Nieuw met stip (2): Voor Nederland (VNL)
VNL werd op 28 mei 2014 opgericht door de Tweede Kamerleden Louis Bontes i en Joram van Klaveren i, die beiden de fractie van de PVV hadden verlaten omdat ze sommige standpunten van die partij te extreem maar ook (in sociaaleconomisch opzicht) te links vonden. In een korte beginselverklaring beschreven ze de nieuwe partij als 'klassiek-liberaal': 'wij streven naar meer vrijheid, meer welvaart en meer veiligheid'. De partij betitelde zichzelf ook als 'netter dan de PVV, rechtser dan de VVD'.
Een aantal Statenleden van de PVV sloot zich bij VNL aan. In april 2015 benoemde het bestuur de geschorste advocaat Bram Moszkowicz tot lijsttrekker - overigens tegen de zin van Bontes, die onmiddellijk aftrad als partijvoorzitter. Laurence Stassen i, die eerder voor de PVV Statenlid in Limburg en lid van het Europees parlement was geweest, volgde hem op. Lang zou het leiderschap van Moszkowicz niet duren: januari 2016 kreeg hij ontslag wegens gebrek aan toewijding. In augustus wees het bestuur een nieuwe lijstaanvoerder aan: Jan Roos, journalist bij PowNews en GeenStijl en de belangrijkste woordvoerder van de referendumcampagne tegen het verdrag van de EU met Oekraïne.
Verkiezingsprogramma
In oktober 2016 presenteerde VNL zijn verkiezingsprogramma op een ledenvergadering in Rotterdam. De belangrijkste eisen waren: forse lastenverlaging, met name lagere inkomstenbelasting - een uniform tarief van 25%, 'vlaktaks' geheten - afschaffing van de erfbelasting, en verlaging van BTW, accijnzen op brandstof, alcohol en tabak, vermogensbelasting en vennootschapsbelasting. De overheid zou zich moeten beperken tot kerntaken zoals veiligheid en defensie - daar zou meer geld naar toe gaan. Ze zou niet langer het bijzonder onderwijs moeten subsidiëren en fors bezuinigen op sociaal beleid, ontwikkelingshulp (afschaffen) en andere subsidies - erg specifiek is het programma hier niet over.
De partij pleitte ook voor strengere straffen, reactivering van de dienstplicht, een selectiever immigratiebeleid naar Australisch voorbeeld en opvang van asielzoekers buiten Nederland. De EU zou zich moeten beperken tot economische samenwerking. Nederland moest zijn soevereiniteit herwinnen en in een referendum beslissen over voortzetting of opzegging van het EU-lidmaatschap. Ook over andere zaken zouden bindende referenda gehouden moeten worden.[1]
Onderscheiden
VNL onderscheidt zich van andere partijen vooral door zijn - inderdaad klassiek-liberale - voorstel voor drastische belastingverlaging. Op andere punten verschilt de nieuwe partij niet wezenlijk van andere partijen rechts van het midden: iets conservatiever dan de VVD en iets liberaler dan de PVV (zowel wat betreft immigratiebeleid als op sociaal-economisch gebied).
Met Jan Roos heeft VNL ongetwijfeld een bekende lijstaanvoerder weten aan te trekken, in sommige kringen gehaat, in andere geliefd. Hij gedraagt zich als man van het volk, noemt zich zonder schaamte 'populist'.[2]
Aan publiciteit had de nieuwkomer geen gebrek. In de maanden januari tot en met oktober 2016 zijn volgens een ruwe telling bijna 400 artikelen in regionale en nationale dagbladen geheel of gedeeltelijk aan VNL gewijd - nog meer dan aan DENK, en bijna zes maal zoveel als aan de Partij voor de Dieren. Het ledental steeg langzaam maar zeker van 500 medio 2015 naar bijna 1500 in oktober 2016. Dat is voldoende om voor overheidssubsidie in aanmerking te komen.
Electoraal succes
Al met al lijkt VNL aan de meeste voorwaarden voor electoraal succes te voldoen. Onzeker is echter of voldoende kiezers vertrouwen zullen stellen in de plannen voor lastenverlaging, of toch liever op de VVD stemmen die weliswaar minder belooft maar meer ervaring heeft op dit punt. In het verleden heeft die liberale partij maar zelden concurrenten ter rechterzijde hoeven dulden: de Boerenpartij en de PVV vormen uitzonderingen, en de PVV heeft de VVD op economisch gebied eigenlijk links ingehaald - zoals VNL met enig recht beweert. VNL hoopt van zowel VVD als PVV conservatieve en klassiek-liberale kiezers af te snoepen, maar het is de vraag of juist deze groep niet de voorkeur zal blijven geven aan de partijen die men al kent. Daarnaast kan VNL dankzij Jan Roos wel jonge kiezers aanspreken, maar zal nog veel moeite moeten doen om die naar de stembus te lokken.
Paul Lucardie i, onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen.
[1] Voor Nederland. Verkiezingsprogramma 2017-2021, on-line: https://www.vnl.nu/wp-content/uploads/2014/01/VNL-Verkiezingsprogramma-2017-2021.pdf (geraadpleegd op 1 november 2016).
[2] De Volkskrant, 31 oktober 2016.
Deze bijdrage verscheen in de Hofvijver van 28 november 2016.