Opinie Clingendael 'Nederland moet nu ambitie tonen in klimaatbeleid'
Louise van Schaik, senior research fellow at Clingendael Institute
Europa is economisch gebaat bij een versnelde overgang naar een werkelijk duurzame economie en maatschappij
Op 15 januari 2014 debatteert de Tweede Kamer op aanvraag van de PVV over het klimaat. Deze partij zal het debat waarschijnlijk aangrijpen om het huidige kabinetsbeleid als dure hobby weg te zetten, wellicht zelfs als Europese hobby. Voor het debat kreeg de PVV de brede steun van andere partijen.
Europese klimaatdoelstellingen voor 2030
Het debat vindt plaats tegen de achtergrond van een titanengevecht in Brussel over de Europese klimaatdoelstellingen voor 2030. De kans is aanwezig dat Nederland — mede op basis van het debat van vanavond — een behoudende positie zal innemen in dit gevecht, terwijl dit kan leiden tot een verdere vertraging van het economisch herstel, nieuwe spanningen in de coalitie en blijvende imagoschade voor Europa.
Minder ambitieus
Europa was ooit een ‘frontrunner’ op het gebied van klimaatbeleid en speelde een belangrijke rol bij de internationale klimaatonderhandelingen. Maar de crisis heeft ertoe geleid dat de focus verschoof naar andere terreinen. Let wel, klimaat is niet van de Europese agenda verdwenen, alleen de aard van de doelstellingen verandert.
Commissievoorzitter Barroso i zal eind januari nieuwe plannen voor 2030 presenteren, die naar alle waarschijnlijkheid minder ambitieus zullen zijn dan de klimaatdoelstellingen voor 2020. De Europese doelstellingen zijn niet alleen leidend voor Nederland en de andere lidstaten, zij zijn ook van invloed op het ambitieniveau van de volgende grote internationale klimaattop die in 2015 in Parijs zal plaatsvinden.
EP wil wel bindende regelgeving
Nog voor zijn aftreden in de herfst wil Barroso de steun hebben van de Europese lidstaten voor de nieuwe klimaatdoelstellingen. Hoewel hij aan het begin van zijn tweede termijn in 2009 klimaatbeleid nog een speerpunt noemde, lijkt Barroso nu in te zetten op verantwoordelijkheid van de lidstaten en vrijblijvende doelstellingen. Dit tot grote ergernis van het Europees Parlement (EP), dat juist voorstander is van bindende regelgeving.
Het EP streeft naar een ambitieus beleid om innovaties in de industrie- en energiesector te stimuleren. De Commissie negeert bovendien een aantal invloedrijke lidstaten, waaronder Duitsland, Frankrijk en Italië, die wél willen inzetten op duurzame energie. Met het voorstel wordt tegemoet gekomen aan notoire dwarsliggers, het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië, die zich op dit moment niet willen binden aan een Europese doelstelling voor duurzame energie om klimaatverandering tegen te gaan.
Wat doet Rutte?
Het is de vraag welke positie premier Rutte i gaat innemen tijdens de voorjaarsraad. In de jaren 80 en 90 liep Nederland internationaal voorop, nu is klimaat een gevoelig onderwerp. Waar Duitsland massaal heeft geïnvesteerd in zonne- en windenergie, koos Nederland voor een zwalkend en weinig doeltreffend beleid.
Hierdoor is de kans reëel dat Nederland de afgesproken Europese doelstelling voor duurzame energie in 2020 niet zal halen. Aangezien het hier om juridisch bindende EU-afspraken gaat, kunnen aanzienlijke boetes volgen.
Voor onze economie is het lage aandeel duurzame energie een gemiste kans. Steeds meer economen wijzen op een verband tussen ons onvermogen om vol in te zetten op groene innovatie en het achterblijvende economische herstel.
Duurzaamheid = werkgelegenheid
Uit uitgelekte berekeningen van de Europese Commissie blijkt dat ambitieuze doelstellingen voor duurzame energie en energie-efficiëntie goed zijn voor de werkgelegenheid. Zij kunnen leiden tot ongeveer een half miljoen extra banen in Europa in 2030.
Vanwege de moeite die Nederland heeft om de huidige doelstellingen te behalen, en als antwoord op de anti-klimaat- en anti-EU-retoriek van de PVV, valt echter te vrezen dat Nederland de afgezwakte voorstellen van de Commissie zal omarmen.
Spanningen in de coalitie
Mede hierdoor kan het klimaat leiden tot spanningen in de coalitie. De thema’s duurzaamheid en groene innovatie leven steeds sterker in de maatschappij, hetgeen onder andere blijkt uit de populariteit van zonnepanelen, zuinige auto’s en duurzaam geproduceerd voedsel. In de aanloop naar de EP-verkiezingen zullen partijen als D66, GroenLinks, en wellicht ook de PvdA hun groene agenda willen benadrukken. Te verwachten valt dat de VVD dit niet zal doen.
Internationaal imago
Dan zijn er nog de gevolgen voor het internationale imago. Of Europa — al dan niet met steun van Nederland — de omschakeling naar een werkelijk duurzame economie en maatschappij gaat maken, hangt niet alleen af van in Brussel gezette doelstellingen, maar vooral ook van investeringen in innovatie door het bedrijfsleven. Die worden evident aangemoedigd door consistente beleidsdoelstellingen en daarop gebaseerd, betrouwbaar stimuleringsbeleid.
Duitsland heeft al aangetoond dat inzetten op duurzame energie op steun van de bevolking kan rekenen, al nemen daar nu de kritische geluiden toe over de hoge kosten van de ‘Energiewende’. In ieder geval moet het belang van een energietransitie in ons land goed worden uitgelegd. De kosten gaan voor de baat uit: er zullen offers moeten worden gebracht in de vorm van hoge investeringskosten en het verdwijnen van werkgelegenheid bij de traditionele energiebedrijven.
De behoudende krachten dreigen het gevecht in Nederland en de rest van Europa te winnen. Als Europa kiest voor de weg van de minste weerstand, wordt het beeld van een continent dat langzaam maar zeker zijn positie en welvaart verliest, opnieuw bevestigd.
Dit artikel is op 15 januari 2014 verschenen in het Financieele Dagblad.