Aanpak van de vluchtelingencrisis: Commissie presenteert verslag over de vooruitgang bij de uitvoering van de verklaring EU-Turkije

De Commissie heeft vandaag haar tweede verslag over de uitvoering van de verklaring EU-Turkije goedgekeurd. Uit dit verslag blijkt dat de tenuitvoerlegging weliswaar vordert, maar de resultaten nog steeds bescheiden zijn.

De Commissie heeft vandaag haar tweede verslag over de uitvoering van de verklaring EU-Turkije goedgekeurd. Uit dit verslag blijkt dat de tenuitvoerlegging weliswaar vordert, maar de resultaten nog steeds bescheiden zijn. Of de uitvoering een blijvend succes wordt, hangt vooral af van de politieke wil van alle betrokken partijen. De sterke en blijvende afname van het aantal mensen dat op irreguliere wijze oversteekt van Turkije naar Griekenland, of omkomt in de Egeïsche Zee, duidt erop dat de verklaring haar doel bereikt en dat het bedrijfsmodel van de smokkelaars kan worden ontwricht. Ook hebben de lidstaten meer werk gemaakt van hervestiging, om wettige en veilige alternatieven te bieden. Er zijn opnieuw terugkeeroperaties uitgevoerd. Alle lidstaten hebben hun bijdragecertificaten voor de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije ingezonden, zodat de faciliteit sneller kan uitbetalen en er tegen het eind van de zomer een eerste bedrag van 1 miljard euro ten goede van de vluchtelingen kan komen. Sinds op 4 mei het derde voortgangsverslag over de uitvoering door Turkije van het stappenplan voor visumliberalisering is gepubliceerd, is er ook opnieuw voortgang geboekt ten opzichte van de laatste benchmarks van dit stappenplan.

Frans Timmermans i, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie i: "De verklaring EU-Turkije leidt tot resultaten: migranten zien dat zij hun leven beter niet op het spel kunnen zetten door een beroep te doen op smokkelaars. En het ziet ernaar uit dat wij tegen het eind van deze zomer voor 1 miljard euro aan contracten zullen hebben afgesloten voor projecten in het kader van de faciliteit voor vluchtelingen. Maar dit is niet het moment om achterover te leunen. We moeten de verklaring van het begin tot het eind ten uitvoer leggen. Dat betekent dat er op grotere schaal aan hervestiging moet worden gedaan en dat Griekenland zijn capaciteit moet uitbreiden om de humanitaire situatie aan te pakken en asielaanvragen te behandelen overeenkomstig het EU-recht. Ook moeten de Turkse autoriteiten het stappenplan voor visumliberalisering volledig ten uitvoer leggen."

Hoewel het succes tot dusver bescheiden is, blijkt uit het verslag van vandaag dat de Griekse en Turkse autoriteiten, de Commissie, de lidstaten en de agentschappen van de EU nog steeds goed samenwerken om vooruitgang te boeken bij de uitvoering van de verklaring:

• - 

  Beduidend minder irreguliere oversteken: in de weken voor de uitvoering van de verklaring staken dagelijks ca. 1 740 migranten de Egeïsche Zee over naar de Griekse eilanden. Daarentegen vonden er in mei gemiddeld slechts 47 irreguliere oversteken per dag plaats.
• - 

  Terugkeer van irreguliere migranten van Griekenland naar Turkije: van de irreguliere migranten die geen asiel hebben aangevraagd, zijn er sinds het eerste verslag van 20 april tot dusver 462 (onder wie 31 Syriërs) teruggebracht van Griekenland naar Turkije, overeenkomstig het EU-recht en het internationale recht, en met inachtneming van het beginsel van non-refoulement.
• - 

  "Één-op-één"-hervestiging vanuit Turkije in de EU: er is aanzienlijke vooruitgang geboekt bij het tot stand brengen van een operationeel kader voor het uitvoeren van hervestigingsoperaties vanuit Turkije naar de EU. Deze operaties beogen zowel de situatie in Turkije te verlichten als gestalte te geven aan de belofte van de EU om slachtoffers van de Syrische crisis legale mogelijkheden te bieden om naar de EU te komen. Het gaat om een duidelijke boodschap aan de Syrische vluchtelingen in Turkije, nl. dat er een wettig alternatief is voor de gevaarlijke irreguliere oversteek. In totaal zijn er tot dusver 511 Syriërs in het kader van de 1:1-regeling vanuit Turkije hervestigd in de EU (van wie 408 sinds het eerste voortgangsverslag); dit zijn er meer dan het aantal migranten dat van Griekenland is teruggebracht naar Turkije. Een hervestigingsteam, dat door de Commissie is opgezet bij de EU-delegatie in Ankara, coördineert en ondersteunt de operaties van de lidstaten en onderhoudt contact met de Turkse autoriteiten, de UNHCR en de IOM.
• - 

  Visumliberalisering: op 4 mei bracht de Commissie haar derde voortgangsverslag over de uitvoering door Turkije van het stappenplan voor visumliberalisering uit en stelde zij voor de visumvereisten voor Turkse burgers op te heffen, mits de Turkse autoriteiten met spoed aan de laatste zeven benchmarks zouden voldoen, overeenkomstig hun toezegging van 18 maart 2016. Sinds 4 mei is verdere vooruitgang geboekt, met name met de inwerkingtreding van de overnameovereenkomst EU-Turkije. Er moet echter nog een definitief besluit worden genomen over de daadwerkelijke toepassing ervan. De Commissie blijft Turkije ondersteunen bij het werk dat nog moet worden verzet om aan de laatste benchmarks te voldoen en zij verzoekt Turkije om deze maatregelen zo snel mogelijk te nemen, zodat de EU de visumplicht voor de Turkse burgers kan opheffen.
• - 

  Faciliteit voor vluchtelingen in Turkije: de EU heeft daarnaast financiële steun beschikbaar gesteld door middel van de faciliteit voor vluchtelingen in Turkije om de vluchtelingen en gastgemeenschappen in Turkije te ondersteunen. Ook is het tempo van de programmering en de projectvoorbereiding opgevoerd. Tot dusver zijn contracten gesloten voor 150 miljoen euro uit de EU-begroting; hiervan is inmiddels ongeveer 105 miljoen euro uitbetaald om uitgaven voor met name voedsel, gezondheidszorg, onderdak en toegang tot onderwijs te dekken. Behalve de 1 miljard euro uit de EU-begroting hebben 16 EU-lidstaten hun bijdragecertificaten ingediend voor de 2 miljard euro die was toegezegd voor de periode 2016-2017. De Commissie stelt alles in het werk om de uitbetaling door de faciliteit te versnellen en werkt daarbij nauw samen met de Turkse autoriteiten. Voor zowel humanitaire als niet-humanitaire behoeften worden voor het eind van de zomer verplichtingen aangegaan voor 1 miljard euro.
• - 

  Modernisering van de douane-unie: de Commissie werkt aan een effectbeoordeling en heeft onlangs een openbare raadpleging afgesloten. Naar verwachting zal de Commissie in het vierde kwartaal van 2016 ontwerp-richtsnoeren opstellen en ter goedkeuring aan de Raad voorleggen.
• - 

  Toetredingsproces: de Commissie heeft het ontwerp van een gemeenschappelijk standpunt over hoofdstuk 33 (financiële en budgettaire bepalingen) op 29 april voorgelegd aan de Raad, zodat de Raad eind juni een besluit kan nemen over de opening van dit hoofdstuk. Zonder vooruit te lopen op de standpunten van de lidstaten, worden - in overeenstemming met de geldende regelgeving - in versneld tempo voorbereidingen getroffen in verband met vijf andere hoofdstukken. De voorbereidende werkzaamheden op het gebied van energie zijn afgerond. Eind juni legt de Commissie de laatste hand aan de stukken over de rechterlijke macht en de grondrechten. Op 2 mei 2016 heeft de Commissie het gemeenschappelijk standpunt over onderwijs en cultuur afgerond en op 20 mei is het door de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO) geactualiseerde screeningverslag inzake buitenlands, veiligheids- en defensiebeleid uitgebracht.
• - 

  De humanitaire omstandigheden in Syrië: de EU en Turkije zijn aanzienlijke middelen blijven inzetten voor humanitaire hulp in Syrië en hebben samen geijverd voor een volledige en onbelemmerde toegang tot heel Syrië. De EU zal humanitaire bijstand blijven verlenen aan de bevolking van Syrië en heeft in eerste instantie 140 miljoen euro toegewezen voor levensreddende activiteiten in 2016; voor de helft van dit bedrag zijn inmiddels contracten afgesloten.

De Commissie is van oordeel dat Griekenland in de volgende uitvoeringsfase met het oog op terugkeer en overname met spoed zijn capaciteit voor de individuele en tijdige behandeling van asielaanvragen en beroepen dient uit te breiden, met name door de toepassing van het begrip "veilig derde land". Ook dient Griekenland zijn opvangcapaciteit op de eilanden te vergroten en het dagelijks beheer en de coördinatie van de hotspots te verbeteren, met gecoördineerde ondersteuning van de EU en de lidstaten. De lidstaten dienen voort te gaan op de ingeslagen weg en alles op alles te zetten om ervoor te zorgen dat er aanzienlijk meer hervestigingen plaatsvinden. Turkije dient op zijn beurt de nodige maatregelen te nemen om zo snel mogelijk te voldoen aan de laatste benchmarks voor visumliberalisering, zodat de EU de visumplicht voor Turkse burgers kan opheffen.

De Commissie maakt in september 2016 haar derde verslag over de uitvoering van de verklaring EU-Turkije bekend.

Achtergrond

In overeenstemming met de verklaring EU-Turkije van 18 maart 2016 moeten alle nieuwe irreguliere migranten en asielzoekers die vanuit Turkije aankomen op de Griekse eilanden en van wie de asielaanvraag niet-ontvankelijk is verklaard, naar Turkije worden teruggebracht. Het gaat om een tijdelijke en uitzonderlijke maatregel om een einde te maken aan het menselijk leed en om duidelijk te maken dat een beroep doen op mensensmokkelaars geen goede oplossing is.

Overeenkomstig de verklaring wordt voor elke Syrische vluchteling die vanaf de Griekse eilanden wordt teruggebracht naar Turkije, er een vanuit Turkije hervestigd in de EU. Migranten die de EU nog niet zijn binnengekomen of dat niet geprobeerd hebben, krijgen binnen het kader van de bestaande verbintenissen voorrang.

De uitvoering van de verklaring vraagt enorme inspanningen van alle betrokken partijen, en aan de zijde van de EU vooral van Griekenland. De Griekse en Turkse regeringen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering. Hun autoriteiten moeten het juridische en operationele werk uitvoeren en ervoor zorgen dat de Europese en internationale wetten in alle fasen van de procedure worden gerespecteerd. De Commissie heeft nauw met de Griekse en Turkse autoriteiten samengewerkt om de praktische, logistieke en personele aspecten van de operatie te verbeteren en ervoor te zorgen dat de terugkeer soepel verloopt. Ze staat Griekenland bij met advies, kennis en steun uit de EU-begroting. Voorzitter Juncker heeft onmiddellijk een EU-coördinator aangewezen en het Commissieteam in Griekenland versterkt. De EU-coördinator is verantwoordelijk voor de coördinatie van de steun die de Commissie, de EU-agentschappen en de lidstaten aan Griekenland verlenen. Hij coördineert ook de andere acties van de lidstaten voor de uitvoering van het hervestigingsprogramma vanuit Turkije.

Meer informatie

Mededeling: Tweede verslag over de vooruitgang bij de uitvoering van de verklaring EU-Turkije

Bijlage

MEMO: Uitvoering van de overeenkomst EU-Turkije - Vragen en antwoorden

FACTSHEET: Faciliteit voor vluchtelingen in Turkije

FACTSHEET: Aanpak van de vluchtelingencrisis: financiële steun van de EU aan Griekenland

Operationele uitvoering van de overeenkomst EU-Turkije: Verbintenissen en inzet van de lidstaten voor Frontex- en EASO-operaties - terugkeer en hervestiging

Verklaring EU-Turkije van 18 maart

Actieplan EU-Turkije van 15 oktober, in werking sinds 29 november

Aanwijzing van de EU-coördinator

Europese migratieagenda

IP/16/2181