Commissie neemt witboek aan over buitenlandse subsidies op de eengemaakte markt

De Europese Commissie i heeft een witboek aangenomen dat ingaat op de verstorende effecten van buitenlandse subsidies voor de eengemaakte markt. De Commissie wenst nu van alle belanghebbenden standpunten en input te ontvangen over de opties die in het witboek worden beschreven. De openbare raadpleging, die tot 23 september 2020 loopt, zal de Commissie helpen bij het opstellen van passende wetgevingsvoorstellen op dit gebied.

Uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie Margrethe Vestager i, belast met het mededingingsbeleid en verantwoordelijk voor de cluster Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk: “De Europese economie is open en nauw verstrengeld met de rest van de wereld. Om dit als sterk punt te behouden, moeten we waakzaam blijven. Daarom hebben we de juiste instrumenten nodig om ervoor te zorgen dat buitenlandse subsidies onze markt niet verstoren, net zoals we dat doen voor nationale subsidies. Het witboek van vandaag leidt een belangrijke discussie in over de vraag hoe de gevolgen van buitenlandse subsidies moeten worden aangepakt. De eengemaakte markt is zeer belangrijk voor de welvaart van Europa en werkt alleen goed als er een gelijk speelveld is.”

Commissaris voor de Interne Markt, Thierry Breton i: “Met het witboek van vandaag leveren we een belangrijk element van onze visie op de nieuwe industriestrategie voor Europa, die op concurrentie, open markten en een sterke eengemaakte markt gebaseerd is. Het gelijke speelveld op de eengemaakte markt staat centraal in dit initiatief en zal onze bedrijven helpen om wereldwijd actief te zijn en te concurreren, en zodoende de open strategische autonomie van de EU te bevorderen. Met ons rulebook voor de eengemaakte markt moeten we onder meer voorkomen dat buitenlandse subsidies aanbestedingsprocedures verstoren, en ervoor zorgen dat bedrijven eerlijke toegang hebben tot overheidsopdrachten.”

Commissaris voor Handel Phil Hogan i: “De EU heeft een van de meest open economieën in de wereld en trekt zeer veel investeringen van onze handelspartners aan. Onze openheid komt echter steeds meer onder druk te staan via buitenlandse handelspraktijken, waaronder subsidies die het gelijke speelveld voor bedrijven in de EU verstoren. Naast de andere instrumenten die op EU-niveau beschikbaar zijn, zoals de screening van buitenlandse directe investeringen en handelsbeschermingsmaatregelen, is het witboek een welkome aanvulling op het instrumentarium voor onze open strategische autonomie.”

De mededingingsregels, handelsbeschermingsinstrumenten en aanbestedingsregels van de EU spelen een belangrijke rol in het garanderen van eerlijke voorwaarden voor bedrijven op de eengemaakte markt.

Subsidies van de lidstaten vielen altijd al onder de EU-staatssteunregels om verstoringen te voorkomen. Subsidies die door overheden van buiten de EU aan bedrijven in de EU worden verleend, lijken een steeds grotere negatieve impact te hebben op de concurrentie op de eengemaakte markt, maar vallen buiten het staatssteuntoezicht van de EU. Er doen zich steeds meer gevallen voor waarin het erop lijkt dat buitenlandse subsidies de overname van bedrijven uit de EU hebben vergemakkelijkt, de investeringsbeslissingen, de marktactiviteiten of het prijsstellingsbeleid van de begunstigden ervan hebben beïnvloed of de biedingen in aanbestedingsprocedures hebben verstoord, ten nadele van niet-gesubsidieerde bedrijven.

Bovendien hebben de bestaande regels inzake handelsbescherming uitsluitend betrekking op de uitvoer van goederen uit derde landen, zodat dus niet alle verstoringen worden aangepakt die worden veroorzaakt door subsidies die door landen buiten de EU worden verleend. Wanneer buitenlandse subsidies de vorm aannemen van financiële stromen die overnames van bedrijven uit de EU vergemakkelijken, wanneer de activiteiten van een bedrijf in de EU daardoor rechtstreeks worden ondersteund, of wanneer het daardoor gemakkelijker wordt om te bieden in een aanbestedingsprocedure, lijkt er een lacune in de regelgeving te zijn.

In het witboek worden daarom oplossingen voorgesteld en wordt aangedrongen op nieuwe instrumenten om iets te doen aan deze lacune in de regelgeving. In dit verband worden verschillende benaderingen voorgesteld. De eerste drie opties (zogenaamde “modules”) zijn bedoeld om de door buitenlandse subsidies veroorzaakte concurrentieverstoringen aan te pakken i) voor de eengemaakte markt in het algemeen (module 1), ii) bij overnames van bedrijven uit de EU (module 2) en iii) tijdens EU-aanbestedingsprocedures (module 3). Deze modules kunnen elkaar aanvullen, eerder dan alternatieven te zijn. Het witboek bevat ook een algemene aanpak van buitenlandse subsidies in het kader van EU-financiering.

Algemeen instrument om de verstorende effecten van buitenlandse subsidies aan te pakken (“module 1”)

In module 1 wordt voorgesteld een algemeen markttoezichtsinstrument in te stellen dat alle mogelijke marktsituaties bestrijkt waarin buitenlandse subsidies verstoringen op de eengemaakte markt kunnen veroorzaken.

In het kader van deze module zou de toezichthoudende autoriteit - dat zou een nationale autoriteit of de Commissie zijn - kunnen optreden als er een aanwijzing of informatie is dat een bedrijf in de EU van een buitenlandse subsidie profiteert. Als het bestaan van een buitenlandse subsidie wordt aangetoond, zou de autoriteit vervolgens maatregelen opleggen, zoals herstelbetalingen en structurele of gedragsmaatregelen, om het mogelijk verstorende effect te verhelpen. De autoriteit zou echter ook in aanmerking kunnen nemen dat de gesubsidieerde activiteit of investering positieve gevolgen heeft die tegen de verstoring opwegen, om te besluiten het onderzoek niet voort te zetten (“de toets van het belang van de EU”).

Buitenlandse subsidies die de overname van bedrijven uit de EU vergemakkelijken (“module 2”)

De eerste module zou kunnen worden aangevuld met module 2, die specifiek bedoeld is om iets te doen aan verstoringen die worden veroorzaakt door buitenlandse subsidies die de overname van bedrijven uit de EU vergemakkelijken. Deze module heeft tot doel ervoor te zorgen dat buitenlandse subsidies de ontvangers ervan geen oneerlijk voordeel verlenen bij de verwerving van (een belang in) EU-bedrijven, hetzij rechtstreeks door een subsidie aan een bepaalde verwerving te koppelen, hetzij onrechtstreeks doordat de financiële slagkracht van de verwerver feitelijk wordt verhoogd.

In het kader van module 2 zouden bedrijven die financiële steun van een overheid van buiten de EU ontvangen, hun overnames van EU-bedrijven boven een bepaalde drempel moeten aanmelden bij de bevoegde toezichthoudende autoriteit. In het witboek wordt voorgesteld dat de Commissie daarvoor de bevoegde toezichthoudende autoriteit wordt. Transacties zouden niet kunnen worden afgerond zolang het onderzoek van de Commissie aan de gang is. Indien de toezichthoudende autoriteit vaststelt dat de overname wordt vergemakkelijkt door de buitenlandse subsidie en de eengemaakte markt verstoort, zou zij ofwel toezeggingen van de aanmeldende partij kunnen aanvaarden die de verstoring daadwerkelijk verhelpen, ofwel, in laatste instantie, de overname kunnen verbieden. In het kader van deze module zou de Commissie ook de toets van het belang van de EU kunnen toepassen.

Buitenlandse subsidies in EU-aanbestedingsprocedures (“module 3”)

Buitenlandse subsidies zouden ook een schadelijk effect kunnen hebben op het verloop van EU-aanbestedingsprocedures. Deze kwestie komt aan bod in module 3. Buitenlandse subsidies kunnen inschrijvers in staat stellen een oneerlijk voordeel te verkrijgen, bijvoorbeeld door offertes onder de marktprijs of zelfs onder de kostprijs in te dienen en zo overheidsopdrachten binnen te halen die zij anders niet zouden hebben binnengehaald. In het kader van deze module wordt in het witboek een mechanisme voorgesteld waarbij inschrijvers de aanbestedende dienst in kennis zouden moeten stellen van financiële bijdragen die zij van landen buiten de EU hebben ontvangen. De bevoegde aanbestedende dienst en toezichthoudende autoriteit zouden dan beoordelen of het om een buitenlandse subsidie gaat en of dit de aanbestedingsprocedure oneerlijk maakt. In dat geval zou de inschrijver van de aanbestedingsprocedure worden uitgesloten.

Buitenlandse subsidies in het kader van EU-financiering

Ten slotte worden in het witboek manieren beschreven om bij aanvragen voor financiële steun van de EU iets te doen aan het probleem van buitenlandse subsidies. Alle marktdeelnemers moeten op gelijke voet met elkaar concurreren om EU-financiering. Buitenlandse subsidies kunnen dit proces echter verstoren doordat de begunstigden ervan in een betere positie worden geplaatst om een aanvraag in te dienen. In het witboek worden opties voorgesteld om dit oneerlijke voordeel te voorkomen. In het geval van financiering die via openbare aanbestedingen of subsidies wordt verdeeld, zou onder meer een soortgelijke procedure worden toegepast als voor de EU-aanbestedingsprocedures. Bovendien wordt in het witboek benadrukt dat het belangrijk is ervoor te zorgen dat internationale financiële instellingen die projecten uitvoeren die door de EU-begroting worden ondersteund, zoals de EIB of de EBWO, voor buitenlandse subsidies dezelfde aanpak volgen.

Volgende stappen

Het witboek staat nu open voor openbare raadpleging tot 23 september 2020. In het licht van de ontvangen input zal de Commissie passende wetgevingsvoorstellen indienen om de verstorende effecten van buitenlandse subsidies voor de eengemaakte markt aan te pakken.

Chronologisch overzicht

De Europese Raad heeft in zijn conclusies van de bijeenkomst van 21 en 22 maart 2019 de Commissie de opdracht gegeven nieuwe instrumenten vast te stellen om de verstorende effecten van buitenlandse subsidies voor de eengemaakte markt aan te pakken.

In haar mededeling “Een nieuwe industriestrategie voor Europa” van 10 maart 2020 heeft de Commissie bevestigd dat zij tegen medio 2020 een witboek over een instrument voor buitenlandse subsidies zou aannemen, dat ingaat op de verstorende effecten van buitenlandse subsidies voor de eengemaakte markt.

Voor meer informatie

Factsheet: Witboek over buitenlandse subsidies

Website van DG Concurrentie over buitenlandse subsidies