Gif in Hongarije: Europa heeft vuile handen

In Hongarije proberen werkploegen uit alle macht te voorkomen dat giftig slib in de Donau, de op één na grootste rivier van Europa, terechtkomt. De ramp met het gifslib, afval van een aluminiumfabriek, is mede te wijten aan West-Europese zuinigheid. Vier mensen zijn in de gifstroom verdronken. Nederlandse bedrijven staan nu klaar om te helpen met opruimen.

Naar schatting 30 miljoen ton giftig slib lag al jaren opgeslagen in een reusachtig bassin. Maandag brak een dijk door, en een deel van de modder stroomde weg. Drie dorpen raakten bedekt met een 15 cm dikke laag gif.

Het spul bevat de bijtende stof natriumhydroxide die niet direct levensbedreigend is maar wel brandwonden kan veroorzaken en de slijmvliezen kan beschadigen. Maar in het slib zitten waarschijnlijk ook resten aluminium en mogelijk arsenicum.

Hersenletsel

Als die stoffen in het drinkwater komen of via een zijrivier in de Donau belanden, kan dat vergaande gevolgen hebben. De twee stoffen kunnen kanker en hersenletsel veroorzaken.

Het slib blijft over bij de raffinage van bauxiet tot aluin, de relatief schone grondstof voor aluminium. Het probleem is dat aluminiumfabrieken in West-Europa - en ook in Nederland - de mijnbouwlanden met het giftige slib laten zitten. Zo zit bijvoorbeeld ook het Caribisch gebied opgezadeld met dit soort slib van aluminium dat in Nederland wordt geproduceerd.

Kostbare operatie

Het giftige slib kan wel worden geneutraliseerd en relatief veilig opgeslagen maar dat is een kostbare operatie. Ook de EU i heeft de afgelopen jaren steken laten vallen, toen de nieuwe lidstaten fors moesten saneren om aan de strenge Europese milieuregels te voldoen.

Mileu-expert Lucas Reijnders:'Er is ook een spectaculair ongeluk gebeurd in Roemenië, waarbij ook een zijrivier van de Donau werd besmet. En toe zijn al die opslagreservoirs wel geïnventariseerd maar de kosten om dat een beetje fatsoenlijk op te ruimen zijn zeer, zeer hoog. En het enige wat men her en der gedaan heeft is de dijken verbeteren, zodat ze niet zo snel doorbreken.'

Boedapest schat de kosten van het opruimen van het weggestroomde slib op zo'n € 25 miljoen. Volgens de meeste kenners is dat veel te laag begroot. Cors van den Brink, werkte jaren in Hongarije voor het Nederlandse advies- en ingenieursbedrijf Royal Haskoning. De kosten hangen er vanaf hoe je het opruimt, waarschuwt hij.

'Ik vind de schatting laag. Als je het slib in hoopjes aan de kant schuift zoals je dat met sneeuw doet, dat kan misschien erg goedkoop. Maar dat zal voor het milieu weinig of niets opleveren. Maar het heel zorgvuldig opruimen en zo goed mogelijk verwerken dat zal aardig in de kosten lopen.'

Nederlandse expertise

Vooralsnog heeft zijn bedrijf geen verzoek om hulp ontvangen van de Hongaren. Nederland heeft in Europa bij uitstek veel expertise in huis als het gaat om bodemsanering. Het was ook het eerste land dat vorige eeuw de vervuiling van zijn bodem goed in kaart bracht.

Cors van den Brink ontdekte dat de Hongaren voldoende technische kennis hebben het gebied van sanering en grondwaterbescherming: 'Ik was in Hongarije erg onder de indruk van hun eigen expertise in elk geval op mijn terrein. En de meerwaarde die wij hadden die had vooral te maken met het combineren van de kennis op de verschillende gebieden. Als er al hulp nodig is, moet die vooral worden gezocht in het organiseren van een project van zo'n enorme omvang.'

Lastige operatie

Van den Brink weet dat het opruimen een lastige klus wordt. Hij denkt dat het bijna onmogelijk wordt om het slib dat nu breed verspreid is, nog te neutraliseren. Het moet dus zo goed mogelijk worden afgegraven en elders weer opgeslagen. Liefst wel wat veiliger dan nu het geval was.

Lastig of niet, in Nederland zitten de bedrijven die zich bezighouden met bodemsanering klaar bij de telefoon. Misschien komt er toch nog een belletje uit Boedapest. Volgens de Nederlandse ambassade in Hongarije wordt er in elk geval gepraat met enkele bedrijven.