Vragen en antwoorden: Een EU-strategie voor integratie van het energiesysteem
Wat is integratie van het energiesysteem?
Integratie van het energiesysteem heeft betrekking op de planning en werking van het energiesysteem “in zijn geheel”, over meerdere energiedragers, infrastructuren en verbruikssectoren heen. Het versterkt de onderlinge banden zodat koolstofarme, betrouwbare en hulpbronnenefficiënte energiediensten kunnen worden geleverd tegen zo laag mogelijke kosten voor de samenleving. Integratie van het energiesysteem is het traject naar een effectieve, betaalbare en verregaande decarbonisatie van de Europese economie.
Het huidige energiesysteem is nog steeds gebaseerd op parallelle verticale energiewaardeketens, waarbij specifieke energiebronnen op starre wijze worden gekoppeld aan specifieke eindgebruikerssectoren. Dat model van gescheiden silo's kan niet tot een klimaatneutrale economie leiden. Het is technisch en economisch inefficiënt en leidt tot aanzienlijke verliezen in de vorm van afvalwarmte en lage energie-efficiëntie.
In de strategie voor integratie van het energiesysteem wordt een visie uiteengezet over de wijze waarop sneller de stap kan worden gezet naar een meer geïntegreerd energiesysteem dat schone energie en een klimaatneutrale economie ondersteunt en tegelijk de energiezekerheid versterkt, de gezondheid en het milieu beschermt en groei en mondiaal industrieel leiderschap bevordert.
De strategie bevat 38 maatregelen om de nodige hervormingen door te voeren. Het betreft onder meer de herziening van de bestaande energiewetgeving, financiële steun voor onderzoek naar en de inzet van nieuwe technologie en digitale instrumenten, richtsnoeren voor de lidstaten inzake fiscale maatregelen en de geleidelijke afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen, de hervorming van het marktbeheer en holistische infrastructuurplanning, en betere voorlichting van de consument.
Wat zijn de belangrijkste onderdelen van de strategie?
De strategie is gebaseerd op drie elkaar aanvullende en versterkende elementen:
-
-ten eerste: een meer circulair energiesysteem, waarin geen energie wordt verspild en efficiëntie de eerste bekommernis is. Dat kan bijvoorbeeld door het hergebruik van de afvalwarmte van industrieterreinen en datacentra te bevorderen;
-
-ten tweede: het gebruik van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Naarmate hernieuwbare energiebronnen goedkoper worden, zal elektriciteit schoner worden. Wij moeten het gebruik van schone elektriciteit uitbreiden tot gebieden die van oudsher afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, zoals gebouwen, industrie en vervoer;
-
-ten derde: hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen, waaronder waterstof, stimuleren in sectoren die moeilijk koolstofvrij te maken zijn, zoals zwaar vervoer en industrie. Dat zal gebeuren door het potentieel van duurzame biomassa en biobrandstoffen, hernieuwbare waterstof en synthetische brandstoffen te benutten, de afvang, de opslag en het gebruik van koolstof mogelijk te maken, de definitie van verschillende hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen te verduidelijken en de ontwikkeling ervan te ondersteunen, en innovatieve projecten te stimuleren.
Tenslotte zal de strategie worden afgestemd op de consument, met duidelijke en gemakkelijk toegankelijke informatie over de schoonste oplossingen en klimaatvriendelijke keuzes op de markt, om een slimmer en duurzamer energiegebruik mogelijk te maken en aan te moedigen. Daarvoor moeten consumenten, producenten en exploitanten van energiesystemen op meer digitale wijze met elkaar worden verbonden. Dat zal ook bijdragen tot de bestrijding van energiearmoede.
Om die doelstellingen te halen, zal de Commissie de komende maanden en jaren concrete beleidsvoorstellen uit de strategie presenteren.
Draagt deze strategie bij tot het halen van de doelstellingen van de Europese Green Deal i?
Ja. 75 % van de broeikasgasuitstoot wordt veroorzaakt door de productie en het verbruik van energie. Het energiesysteem speelt dan ook een cruciale rol in het halen van de doelstelling van de Europese Green Deal om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn. Het energiesysteem vormt ook de basis van onze economie en ons dagelijks leven. Het zorgt voor werkgelegenheid en bestaansmiddelen, en versterkt het concurrentievermogen en de innovatiekracht van Europa.
Dankzij sectorintegratie kan koolstofvrije en hernieuwbare energievoorziening worden gecombineerd met efficiënte technologieën aan de vraagzijde, zoals elektrische motoren, warmtepompen en brandstofcellen. De uitstoot van broeikasgassen kan alleen verregaand worden verminderd door energie-efficiëntie te combineren met een zeer groot aandeel van hernieuwbare energie. Zowel energie-efficiëntie als het gebruik van hernieuwbare energie kan worden bevorderd door het energiesysteem beter te integreren.
Een nieuw, onderling beter verbonden systeem, waarbij energie uit afval wordt opgevangen en hergebruikt, is efficiënter en meer “circulair”. Het is schoner doordat meer warmte en elektriciteit uit hernieuwbare bronnen worden gebruikt, die op efficiënte wijze worden toegepast aan de vraagzijde van industrie, vervoer en verwarming. Voor sectoren die moeilijk kunnen overschakelen op elektriciteit, bevat de strategie maatregelen om het gebruik te stimuleren van schonere brandstoffen, zoals duurzame biobrandstoffen en biogas en hernieuwbare waterstof.
Dat alles zal bijdragen tot de strijd tegen de klimaatverandering en het bereiken van de doelstellingen van de Europese Green Deal. Tegelijk worden de kosten van de overgang onder controle gehouden, zodat wordt bijdragen tot een eerlijke, rechtvaardige transitie.
Zal de strategie bijdragen tot het economisch herstel na de COVID-19-crisis?
Ja. De strategie is een van de bouwstenen van het economisch herstel van Europa na de COVID-19-crisis. De overgang naar een meer geïntegreerd energiesysteem is meer dan ooit van cruciaal belang voor Europa. In het herstelplan Next Generation EU, dat de Commissie op 27 mei 2020 heeft gepresenteerd, wordt de klemtoon gelegd op een betere integratie van het energiesysteem om meer te kunnen investeren in schone sleuteltechnologieën en waardeketens. Door schone en innovatieve processen en instrumenten meer te gebruiken, zal de integratie van het systeem ook leiden tot nieuwe investeringen, meer werkgelegenheid en meer groei, en zal het industrieel leiderschap van de EU op mondiaal niveau worden versterkt, wat zal bijdragen tot het economisch herstel.
Houdt de strategie in dat het gebruik van fossiele brandstoffen als gas en steenkool verder wordt ondersteund?
Integendeel, de strategie is een stappenplan om de geleidelijke afschaffing van fossiele brandstoffen te versnellen op drie niveaus:
-
-energie‑efficiëntie en ‑circulariteit en het gebruik van lokale hernieuwbare hulpbronnen;
-
-elektrificatie, waar mogelijk, om aardgas, steenkool en aardolie te vervangen door rechtstreeks gebruik van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen;
-
-gebruik van hernieuwbare energiebronnen en nieuwe brandstoffen uit hernieuwbare energiebronnen ter vervanging van fossiele brandstoffen voor processen die niet kunnen worden geëlektrificeerd.
Wat gas betreft, wordt in de strategie een traject voorgesteld voor de vervanging van aardgas door duurzame hernieuwbare gassen en nieuwe synthetische gassen op basis van hernieuwbare energiebronnen, zoals waterstof en synthetisch methaan.
Draagt de strategie bij tot een rechtvaardige transitie?
Het doel van de strategie is de klimaatdoelstellingen te bereiken tegen de laagst mogelijke kostprijs voor consumenten en overheden. In de strategie wordt ook voorgesteld de rol van de consument in de overgang naar een koolstofvrij, gedecentraliseerd energiesysteem te versterken. Als burgers gemakkelijk toegang hebben tot duidelijke informatie, kunnen zij klimaatvriendelijke keuzes maken, hun verbruikspatroon aanpassen en geïnformeerd worden over de best mogelijke beschikbare technologie.
De strategie speelt ook in op de snel dalende kost van hernieuwbare energie in de EU, wat leidt tot lagere prijzen voor de consument, meer energiezekerheid en een inclusiever energiesysteem. Daarnaast heeft de strategie tot doel het concurrentievermogen van de Europese economie te versterken door groei en technologische innovatie in de hele EU te stimuleren.
Is de strategie in overeenstemming met het beginsel “energie-efficiëntie eerst”?
Ja. Het beginsel “energie-efficiëntie eerst” vormt de kern van de integratie van het energiesysteem. Energie-efficiëntie leidt tot een daling van de totale investeringsbehoeften en kosten van energieproductie, ‑infrastructuur en ‑gebruik. Ook het gebruik van land en materiële hulpbronnen neemt af, waardoor verontreiniging en het verlies aan biodiversiteit eveneens dalen.
Tegelijk kan integratie van het energiesysteem bijdragen tot een grotere energie-efficiëntie in de EU door de beschikbare hulpbronnen meer circulair te gaan gebruiken en over te schakelen op efficiëntere energietechnologie. Zo zijn elektrische voertuigen veel energie-efficiënter dan verbrandingsmotoren. Het beginsel “energie-efficiëntie eerst” zal consequent in het hele energiesysteem worden toegepast door voorrang te geven aan oplossingen aan de vraagzijde als die voor het bereiken van beleidsdoelstellingen kosteneffectiever zijn dan investeringen in energievoorzieningsinfrastructuur.
Andere maatregelen zullen garanderen dat de beslissingen van afnemers om energie te besparen of te delen of om over te schakelen op een andere energievorm, een correcte weergave zijn van het energieverbruik en de voetafdruk tijdens de volledige levenscyclus van de verschillende energiedragers, met inbegrip van de winning, productie en hergebruik of recycling van grondstoffen, conversie, transformatie, vervoer en opslag van energie, en het toenemende aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening.
Hoe ondersteunt de strategie het leiderschap van de EU op het vlak van schone energietechnologie?
De strategie heeft tot doel te verzekeren dat de EU haar voorsprong en deskundigheid op het gebied van hernieuwbare en slimme energietechnologie ten volle benut. Specifieke sectoren en waardeketens die naar verwachting van cruciaal belang zullen zijn en waar de EU goed geplaatst is om wereldleider te worden, zijn bijvoorbeeld:
-
-stadsverwarming;
-
-slimme netwerken en apparatuur;
-
-digitale instrumenten ter ondersteuning van de integratie van elektrische voertuigen;
-
-waterstofvoorziening en apparatuur aan de vraagzijde.
Wat is de invloed van de strategie op de energievoorzieningszekerheid van de EU?
De EU voert momenteel 58 % van haar benodigde energie in, vooral in de vorm van olie en gas. Door de overgang naar schone energie zal de EU minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen en de invoer ervan. De strategie voor integratie van het energiesysteem zal dat proces bevorderen. De EU zal over het geheel genomen minder energie gebruiken, in toenemende mate vertrouwen op binnenlandse hernieuwbare energiebronnen en haar energie-invoer geleidelijk diversifiëren naar schonere energiedragers, zoals hernieuwbare waterstof. Die energiebesparing, diversificatie en binnenlandse productie zullen bijdragen tot een veerkrachtigere Europese economie.
Meer informatie: