Brexit: zeven scenario's na week van onzekerheid

En zo heeft Theresa May weer een fase in het brexit proces overleefd: een door minimaal 48 leden van haar eigen fractie aangevraagde interne en geheime stemming over haar aanblijven als partijleider en dus ook als premier, overleefde ze op 12 december met 200 tegen 117 stemmen. Een redelijk ruime meerderheid, maar tevens geeft deze stemming blijk van een zeer grote minderheid in haar eigen partij die bereid is haar weg te sturen, en naar aan te nemen valt, haar brexitdeal niet ziet zitten.

Geen veilige positie

Dat is geen sterke positie, ook gegeven haar kennelijk noodzakelijke toezegging dat ze na een brexit bij volgende verkiezingen geen partijleider meer zal zijn (met reguliere verkiezingen in 2022). Maar goed, er is nog een poosje een regering die in staat is met de EU te spreken over inlegvellen of EU verklaringen die haar eventueel een beetje zouden kunnen helpen. Of die maatregelen kan treffen voor het geval van een harde brexit.

Is nu haar positie veilig? Niet echt natuurlijk: inderdaad is het zo dat binnen haar partij de nu afgeronde procedure volgens welke 15% van de Kamerleden van haar partij om haar aftreden kan vragen, pas over een jaar weer aan de orde kan zijn. Maar dan is er ook nog de stemming op of rond 21 januari over het Withdrawal Agreement. Wat als die negatief uitvalt? En ook is er nog de mogelijkheid dat vanuit de oppositie een motie van wantrouwen wordt ingediend. Wat gaan de 117 Tory MP's dan doen? Meestemmen met Labour? Of overwint dan de afkeer van Labour de weerzin tegen May?

Nieuwe verkiezingen

Zouden er nieuwe verkiezingen kunnen komen? Daar zou een premier in vroeger dagen mee hebben kunnen dreigen toen ontbinding van het parlement nog een prerogatief van het staatshoofd was, uitgeoefend door de premier. Maar sinds de Fixed term Parliaments Act 2011 is dat niet meer: de reguliere vijfjaarlijkse verkiezingen kunnen vervroegd worden bij 2/3 meerderheid in het House of Commons of indien het House of Commons daartoe besluit. Dit gebeurt nadat hetzelfde Huis niet in staat is gebleken om het vertrouwen uit te spreken in een nieuwe regering, nadat de vorige regering met een motie van wantrouwen ten val is gebracht. En zo'n motie moet als volgt luiden: "That this House has no confidence in Her Majesty's Government".

Brussel beweegt niet

Heeft de bijeenkomst van de Europese Raad van 13 december (gelukkig viel de 13de niet op een vrijdag) nu iets opgeleverd? Het verleden beloofde al weinig goeds. In 2016 had Cameron ook al enkele afspraken met de EU gemaakt over een rode kaart en ten aanzien van immigratie, in een poging de tegenstanders van voortzetting van EU lidmaatschap de mond te snoeren. Destijds tevergeefs: de gemaakte afspraak was te technisch en niet uit te leggen en legde het dan ook af tegen de retoriek van het terughalen van beslissingsmacht.

Hoe het nu zal vergaan? De uitkomst van de Europese Raad van 13 december was zoals verwacht geen aanpassing van het akkoord, maar bevatte enkele korte conclusies, die inhouden dat de EU voornemens is zo snel als mogelijk is met het VK te gaan werken werken aan de oplossing voor Noord Ierland zodat de overgangsregeling tevens op korte termijn zou kunnen verdwijnen. Zal dat helpen? Bij een zo gebrekkig vertrouwen in het House of Commons in Theresa May, kan niet worden aangenomen dat er plotsklaps groot vertrouwen zal zijn in de EU.

Druk op de ketel

Wel heeft de Commissie de druk op de ketel verder opgevoerd door aan te geven met een pakket maatregelen te gaan komen ter voorbereiding van een harde brexit; dat is niet alleen goed beleid (regeren is nu eenmaal vooruitzien), maar ook drukverhogend. Uiteindelijk zal het er in het House of Commons van afhangen of men het wil laten aankomen op een harde brexit.

Ondertussen wordt zo nu en dan de rechter ook al ingeschakeld als zetten van pionnen of torens op het schaakbord. De uitspraak i van het Hof van Justitie van 10 december 2018 maakt het mogelijk dat het VK, na een geregelde nationale procedure (na parlementaire instemming bij wetgeving valt aan te nemen) voor 29 maart 2019 de brexit volledig kan stopzetten. Niet waarschijnlijk. En niet onder Theresa May.

Ook is er een uitspraak van het UK Supreme Court van 13 december 2018, over een Schotse wet die na een brexit zeggenschap over landbouw en visserij wilde terughalen naar Schotland. In strijd onder meer met de 2018 European Withdrawal Act, volgens het Supreme Court. Schandelijk volgens de Schotten omdat voor toetreding tot de EU die bevoegdheden Schots waren, en nu via deze 2018 Act weer Brits gaan worden.

Zie mijn eerdere bijdragen op de website van het Montesquieu Instituut. Wordt vervolgd.