere geschikte oplossing voorhanden is. De nodige garantiemechanismen zijn ingebouwd om buitensporige verstoringen van de concurrentie op de eengemaakte markt te vermijden: voorwaarden qua noodzaak, geschiktheid en omvang van de maatregel; voorwaarden inzake de toetreding van de Staat tot het kapitaal van ondernemingen en de vergoeding daarvoor; voorwaarden inzake de exit van de Staat uit het kapitaal van de betrokken ondernemingen; voorwaarden inzake governance, waaronder een verbod op dividenduitkeringen en plafonds voor de lonen van het senior management; verbod op kruissubsidiëring, een overnameverbod en verdere maatregelen die verstoringen van de concurrentie moeten beperken; verplichtingen op het gebied van transparantie en rapportage.

Het tijdelijke steunkader biedt de lidstaten de mogelijkheid om alle steunmaatregelen onderling te combineren. Deze mogelijkheid geldt echter niet voor leningen en garanties voor dezelfde lening of voor een overschrijding van de drempels van het tijdelijke steunkader. De lidstaten kunnen ook alle steunmaatregelen die zij op grond van het tijdelijke steunkader toekennen, combineren met de bestaande mogelijkheden om een onderneming zgn. de-minimissteun toe te kennen. De maxima zijn hier: 25 000 EUR over drie belastingjaren voor ondernemingen uit de primaire landbouwsector, 30 000 EUR over drie belastingjaren voor ondernemingen in de visserij- en aquacultuursector en 200 000 EUR over drie belastingjaren voor ondernemingen in alle overige sectoren. Tegelijkertijd moeten de lidstaten zich ertoe verbinden ongeoorloofde cumulatie van steunmaatregelen voor dezelfde ondernemingen te vermijden, zodat de steun beperkt blijft tot het dekken van hun werkelijke behoeften.

Voorts biedt het tijdelijke steunkader een aanvulling op de vele andere mogelijkheden die de lidstaten nu reeds hebben om, met inachtneming van de EU-staatssteunregels, de sociaal-economische gevolgen van de uitbraak van het coronavirus te verlichten. Op 13 maart 2020 heeft de Commissie een mededeling over een gecoördineerde economische respons op de uitbraak van COVID-19 aangenomen, waarin deze mogelijkheden worden uiteengezet. Lidstaten kunnen bijvoorbeeld algemeen geldende wijzigingen doorvoeren ten gunste van bedrijven (zoals betalingsuitstel voor belastingen of subsidiëring van werktijdverkorting in alle sectoren); die wijzigingen vallen niet onder de staatssteunregels. Ook kunnen zij bedrijven voor geleden schade compenseren wanneer die schade het gevolg is van en rechtstreeks veroorzaakt is door de uitbraak van het coronavirus.

Het tijdelijke steunkader zal van kracht blijven tot eind december 2020. Aangezien solvabiliteitsproblemen zich misschien pas kunnen voordoen naarmate de crisis verder evolueert, heeft de Commissie deze termijn alleen voor herkapitalisatiemaatregelen verlengd tot eind juni 2021. Om de nodige rechtszekerheid te garanderen, zal de Commissie vóór die data nagaan of het tijdelijke steunkader moet worden verlengd.

De niet-vertrouwelijke versie van dit besluit komt, zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, onder zaaknummer SA.57116 beschikbaar in het staatssteunregister op de website van DG Concurrentie van de Commissie. Een overzicht van de recentste staatssteunbesluiten die op internet en in het EU-Publicatieblad zijn gepubliceerd, is te vinden in de elektronische nieuwsbrief State Aid Weekly e-News.

Meer informatie over het tijdelijke steunkader en over andere maatregelen die de Commissie heeft genomen om de economische impact van de coronapandemie op te vangen, is hier te vinden.