Interview Clingendael: 'Een Europese krijgsmacht zie ik niet verschijnen'

Han ten Broeke is Tweede Kamerlid voor de VVD.

DEN HAAG - De afgelopen jaren zijn er verschillende rondes van bezuinigingen over het defensiebudget gegaan. De vraag rijst welke koers Nederland in de toekomst moet gaan varen met haar defensiebeleid en samenwerkingsverbanden aan moet gaan op Europees niveau. Wij vroegen aan Han ten Broeke i, Tweede Kamerlid voor de VVD, hoe hij tegen Europese defensiesamenwerking aankijkt en welke vorm deze aan moet gaan nemen.

Door de afgelopen bezuinigingen op defensie moet, volgens sommige partijen, de krijgsmacht meer Europees gaan samenwerken om bepaalde capaciteiten te behouden. Hoe kijkt de VVD hier tegen aan?

"De VVD is voor verdere samenwerking in Europa, maar dit is iets totaal anders dan verdere Europese samenwerking. Defensiesamenwerking is van oudsher het lastigste punt vanwege het feit dat je spreekt over het bundelen van nationale middelen zoals wapensystemen en krijgsmachten. Wat je ziet is dat de weg voor meer samenwerking tussen landen niet loopt via Brussel, maar juist wel via nationale en multilaterale samenwerking in bijvoorbeeld Europa. Het beste bewijs daarvoor is het Europese Defensie Agentschap i dat er amper in slaagt om gelijke voorschriften te creëren voor de aanschaf van bijvoorbeeld kleine pantservoertuigen. Er zijn nog meer goede voorbeelden waarin Nederland een belangrijke rol speelt. Zo is er het Duits-Nederlandse Legerkorps, de Nederlands/Belgische marine samenwerking en onze bijdrage aan het NAVO i-raketschild. Dat laatste is een prima voorbeeld van het gebruik maken van je sterke kanten als land. Door de combinatie van de LCF-fregatten, de SMART-L-radar en de Patriot-luchtverdedigingssystemen kan Nederland een essentiële bijdrage leveren aan dit project."

In hoeverre beïnvloedt nauwere Europese defensiesamenwerking de band met de NAVO en dan specifiek met de Amerikanen?

"Dat is allemaal ouderwets denken. De Amerikanen leveren nu al 75% van de inzet voor de NAVO. Alles dat leidt tot een efficiëntere en betere inzet van Europese wapensystemen wordt daardoor door de Amerikanen verwelkomd. Zie bijvoorbeeld de inzet in Libië. Europa wilde onder leiding van de Britten en de Fransen graag naar binnen stormen, maar kon dit niet zonder de Amerikanen. Zelfs toen zij de Libische luchtafweer geneutraliseerd hadden, moest Amerika Europa bij blijven staan met tankvliegtuigen. Door beter en efficiënter samen te werken, hoeven we minder vaak bij de Amerikanen aan te kloppen en kunnen we meer inzet zelf leveren. Hier zullen de Amerikanen alleen maar blij mee zijn."

Er wordt flink bezuinigd in Europa....

"Alle Europese landen bezuinigen op hun krijgsmachten. De één wat meer dan de ander, de één wat zwaarder dan de ander en de één wat eerder dan de ander. Voor elke procentpunt die je bezuinigt kan je echter veel opvangen door beter samen te werken. Zo zijn er alleen al in Europa ongeveer twintig wapenopslagsystemen, terwijl de Amerikanen er maar vier gebruiken. Er zijn dus veel quick wins te halen door dingen samen te doen.

Door zulke samenwerking is bijvoorbeeld te voorkomen dat je bij bezuinigingen allemaal hetzelfde wapensysteem wegbezuinigd. Kijk naar het Nederlandse voorbeeld op het gebied van de marine. De Belgische en Nederlandse marine zijn eigenlijk al compleet geïntegreerd onder Nederlands-Belgisch commando. Het goede daarvan is dat wanneer er bezuinigingen zijn, er overleg is over wat afgestoten kan worden en wat niet."

Hoe moeten we wat u betreft omgaan met het vraagstuk van soevereiniteit?

"Dat is een makkelijke en snel gestelde vraag waar geen eenduidig antwoord op is. Ik ben ervan overtuigd dat voor de inzet van troepen altijd de toestemming van nationale parlementen nodig is. Het kan niet zo zijn dat wij een conflict in worden gezogen, omdat een paar andere landen dat willen. Waar ik geen bezwaar tegen heb, is betere afspraken maken over inkopen en verkopen. Dit is ook niet zo raar, omdat we in Nederland minder defensie-industrie hebben dan andere landen."

Zitten we wat dat betreft dan meer op het 'Pooling and Sharing' van middelen?

"'Pooling en Sharing' is waar ik het net over had met betrekking tot de Amerikanen en hun inzet. Je kunt wapensystemen en troepen in een 'pool' stoppen, dit zie je bij de EU-battlegroups i. Deze zijn feitelijk nog nooit ingezet, wat al aangeeft dat 'pooling' niet zo veel voorstelt. Helaas, wat mij betreft, want hiervoor geldt use them or lose them."

Met welke Europese landen zouden we meer moeten samenwerken, vindt u?

"We kunnen bijvoorbeeld in Benelux-verband meer doen. Bij de luchtmacht kan er meer samenwerking komen op het gebied van luchttransportcapaciteit en de F16's en mogelijke opvolgers van de F16's. Denk hierbij aan het plaatsen van Belgische transportvliegtuigen op Eindhoven en een deel van de Nederlandse F16's in België. Voor de opvolger van de F16 kan je samenwerken met landen die nu ook F16's vliegen zodat je luchtmachten krijgt met min of meer dezelfde systemen en commandovoering. De landen die wat dit betreft het meest voor de hand liggen zijn de Noren, de Denen, de Belgen, maar zeker ook de Britten."

Hoe ziet de Nederlandse krijgsmacht er over tien jaar uit?

"Taakspecialisatie, daar geloof ik niet in. Je neemt dan het risico dat je in een afhankelijkheidspositie komt. Stel je voor dat wij geen luchtmacht meer hebben. Voor de directe luchtsteun zijn we dan afhankelijk van anderen. Dat is een onwenselijke situatie - daarvoor hoef ik niet eens Srebrenica aan te halen. Dit soort essentiële capaciteiten moet je gewoon behouden en het opheffen van een compleet krijgsmachtonderdeeldeel gaat echt te ver.

Wat de VVD betreft hebben wij over tien jaar een krijgsmacht die low on boots, high on tech is. Dit betekent dat we geen grote krijgsmacht hebben, maar wel een die technologisch zeer sterk is. Deze krijgsmacht is in staat om snel in te grijpen in een conflict en dit kortstondig te stabiliseren, maar voor de langdurige wederopbouwfase zouden andere partners gevonden moeten worden."

Komt er wat u betreft ooit een Europese krijgsmacht?

"Nee, net zo min als er een NAVO-krijgsmacht is. Het blijven nationale krijgsmachten die gecombineerd worden ingezet. Er kan wel Europese inzet onder NAVO-vlag zijn, maar een Europese krijgsmacht zie ik niet verschijnen."