Staat van de Unie 2018: Europese Commissie stelt maatregelen voor vrije en eerlijke Europese verkiezingen voor

Europese Commissie i stelt maatregelen voor vrije en eerlijke Europese verkiezingen voor

Bron: Europese Commissie: Rapid persberichten

Op 12 september 2018 zei voorzitter Jean-Claude Juncker i het volgende naar aanleiding van zijn toespraak over de Staat van de Unie: "We moeten onze vrije en eerlijke verkiezingen beschermen. Daarom stelt de Commissie vandaag nieuwe regels voor om onze democratische processen beter te beschermen tegen manipulatie door derde landen of particuliere belangen."

In zijn toespraak over de Staat van de Unie heeft voorzitter Jean-Claude Juncker een reeks concrete maatregelen aangekondigd om de verkiezingen voor het Europees Parlement volgend jaar op een vrije, eerlijke en veilige manier te laten verlopen.

Het gaat onder meer om transparantere online politieke reclame en de mogelijkheid van sancties in het geval van misbruik van persoonsgegevens om de uitkomst van de Europese verkiezingen opzettelijk te beïnvloeden. Met deze voorstellen wil de Commissie de verkiezingen tegen potentiële gevaren beschermen en de weerbaarheid van de democratische systemen van de Unie versterken.

Recent is gebleken dat burgers het slachtoffer dreigen te worden van massale online desinformatiecampagnes met als doel het vertrouwen in en de geloofwaardigheid van verkiezingen te ondermijnen. Wellicht zijn ook persoonsgegevens misbruikt. Bovendien zijn aanvallen tegen electorale infrastructuur en campagneinformatiesystemen hybride bedreigingen waartegen moet worden opgetreden.

Met het oog op de Europese verkiezingen van volgend jaar is het van essentieel belang dat de democratische weerbaarheid van Europa wordt versterkt en dat de regels voor transparantie en de bescherming van het verkiezingsproces tegen buitenlandse inmenging niet alleen offline maar ook online gelden.

Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans i: "Samen met de rechtsstaat en de grondrechten maakt de democratie ons tot wie wij zijn en definieert zij onze Unie. Wij mogen niet naïef zijn: sommigen willen de Europese verkiezingen verstoren en zij beschikken over geraffineerde instrumenten. Wij allen moeten dan ook dringend samenwerken om onze democratische weerbaarheid te versterken. Dit electoraal pakket draagt daar in sterke mate toe bij."

Věra Jourová i, commissaris van Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid: "Wij moeten lessen trekken uit de voorbije verkiezingen en referenda. Bij de volgende verkiezingen willen wij het risico op onder meer ondoorzichtige politieke reclame en misbruik van persoonsgegevens, vooral vanuit het buitenland, zoveel mogelijk beperken. Europeanen moeten vrij kunnen beslissen over hun stem. Daarom moeten wij een einde maken aan de online anarchie inzake verkiezingsregels."

Het pakket maatregelen dat vandaag door de Europese Commissie is voorgesteld, bestaat uit:

• - 

  een aanbeveling inzake electorale samenwerkingsnetwerken, online transparantie, bescherming tegen cyberincidenten en de bestrijding van desinformatiecampagnes: de lidstaten worden aangemoedigd om een nationaal electoraal samenwerkingsnetwerk van bevoegde autoriteiten op het vlak van onder andere verkiezingen, cyberbeveiliging, gegevensbescherming en rechtshandhaving op te zetten en een contactpunt aan te wijzen voor deelname aan een electoraal samenwerkingsnetwerk op Europees niveau. Daardoor zullen de autoriteiten vlug eventuele bedreigingen kunnen opsporen, informatie kunnen uitwisselen en snel en goed gecoördineerd kunnen reageren.
• - 

  De Commissie beveelt ook meer transparantie aan op het vlak van online politieke reclame en het viseren van doelgroepen. Europese en nationale politieke partijen, stichtingen en campagneorganisaties moeten informatie over hun uitgaven voor online reclamecampagnes verstrekken, meedelen van welke partij of politieke ondersteunende groepering online politieke reclame uitgaat en burgers infomeren over de doelgroepcriteria die worden gebruikt om informatie te verspreiden. Als die beginselen niet worden geëerbiedigd, moeten de lidstaten nationale sancties opleggen.
• - 

  Nationale autoriteiten, politieke partijen en media moeten ook maatregelen nemen om hun netwerken en informatiesystemen te beschermen tegen cyberdreigingen, op basis van de richtsnoeren die de nationale autoriteiten binnen de samenwerkingsgroep voor netwerk- en informatiesystemen (NIS) en samen met het EU-agentschap voor cyberbeveiliging en de Europese Commissie hebben ontwikkeld;
• - 

  richtsnoeren voor de toepassing van de EU-wetgeving inzake gegevensbescherming. Dankzij die richtsnoeren zullen nationale autoriteiten en Europese en nationale politieke partijen in het kader van de verkiezingen hun EU-verplichtingen inzake gegevensbescherming kunnen nakomen. Sinds mei 2018 is de algemene verordening gegevensbescherming van de EU van toepassing en die geldt ook voor alle Europese en nationale politieke partijen en anderen die bij de verkiezingen betrokken zijn, zoals gegevensmakelaars en socialemediaplatforms. Naar aanleiding van de zaak-Cambridge Analytica en meer in het algemeen de toenemende impact van het zeer gericht viseren van kiezers op basis van hun persoonsgegevens, herinnert de Commissie alle betrokkenen bij de Europese verkiezingen aan hun verplichtingen op het vlak van gegevensbescherming;
• - 

  een wetswijziging met het oog op strengere regels voor de financiering van Europese politieke partijen. Door de gerichte wijziging van de verordening inzake partijfinanciering uit 2014 zullen financiële sancties kunnen worden opgelegd als de gegevensbeschermingsregels worden geschonden om de uitkomst van de Europese verkiezingen opzettelijk te beïnvloeden. De sancties zouden tot 5 % van het jaarlijkse budget van de betrokken Europese partij of stichting bedragen. De boete zal worden geheven door de Autoriteit voor Europese politieke partijen en Europese politieke stichtingen. Bovendien zouden zij die schuldig worden bevonden, in het jaar waarin de sanctie wordt opgelegd niet in aanmerking komen voor financiering uit de algemene begroting van de Europese Unie;
• - 

  een verordening tot bundeling van de middelen en deskundigheid op het vlak van cyberbeveiligingstechnologie. Om gelijke tred te kunnen houden met de altijd maar evoluerende cyberdreigingen stelt de Commissie voor een netwerk van kenniscentra voor cyberbeveiliging op te zetten dat de beschikbare financiering voor samenwerking, onderzoek en innovatie op het vlak van cyberbeveiliging doelgerichter kan aanwenden en coördineren. Een nieuw Europees kenniscentrum voor cyberbeveiliging zal de financiële steun voor cyberbeveiliging uit de EU-begroting beheren en gezamenlijke investeringen van de Unie, de lidstaten en de sector faciliteren om de Europese cyberbeveiligingsindustrie te ondersteunen en te verzekeren dat onze verdedigingssystemen zijn uitgerust met de allernieuwste technologie.

De maatregelen die vandaag worden voorgesteld, vullen andere acties van de Commissie aan, zoals de inwerkingtreding van de nieuwe EU-regels voor gegevensbescherming, de uitgebreide reeks maatregelen voor een sterke cyberbeveiliging in de EU waarover momenteel wordt onderhandeld door het Europees Parlement en de Raad, en de continue inspanningen om online desinformatie tegen te gaan.

Achtergrond

De politieke en juridische achtergrond van de Europese verkiezingen van mei 2019 verschilt zeer sterk van die van 2014. Alle bij de verkiezingen betrokken partijen, vooral de autoriteiten en de politieke partijen in de lidstaten, moeten een bijzondere verantwoordelijkheid op zich nemen om het democratische proces te beschermen tegen buitenlandse inmenging en illegale manipulatie.

De algemene verordening gegevensbescherming is sinds 25 mei 2018 rechtstreeks toepasselijk en verstrekt de Europese Unie de instrumenten om gevallen van onrechtmatig gebruik van persoonsgegevens aan te pakken, ook in het kader van de verkiezingen.

Het Parlement en de Raad hebben overeenstemming bereikt over een wijziging van de Wet inzake de verkiezingen voor het Europees Parlement, die de verkiezing van de leden van het Europees Parlement transparanter zal maken. De verordening betreffende het statuut en de financiering van Europese politieke partijen en Europese politieke stichtingen, die op 3 mei 2018 is gewijzigd, vergroot de zichtbaarheid, erkenning, effectiviteit, transparantie en verantwoordingsplicht van Europese politieke partijen en Europese politieke stichtingen.

In februari 2018 heeft de Europese Commissie ook een aanbeveling gedaan met belangrijke stappen voor een nog efficiënter verloop van de verkiezingen in 2019.

Verkiezingen zijn ook bijzonder strategische en gevoelige doelwitten voor hybride bedreigingen gebleken. Daarom hebben de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger in de gezamenlijke mededeling uit juni 2018 "Verhogen van de weerbaarheid tegen hybride bedreigingen en versterking van de capaciteit om hieraan het hoofd te bieden" gebieden vastgesteld waarop verdere stappen moeten worden genomen.

De Europese Commissie wil Europa uitrusten met de geschikte instrumenten om cyberaanvallen tegen te gaan en heeft daarom in september 2017 een uitgebreide reeks maatregelen voorgesteld om de cyberbeveiliging in de EU te versterken. Het ging onder meer om een voorstel voor de versterking van het EU-agentschap voor cyberbeveiliging en een nieuwe Europese certificeringsregeling om te waarborgen dat producten en diensten in de digitale wereld veilig kunnen worden gebruikt.

De Commissie heeft ook een Europese aanpak van online desinformatie voorgesteld in haar mededeling van 26 april 2018. Het gaat onder meer om een praktijkcode voor zelfregulering voor online platforms en de reclamesector als een essentiële stap naar een transparante, eerlijke en betrouwbare online campagne voor de Europese verkiezingen. De online platforms en de reclamesector zullen de komende weken naar verwachting een akkoord over de praktijkcode inzake desinformatie sluiten met vertegenwoordigers van de media, de academische wereld en factcheckers en die code vervolgens gaan toepassen.

Meer informatie

Website over de Staat van de Unie 2018

Factsheet: Vrije en eerlijke Europese verkiezingen

Mededeling van de Commissie over vrije en eerlijke Europese verkiezingen

Aanbeveling van de Commissie inzake netwerken voor electorale samenwerking, online transparantie, bescherming tegen cyberincidenten en bestrijding van desinformatiecampagnes in het kader van de verkiezingen voor het Europees Parlement

Richtsnoeren van de Commissie voor de toepassing van de EU-gegevensbeschermingswetgeving in het kader van de verkiezingen

Factsheet: Bescherming van de persoonsgegevens van Europeanen bij de verkiezingen

Voorstel tot wijziging van de verordening inzake de financiering van Europese politieke partijen

Factsheet: Bouwen aan sterke cyberbeveiliging in Europa

Voorstel voor een verordening van de Commissie tot oprichting van het Europees kenniscentrum voor industrie, technologie en onderzoek op het gebied van cyberbeveiliging en het netwerk van nationale coördinatiecentra

IP/18/5681