Nieuw met stip (3): Forum voor Democratie
Thierry Baudet i, de gepromoveerde jurist en publicist die de partij heeft opgericht, behoorde in 2013 tot de initiatiefnemers van het burgerinitiatief tegen het verdrag van de EU met Oekraïne. Dankzij dit burgerinitiatief werd hierover in april 2016 een referendum gehouden waarbij een meerderheid van de opgekomen kiezers het verdrag afwees. In de aanloop naar het referendum had Baudet het Forum voor Democratie opgericht, dat als denktank echter ook een breder doel zou moeten dienen: de vernieuwing van de democratie in Nederland. Het Forum organiseerde openbare debatten in Amsterdam en andere steden.
In september 2016 presenteerde Baudet samen met zijn promotor Paul Cliteur (hoogleraar Encyclopedie van het recht in Leiden) een rapport over het referendum aan de PVV, die de aanbevelingen meteen overnam. De verrassing was groot toen hij kort daarna aankondigde met het Forum aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 i te gaan deelnemen. Zelf noemde hij als belangrijke reden de weigering van de regering om het besluit van het referendum uit te voeren.[1]
Standpunten
Het Forum beschouwt zelf democratische vernieuwing als belangrijkste agendapunt. Het bestaande systeem is in feite een 'partijkartel': circa 10.000 actieve leden van gevestigde partijen die de macht verdelen, niet alleen in regering en parlement maar ook bij de gemeenten, de publieke omroep, de zorg en andere instanties. Om dat kartel te doorbreken wil het Forum bindende referenda en directe verkiezing van burgemeesters invoeren, maar ook meer partijloze bestuurders rekruteren. Het lidmaatschap van de Europese Unie, het Schengenverdrag (open grenzen zonder controle van personen) en de voorrang van Europees recht boven nationaal recht zouden in een referendum aan de bevolking voorgelegd moeten worden.
In een interne stemming van het Forum (op internet) koos een meerderheid van de deelnemers voor een 'Nexit', maar dit is geen officieel partijstandpunt. Baudet zelf verdedigde echter in tal van publicaties de stelling dat democratie alleen op nationaal niveau mogelijk is, dus kan de EU nooit democratisch functioneren.
Andere standpunten van de partij: onderwijs naar Fins model, dat wil zeggen meer academici voor de klas en een forse salarisverhoging voor onderwijzers en leraren; zwaardere straffen voor geweldsdelicten en salarisverhoging voor politieagenten op straat; asielbeleid naar Australisch model: selectieve opvang van vluchtelingen en alleen tijdelijke arbeidsmigranten; vereenvoudiging en verlaging van belastingen, te realiseren door bezuiniging op ontwikkelingshulp, subsidies (niet verder gespecificeerd) en een minder partijdige publieke omroep.
Beter
Veel programmapunten zijn ook te vinden bij andere partijen, zoals PVV, VNL en soms D66 (referendum, onderwijs). Gevraagd naar het onderscheid tussen VNL en het Forum voor Democratie zei Baudet (op een bijeenkomst in Groningen): 'wij zijn gewoon beter'. Anders dan zijn concurrenten richt het Forum zich (zoals de naam al aangeeft) primair op democratische vernieuwing, in Nederland en in Europa. Men wil daarbij 'aansluiten bij andere Europese vernieuwingsbewegingen' zoals de Vijf Sterrenbeweging in Italië. Of de nieuwe partij met dit strijdpunt voldoende kiezers weet aan te spreken, lijkt me nog zeer onzeker.
Aan de partijvoorzitter en lijstaanvoerder zal het niet liggen. Baudet mag dan enige ijdelheid niet vreemd zijn ('wij zijn gewoon beter'), hij is ook welbespraakt, charmant, erudiet en vaak geestig. Ook aan publiciteit lijkt geen gebrek: in de herfst van 2016 worden hij en het Forum in circa 185 artikelen van nationale en regionale dagbladen genoemd, over heel 2016 bijna 280 keer. Dat is minder dan VNL en DENK, maar meer dan de Partij voor de Dieren.
Het ledental groeit gestaag, via 750 in oktober naar 1400 medio december. De partij heeft nog geen recht op subsidie, maar zou wellicht (dit is speculatie) op enige donaties uit gegoede kringen kunnen rekenen. In elk geval hebben enkele vooraanstaande Nederlanders hun steun uitgesproken: de eerder vermelde hoogleraar Cliteur en de Groningse oud-hoogleraar geschiedtheorie Frank Ankersmit, de advocaat Theo Hiddema, de (gewezen) bankier Paul Frentrop en oud-VVD-senator Robert de Haze Winkelman i.
Concurrentie
Het Forum voor Democratie voldoet dus aan zeker drie van de vijf voorwaarden voor succes: voldoende personeel, publiciteit en een zeker in sommige kringen populaire leider. De vraag is of hij met zijn project (democratische vernieuwing) zich voldoende onderscheidt en voldoende kiezers weet aan te spreken. De externe omstandigheden zijn minder gunstig. Zijn grootste probleem zal zijn potentiële kiezers te overtuigen om niet op de concurrenten VNL, PVV en wellicht ook nog GeenPeil te stemmen. In theorie zou het Forum ook nog van D66 kiezers kunnen afsnoepen (vanwege de nadruk op democratische vernieuwing) maar zijn standpunten over Europa, immigratie en justitie zullen weinig Democraten aanspreken.
Bovendien, veel kiezers tonen wel sympathie voor referenda en directe verkiezing van burgemeesters, maar vinden andere kwesties - immigratie, zorg, sociale zekerheid werkgelegenheid - vaak toch belangrijker. D66 wist in 1967 weliswaar met democratische vernieuwing als project een glorieuze entree in de Tweede Kamer te maken, maar had toen op dit punt vrijwel geen concurrentie. Vijftig jaar later zal het moeilijker zijn voor een nieuwe partij om met een dergelijk project – dat intussen niet meer echt nieuw is – dit succes te herhalen.
Paul Lucardie, onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen.
[1] In een interview met Elsevier van 8 oktober 2016.
Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 19 december 2016.