Europees defensieactieplan: Naar een Europees defensiefonds

De Europese Commissie stelt een Europees defensiefonds en andere acties voor ter ondersteuning van doelmatiger bestedingen aan gemeenschappelijke defensievermogens door de lidstaten, tot verhoging van de veiligheid van de Europese burger en als stimulans voor een concurrerende en innovatieve industriële basis.

In zijn State of the Union van 2016 heeft voorzitter Jean-Claude Juncker i de nadruk gelegd op het belang van een sterk Europa dat haar burgers in binnen- en buitenland kan verdedigen - een ambitie die alleen kan worden gerealiseerd via innovatie en door een bundeling van de middelen in de Europese defensie-industrie. Het vandaag door de Commissie goedgekeurde Europees defensieactieplan komt aan dat inzicht tegemoet.

Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker heeft gezegd: “Om onze collectieve veiligheid te garanderen, moeten we investeren in de gemeenschappelijke ontwikkeling van technologieën en materieel van strategisch belang - van capaciteit te land, in de lucht, ter zee en in de ruimte tot computerveiligheid. Lidstaten moeten meer samenwerken en de nationale middelen meer bundelen. Als Europa niet voor de eigen veiligheid zorgt, zal niemand anders dat voor ons doen. Een sterke, concurrerende en innovatieve industriële defensiebasis is wat ons strategische autonomie bezorgt.”

Op grond van het Europees defensieactieplan stelt de Commissie het volgende voor:

1 - De oprichting van een Europees defensiefonds ter ondersteuning van investeringen in gezamenlijk onderzoek en de gezamenlijke ontwikkeling van defensiemateriaal en defensietechnologieën: het voorgestelde Fonds bevat twee delen die elkaar aanvullen maar verschillen in hun juridische structuur en financiering:

• - 

  Een “onderzoeksdeel” ter financiering van gezamenlijk onderzoek naar innovatieve defensietechnologieën zoals elektronica, metamaterialen, versleutelde software of robotica. De Commissie heeft al 25 miljoen EUR voor defensie-onderzoek voorgesteld als deel van de EU-begroting voor 2017, en verwacht dat deze begrotingstoewijzing tot en met 2020 tot in totaal 90 miljoen EUR kan stijgen. In het meerjarig financieel kader van de EU na 2020 is de Commissie voornemens een voorstel in te dienen voor een programma voor gericht defensieonderzoek met een geraamde omvang van 500 miljoen EUR per jaar.
• - 

  Een “capaciteitsdeel” dat dient als financieringsinstrument zodat de deelnemende lidstaten bepaalde zaken gezamenlijk kunnen aankopen om de kosten te verlagen. De lidstaten, die de technologie en het materieel bezitten, moeten overeenstemming bereiken over de capaciteiten. De lidstaten kunnen bijvoorbeeld samen investeren in dronetechnologie of gecombineerd helikopters aanschaffen om de kosten te verlagen. Als orde van grootte zou dit deel ongeveer 5 miljard EUR per jaar moeten kunnen mobiliseren. De Commissie zal een verkennende studie ter verfijning van deze raming uitvoeren.

2 - Het bevorderen van investeringen in kleine en middelgrote ondernemingen, startende ondernemingen, mid-caps en andere leveranciers aan de defensie-industrie: De Europese structuur- en investeringsfondsen en de Europese Investeringsbank (EIB) Groep bieden reeds financiële steun voor de ontwikkeling van een aantal activiteiten voor tweeërlei gebruik. De Commissie zal steun verlenen aan de inspanningen van de EIB om de toegang tot financiering door de defensietoeleveringsketens te verbeteren; Zij stimuleert medefinanciering door de EU van productieve investeringsprojecten en de modernisering van de defensietoeleveringsketens. Op grond van de “blauwdruk voor sectorale samenwerking rond vaardigheden” zal de Commissie steun verlenen aan samenwerking in de defensiesector zodat mensen over de juiste vaardigheden en technologische vermogens beschikken om innovatie te genereren.

3 - De eengemaakte markt voor defensie versterken: De Commissie zal de voorwaarden voor een open en concurrerende markt voor defensieopdrachten in Europa versterken om bedrijven te helpen grensoverschrijdend actief te zijn en de lidstaten te helpen optimale kosteneffectiviteit te bereiken bij hun defensieaanbestedingen. Daartoe zal de Commissie werk maken van de doeltreffende toepassing van de twee richtlijnen inzake overheidsopdrachten op defensiegebied en betreffende EU-overdrachten, grensoverschrijdende deelname aan defensieaanbestedingen faciliteren en de bijdrage bevorderen van sectoraal beleid, zoals de Europese ruimtevaartprogramma's en gemeenschappelijke veiligheids- en defensieprioriteiten.

Volgende stappen: De Commissie zal nu deze voorstellen, met name de oprichting van een Europees defensiefonds, voorleggen en met alle belanghebbenden bespreken. De Europese Raad van 15-16 december is een belangrijke mijlpaal.

Achtergrond

Voorzitter Juncker heeft in zijn politieke beleidslijnen van juni 2014 gezegd: “Ik geloof dat een sterker Europa noodzakelijk is als het gaat om veiligheid en defensie. Het is waar dat Europa voornamelijk een ‘soft power' is. Maar ook de sterkste soft power kan uiteindelijk niet zonder een zekere geïntegreerde defensiecapaciteit.”

In zijn State of the Union van 14 september 2016 heeft voorzitter Jean-Claude Juncker aangekondigd dat “Europa zich niet langer kan veroorloven om mee te liften met andere militaire machten of zijn eer in Mali te laten verdedigen door Frankrijk alleen. Een sterke Europese defensie vraagt om een innovatieve Europese defensie-industrie. Daarom zullen wij vóór het einde van dit jaar voorstellen om een Europees defensiefonds op te richten, dat onderzoek en innovatie een krachtige duw in de rug moet geven.”http://europa.eu/rapid/press-release_SPEECH-16-3043_nl.htm

Het afgelopen decennium hebben de EU-lidstaten hun reële defensie-uitgaven met bijna 12 % verminderd, maar dit is niet door meer Europese samenwerking gecompenseerd. De kosten van het gebrek aan samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van defensie en veiligheid worden geraamd op tussen 25 miljard en 100 miljard EUR per jaar (zie bijlage).

Tijdens de top van Bratislava in september 2016 hebben de leiders van 27 lidstaten het volgende geconcludeerd: “Wij hebben de EU nodig, niet alleen om vrede en democratie te garanderen, maar ook de veiligheid van onze burgers.” In een uitdagende geopolitieke context zijn zij overeengekomen dat de EU op het gebied van externe veiligheid en defensie beter moet samenwerken. Concreet moet de Europese Raad van december 2016 “een besluit nemen over een concreet plan van uitvoering op veiligheids- en defensiegebied en over de vraag hoe de mogelijkheden van de Verdragen beter benut kunnen worden, met name wat vermogens betreft”

Het Europees defensieactieplan is nauw verbonden met, en een aanvulling op het integrale strategie - uitvoeringsplan inzake veiligheid en defensie, waarin een nieuw ambitieniveau voor de Unie is vastgelegd en acties zijn aangeduid om dat te verwezenlijken, en het plan is tevens verbonden met de uitvoering van de door de voorzitter van de Europese Raad, de voorzitter van de Commissie en de secretaris-generaal van de Navo ondertekende gezamenlijke verklaring van de EU en de NAVO. De in dit Europees defensieactieplan voorgestelde acties zullen leiden tot een sterkere Europese Unie op het gebied van defensie, wat uiteindelijk ook een sterkere Navo betekent.

Het actieplan is verder verbonden met het gezamenlijk kader ter bestrijding van hybride bedreigingen van april 2016 en bevordert de weerbaarheid van de EU, haar lidstaten en partnerlanden, en het intensiveert de samenwerking met de Navo ter bestrijding van dergelijke bedreigingen, wat weer voortbouwt op de door de Commissie in april 2015 goedgekeurde Europese Veiligheidsagenda.

Meer informatie

• - 

  Veelgestelde vragen
• - 

  Informatieblad
• - 

  Europees defensieactieplan
• - 

  Politieke beleidslijnen van voorzitter Juncker
• - 

  Integrale strategie - uitvoeringsplan inzake veiligheid en defensie
• - 

  Verklaring en stappenplan van Bratislava
• - 

  Evaluatieverslag betreffende de aanbestedingsrichtlijn
• - 

  Richtsnoer betreffende de verkoop van overheid aan overheid en de toepassing van de aanbestedingsrichtlijn
• - 

  Evaluatieverslag betreffende de overdrachtsrichtlijn
• - 

  Aanbeveling betreffende de harmonisatie van de algemene overdrachtsvergunningen voor strijdkrachten krachtens Richtlijn 2009/43/EG (overdrachtsvergunning)
• - 

  Aanbeveling betreffende de harmonisatie van de algemene overdrachtsvergunningen voor afnemers die gecertificeerd zijn krachtens Richtlijn 2009/43/EG (overdrachtsvergunning)
• - 

  Verslag van de adviesgroep van deskundigen inzake grensoverschrijdende toegang voor kleine en middelgrote ondernemingen tot defensie- en veiligheidscontracten

BIJLAGE

De businesscase voor efficiëntere defensie-uitgaven:

Collectief heeft Europa de op een na grootste defensiebegroting ter wereld, na de VS. De defensiebegrotingen in Europa zijn echter de laatste jaren verminderd, terwijl andere wereldwijde actoren (China, Rusland en Saoedi-Arabië) hun defensiesectoren op ongekende schaal verbeteren. De VS investeerden in 2015 meer dan tweemaal zo veel aan defensie als de totale uitgaven van de EU-lidstaten. China heeft zijn defensiebudget het afgelopen decennium met 150 % verhoogd. De EU-lidstaten hebben daarentegen het afgelopen decennium hun defensie-uitgaven reëel met 12 % verlaagd.

Deze afname aan nationale defensiebestedingen is niet door meer Europese samenwerking gecompenseerd. Europa heeft last van ondoelmatige bestedingen vanwege overlappingen,

een gebrek aan interoperabiliteit, technologische tekortkomingen en onvoldoende schaalvoordelen voor de industrie en de productie. Ongeveer 80 % van defensie-aanbestedingen geschiedt op strikt nationale basis, wat leidt tot kostbaar duplicatie van militaire capaciteiten. De kosten van het gebrek aan samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van defensie en veiligheid worden geraamd op tussen 25 miljard en 100 miljard EUR per jaar (zie bijlage).

Zonder aanhoudende investeringen in defensie loopt de Europese industrie het risico dat ze niet langer het technologisch vermogen heeft om de volgende generatie van essentiële defensiecapaciteiten te bouwen. Dit tast uiteindelijk de strategische autonomie van de Unie aan, alsmede haar vermogen om als veiligheidsverlener op te treden.

Meer Europa in defensie heeft een positief overloopeffect op de Europese economie. De Europese defensie-industrie heeft een totale omzet van 100 miljard EUR per jaar en biedt rechtstreeks of onrechtstreeks werk aan 1,4 miljoen hoogopgeleide mensen in Europa. Elke euro die in defensie wordt geïnvesteerd, genereert een rendement van 1,6 - in het bijzonder op het gebied van gekwalificeerde arbeid - onderzoek en technologie en uitvoer.

Het Europees defensiefonds - hoe het werkt:

Bron: Europese Commissie: Rapid persberichten

IP/16/4088