Toespraak eurocommissaris Kroes (Digitale Agenda) over traditionele media en digitalisering

The Hague, 11th April 2011

Tegel Award Speech

(Check against delivery)

In Brussel lees ik de ochtendkranten op mij iPad, ook Nederlandse. En ik ben niet de enige. Als Eurocommissaris i houd ik de berichtgeving over Europa en de Digitale Agenda van dag tot dag bij. Voor het overgrote deel doe ik dat op basis van berichtgeving door kranten en via het nieuws. Waarom? Voor mij zijn kranten vertrouwde nieuwsbronnen. Maar daarover zo meer.

Wat is het belang van kwalitatief hoogwaardige journalistiek? Hoe blijf je geïnformeerd in een tijd dat informatie en communicatie alom is? Wat is de rol van de journalist, de krant, de omroep, de nieuwssite? Daar gaat het vanavond over. Met als hoogtepunt de uitreiking van De Gouden Tegel.

Ik heb begrepen dat vanmiddag ook al de Tegel Toekomst Prijs uitgereikt is, aan jonge journalisten die een experiment hebben uitgevoerd. Ze hebben vanmiddag het nieuws verzorgd via Twitter, dus uitlsuitend met actuele berichten van 140 tekens. De studenten journalistiek konden zo hun talent en vakmanschap tonen aan het brede publiek. Dit soort initiatieven juich ik zeer toe. Omdat ze toekomstgericht zijn. Omdat ze uitgaan van kansen die digitalisering biedt. Omdat ze journalisten laten werken met de gereedschappen van vandaag. Maar ook omdat men tegelijkertijd wordt uitgedaagd om hun vakmanschap te tonen: onafhankelijkheid, evenwichtigheid, bronbescherming, hoor en wederhoor. Ik feliciteer dan ook graag de winnaar van de Tegel Toekomst Prijs van vanmiddag.

Ik ben optimistisch over de toekomst van de media. Hoewel ik niet ontken dat er ook serieuze uitdagingen liggen, voor kwalitatief hoogwaardige journalistiek,

businessmodellen en diversiteit van media. Over deze drie onderwerpen wil ik het vanavond met u hebben.

Kwaliteit

Onlangs las ik een interview met Van Thillo. Hij zei daarin:

'Mensen hebben houvast nodig, opiniering, duiding, heldere meningen verwoord met scherpe pennen.

Uit zijn betoog sprak een passie voor lezers, kijkers, luisteraars en internetgebruikers. Hij schetst hoe zijn media levende producties zijn die iedere dagmensen willen verrassen en relevant willen zijn.

Zolang media kwaliteit leveren, zijn en blijven ze relevant voor hun publiek. Waar zit die relevantie dan in?

In het digitale domein is een overvloed aan informatie. Dat wordt ook wel de informatieparadox genoemd: meer informatie is eigenlijk minder informatie. Er is -in mijn ogen- nog steeds behoefte aan intermediairs. Aan nieuwsmedia die informatie selecteren, duiden van context en achtergrond voorzien. Die instituties scherp houdt en burgers goed informeert.

Niet iedereen maakt gebruik van gatekeepers. Om het in de woorden van Mike Shatzkin te zeggen:

Publishers are still gatekeepers, but the gate isn’t attached to a fence or wall anymore so aspirants just walk around it.’

De afgelopen maanden hebben we overigens gezien hoe waardevol moderne nieuwsbronnen zoals twitter en facebook zijn, vooral in landen waar geen vrije

pers (Libië, Egypte etc) is.

Naast traditionele media, zijn er vele manieren om aan nieuws te komen. Het is daarom simpelweg niet meer genoeg om papieren producten te vullen met

inhoud. Of om alleen de inhoud te verkopen.

Waar u mee moet concurreren is niet alleen de content, maar ook de context van uw product. Wat biedt u aan? Welk totaal pakket? Welke extra's? Digitale media bieden kansen om inhoud van context te voorzien, links naar bronnen, dossiers, audiovisueel materiaal. Dat doet u in een marktcontext, in een maatschappij in verandering. En dat stelt u voor uitdagingen, iedere dag.

Digitale distributie betekent dat we meer en gemakkelijker toegang krijgen tot alle soorten media, wat weer leidt tot meer concurrentie. U kent me; dat vind ik geweldig. Het betekent ook dat u vandaag nog harder moet werken om een product van de hoogste kwaliteit aan de consument te leveren.

Business models

Ik kom daarmee op mijn tweede onderwerp; businessmodellen. Hier krijg ik vaak vragen over. Hoe kunnen traditionele media overleven als andere gatekeepers zoals Apple, Google en kabelexploitanten de toegang tot het publiek bepalen? Als zij de voorwaarden stellen voor de prijs van uw product en de verdeling van inkomsten? Als de rechten niet goed zijn geregeld? In Brussel zitten we momenteel midden in de discussie over auteursrechthervormingen. Ik kan u verzekeren dat ik heel hard werk om overeenstemming te krijgen, om te zorgen voor een betere Europese oplossing.

Ik ben voor open platforms die met elkaar concurreren. Het is daarom goed te zien dat naast Apple ook Android opkomt. Zowel uit Brussel als Den Haag heb ik begrepen dat uitgevers nog in gesprek zijn met Apple over de contracten rond applicaties. Daar hoor ik graag meer over. Als er sprake is van machtsmisbruik door Apple - wat nog met blijken!, dan is eerst de mededingingsautoriteit aan zet. De markt en mededingingswetgeving moeten hun werk doen. Speciale regulering is dan niet nodig.

Overigens vind ik het als gebruiker reuze handig dat ik via een online Store diverse applicaties kan kopen en zelfs per dag per krant kan betalen. Dit soort micro-payments heeft u toch ook lang naar uit gekeken? Ik zie hier dan ook geen spanning tussen wat aantrekkelijk is voor consumenten en wat winstgevend is voor uitgevers.

We staan aan het begin van een tijdperk met veel ontwikkelingen. Mobiel gebruik van internet neemt enorm snel toe. En er zijn steeds meer apparaten die het makkelijk maken media altijd en overal te gebruiken. Zoals ik dus 's morgens de krant lees in Brussel. Twee jaar geleden was er nog geen tablet als iPad met dit betaalmodel. En als ik deze dagen CEO's van grote internetondernemingen zie, kunnen zij mij zelfs nog niet voorspellen waar we over 1 jaar staan. Zo snel gaat het.

En, dus? Ik kijk naar deze ontwikkelingen vanuit het Rotterdamse perspectief waarmee ik ben opgegroeid: - Niet piepen, maar werken! We kunnen wel blijven klagen over hoe snel de technologie de traditionele gedrukte media aan het verdrijven is, maar we kunnen ook juist de mogelijkheden van de digitale technologieën omarmen. De manier waarop we de media consumeren verandert snel. Maar de waarde van uw werk neemt niet af, integendeel zelfs!

Media pluralism

Het derde en laatste onderwerp dat ik vanavond wil belichten, is het belang van diversiteit van media en van vrije media.

De vrijheid van meningsuiting en mediapluralisme vormen, zoals u weet, een van de essentiële fundamenten van onze democratische samenlevingen, zoals vastgelegd in artikel 11 van het Handvest van de grondrechten i van de Europese Unie i. Recente ontwikkelingen in bijvoorbeeld Hongarije hebben dit onderwerp weer hoog op de politieke agenda gezet.

Het belang van diversiteit and onafhankelijkheid van media wordt breed gedeeld over het gehele politieke spectrum en het maatschappelijk middenveld. Helaas is deze hernieuwde aandacht noodzakelijk, ook in Europa.

Ik merkte dit recentelijk weer in een debat in het Europees Parlement i, waar vooral de EP-leden i uit de nieuwe lidstaten zeer uitgesproken waren over het verdedigen van onze waarden. Waarden die voor hun lange tijd niet vanzelfsprekend waren - zij herinnerden zich nog heel goed hoe de omstandigheden achter het IJzeren Gordijn waren.

Wij hebben hoge eisen voor landen die willen toetreden tot de EU en toch hebben we tekortkomingen binnen de EU zelf. De diversiteit en de vrijheid van de media worden niet altijd gerespecteerd. In het geval van de Hongaarse media wet heb ik dan ook niet geaarzeld om in te grijpen, en alle, tot mijn beschikking zijnde, instrumenten in te zetten. Maar onze zorgen betreffen zeker niet alleen Hongarije, maar heel Europa.

Kunnen journalisten in Europa hun werk doen zonder de angst lastiggevallen te worden? Zijn de nationale media regulators altijd volledig onafhankelijk en

transparant in hun beslissingen?

Ik volg de situatie in een aantal landen kritisch. Ik zal altijd diversiteit and vrijheid van media verdedigen en waar nodig bevechten. Niet alleen vanwege mijn werk als Commissaris voor de media, maar omdat ik sterk geloof in het verdedigen van deze liberale waarden. Het gaat uiteindelijk over de basis van onze democratische samenleving en waar Europa voor staat. Daarom verwacht ik ook van u dat u zich uitspreekt wanneer vrijheid van de media in het geding is, zowel in Nederland als in het buitenland.

De veranderende structuur van het medialandschap in Europa creëert uitdagingen voor de toekomst - het biedt de kansen waar ik het eerder over had, maar ook meer risico's voor de pluriformiteit van de media. Mijn taak hierin is niet het waarborgen van de kwaliteit van de media of het vinden van nieuwe business modellen, maar het scheppen van de juiste randvoorwaarden en het beschermen van fundamentele waarden zoals pluralisme in de media.

Ik pretendeer niet alle antwoorden op deze uitdagingen te hebben.

Maar bijvoorbeeld mediapluralisme moet worden bekeken in brede zin, waar juridische, economische en sociale aspecten worden samengebracht, in plaats van ze los te behandelen, zoals tot nu toe vaak het geval is geweest.

Daarom zal ik binnenkort meer details aankondigen over een 'expert group' die mij zal adviseren over de uitdagingen voor de media van dit moment en van de

toekomst. Ik kan u dan ook verzekeren dat ik waakzaam zal blijven en ik actie zal ondernemen wanneer dat nodig is voor Europa.

Conclusie

Mijn doel is Iedere Europeaan Digitaal. En u kunt mij daarbij helpen. U bent immers een platform, een bron voor mensen om in aanraking te komen met de mogelijkheden die digitalisering biedt in het dagelijks leven. U brengt digitalisering dichterbij in uw berichtgeving, laat zien hoe digitale diensten je leven verrijken, revoluties helpen, nieuws verspreiden. U heeft een belangrijke rol in het 'gewoon' maken van digitalisering in het dagelijks leven.