Europees Parlement roept lidstaten op om Guantánamo-gevangenen op te nemen
In een resolutie die ze woensdag hebben aangenomen, zijn Europarlementsleden i zeer verheugd over het besluit van de Amerikaanse President Obama i om Guantánamo Bay te sluiten. Ze wijzen erop dat de hoofdverantwoordelijkheid voor de toekomst van de gevangenen bij de V.S. ligt, maar verzoeken de lidstaten i ook om - als de V.S daarom vraagt - naar een oplossing te helpen zoeken en zich op te maken voor de opvang van gevangenen in de EU.
Europarlementsleden uiten zich "uitermate verheugd" over het besluit van de Amerikaanse President, Barack Obama, om het detentiecentrum in Guantánamo Bay te sluiten. Ook andere, eraan gerelateerde besluiten, die op een belangrijke verandering in het beleid van de Verenigde Staten ten aanzien van eerbiediging van het humanitair en internationaal recht duiden, zien ze verheugd tegemoet.
Momenteel worden er volgens de Amerikaanse autoriteiten nog ongeveer 250 gevangenen in Guantánamo vastgehouden. Tijdens hun gevangenschap zijn hen hun fundamentele mensenrechten ontzegd, met name het recht op een eerlijk proces. Ook zijn er wrede ondervragingstechnieken, waaronder schijnverdrinking, op hen toegepast, die neerkomen op foltering en onmenselijke of vernederende behandeling. Europarlementsleden merken op dat bij folter- en andere illegale praktijken verkregen "bewijsmateriaal" voor de rechter niet ontvankelijk is, waardoor het onmogelijk wordt van terrorisme verdachte personen te vervolgen en te veroordelen.
Parlementsleden wijzen erop dat de hoofdverantwoordelijkheid voor de sluiting van Guantánamo en de toekomst van de gevangenen bij de V.S. ligt. Dat neemt niet weg volgens hen dat "de verantwoordelijkheid voor de eerbiediging van het internationaal recht en de fundamentele vrijheden bij alle democratische landen ligt, met name de EU en haar lidstaten, die tezamen een gemeenschap van waarden vertegenwoordigen".
Ze verzoeken de V.S. ervoor te zorgen dat elke gevangene tegen wie voldoende bewijsmateriaal is, in een eerlijk en openbaar proces wordt berecht en indien veroordeeld, zijn straf in de V.S. kan uitzitten. Gevangenen die niet in staat van beschuldiging worden gesteld en willen worden gerepatrieerd, moeten zo snel mogelijk naar hun land van herkomst worden teruggebracht. De laatste groep gevangenen, die niet in staat van beschuldiging worden gesteld, maar in eigen land het risico lopen te worden gefolterd of vervolgd, moeten tot de V.S. kunnen worden toegelaten en humanitaire bescherming en een schadevergoeding ontvangen.
EP-leden verzoeken de lidstaten om, als de Amerikaanse regering daarom vraagt, steun te bieden bij het vinden van oplossingen en zich op te maken voor de opvang van Guantánamo-gevangenen in de EU. Daarbij herinneren ze eraan, dat de lidstaten gehouden zijn loyaal samen te werken en elkaar te raadplegen met betrekking tot mogelijke gevolgen voor de openbare veiligheid in de hele EU.
Debat over de sluiting van het Guantánamo gevangenenkamp en de geheime CIA-vluchten
Europarlementsleden hebben tijdens een gezamenlijk debat de sluiting van het Guantánamo gevangenenkamp en de geheime CIA-vluchten besproken. Veel EP-leden riepen de lidstaten op om de sluiting van het kamp over een jaar te vergemakkelijken door gevangenen op te nemen en er tegelijk voor te zorgen dat gevangenen niet naar landen worden gestuurd, waar ze vervolgd kunnen worden. Tijdens deze zittingsperiode hebben EP-leden de V.S. herhaaldelijk om de sluiting van Guantánamo gevraagd.
Namens de Raad
"Ik ben van mening dat u net als de Raad verheugd bent over de aankondiging van President Obama om Guantánamo binnen een jaar te sluiten, zei de Tsjechische Vicepremier voor Europese zaken Alexandr VONDRA namens het Raadsvoorzitterschap. "Het besluit om Guantánamo te sluiten, is iets wat in de eerste plaats onder de verantwoordelijkheid van de V.S. valt", zei hij. Maar gezien het gemeenschappelijke belang op het vlak van wetshandhaving hadden de lidstaten besproken of ze geen "praktische steun" konden aanbieden aan de V.S. De Raad zou op de zaak terugkomen, zodra er meer duidelijkheid was rond de politieke, juridische en veiligheidskwesties.
Namens de Commissie
"De Commissie staat zeer positief ten opzichte van het initiatief van President Obama", zei Jacques BARROT, Commissaris voor Justitie en Binnenlandse zaken, ook namens zijn collega voor Externe betrekkingen, Bettina Ferrero-Waldner. De EU en de V.S. waren partners in de strijd tegen het terrorisme, maar dat moest altijd met respect voor de mensenrechten gebeuren. Dat was "niet alleen als principe belangrijk, maar ook om de radicalisering in de wereld tegen te gaan".
Op 26 februari zou de Raad van ministers van Justitie en Binnenlandse zaken over een gezamenlijke Europese aanpak overleggen, maar - herhaalde hij - het was "aan de lidstaten om geval per geval te bestuderen en in te gaan op het verzoek van de VS".
Wat de CIA uitleveringsvluchten betrof, had de Commissie Roemenië en Polen om informatie gevraagd. Uiteindelijk waren de bevoegdheden van de EU echter beperkt en was het aan de nationale overheden om onderzoek te voeren.
Fractiewoordvoerders
Namens de EVP-ED fractie vroeg Hartmut NASSAUER (EVP-ED, DE): "moeten in de EU ex-gedetineerden van Guantánamo worden opgenomen? Dat is vandaag de vraag". De gedetineerden van Guantánamo waren gefolterd en hadden natuurlijk recht op medeleven, maar daardoor moesten we ons niet laten leiden. Velen van hen waren potentiële terroristen en "we hebben de plicht om burgers te beschermen tegen terroristen. Hij concludeerde: "We zijn tegen folteringen, maar je kan niet zeggen: mensen die gefolterd zijn hebben het recht om opgenomen te worden in Europa. We moeten ervoor zorgen dat Europa niet het thuis wordt van potentiële terroristen". Hij vond dat vooral moest worden nagedacht over de veiligheid.
Martin SCHULZ (PES, DE), leider van de socialistische fractie, reageerde op zijn collega Nassauer: "wat doet meer af aan de veiligheid: de gedetineerden opnemen of het bestaan van een gevangenis tegen alle volkerrechten in, iets wat zoveel woede heeft opgeroepen in de wereld". Nu er een andere President was, die terugwou naar de oude waarden van Amerika, kon Europa de V.S. niet zeggen "bekijk het maar". Hij vond: "met steun kunnen we meer bijdragen voor de veiligheid in de wereld dan wanneer we een vals gevoel van veiligheid uitdragen. Dus: het veiligheidsrecht ja, maar grondrechten primeren".
Graham WATSON (ALDE/ADLE, UK) had net als iedereen een zucht van verlichting geslaakt toen Obama President werd. Hij was ook blij met de vastberadenheid van de Raad, want "Europa kan niet gewoon zijn schouders ophalen en zeggen: de Amerikanen moeten alles maar alleen doen". Hij pleitte ook voor één Europees standpunt: "we kunnen toch niet aan de ene kant zeggen: de lidstaten moeten besklissen, en aan de andere kant: we moeten coördineren. We moeten met één stem spreken en we moeten samenwerken. Het zou fout zijn als wij nu nee zeggen".
Konrad SZYMANSKI (UEN, PL) zei dat één op de negen vrijgelaten gevangenen uit Guantánamo meteen weer terrorist werd. Drie zaken moesten nu worden gedaan: de eigen burgers terugnemen, individuen die een ernstige dreiging vormden, moesten geïsoleerd worden en de Conventie van Geneve moest worden hervormd.
Kathalijne BUITENWEG i (GROENEN/EVA, NL) vroeg de Raad: "bent u bereid om proactief te zijn om te vragen om welke gevangenen het gaat, wat hun geschiedenis is en wat er met hun gaat gebeuren, zodat wij ons ook daarop kunnen voorbereiden?" Ze wees er ook op dat er nog andere gevangenissen waren, bijvoorbeeld Bagram, bij Kabul, waar de EU zich nog over moest uitspreken. Wat de CIA-vluchten betreft, had ze grote kritiek op de lidstaten die niet achteruit wilden kijken, waar een "hoop rottigheid" lag: "het is wat al te simpel om te zeggen nou die Amerikanen hebben nu een andere president, dus nu kunnen wij daar weer lekker door één deur, en dan te vergeten hoeveel boter onze eigen Europese regeringen op hun hoofd hebben met de hulp die zij hebben gegeven aan de regering waarvan u nu zegt dat zij verkeerd gehandeld heeft".
Gabriele ZIMMER (EVL/NGL, DE) zei: "die macht die in de hele wereld democratie, mensenrechten en vrijheid wil uitdragen heeft hier de basisrechten geschonden en dat gaat niet op". Het was belangrijk geweest dat het Europees Parlement steeds weer had geëist dat Guantánamo zou worden gesloten. Nu de sluiting was aangekondigd "beginnen wij twijfels te uiten over wat we zelf hebben geëist". Het gaat niet op dat we zeggen: was me maar maak me niet nat". Mensenrechten waren ook rechten als wij ze zelf moesten geven.
Nils LUNDGREN (IND/DEM, SE) was opgelucht over dat wat er was gebeurd in de V.S., maar het was fout om diegenen die nog niet berecht waren, te behandelen als onschuldigen. "Ik begrijp niet waarom diegenen die men niet heeft kunnen berechten niet in de VS kunnen blijven, waarom moeten wij dat doen?", vroeg hij zich af.
Koenraad DILLEN (NI, BE) vond de sluiting van de gevangenis van Guantánamo Bay een goede zaak. "Het feit dat George Bush er door zijn harde beleid in geslaagd is het Amerikaanse volk tegen een tweede 11de september te vrijwaren verandert daar niet veel aan". Hij voegde eraan toe: "een democratie moet de rechtsstaat respecteren, altijd en overal, maar de democratie moet ook nadenken op welke kordate wijze zij zich tegen de godsdienstwaanzinnigen die onze open samenleving willen vernietigen, kan beschermen". Hij betreurde het, dat dat element niet voorkwam in de ontwerpresolutie waar het EP woensdag over stemt.
Overige sprekers
Jan Marinus WIERSMA (PES, NL) noemde de toekomst van de gedetineerden van Guantánamo "in de eerste plaats een Amerikaans probleem dat door Washington moet worden opgelost. Of de VS daarbij hulp zullen vragen van de Europese landen en van de Europese Unie is op dit moment nog niet helder en om daarop al te zeer vooruit te lopen is enigszins speculatief". Natuurlijk kon niet worden uitgesloten dat dat verzoek zou komen. In dat geval moest er positief op gereageerd worden "vanwege volkenrechtelijke afwegingen, maar ook vanwege de noodzaak dat ook de Europese Unie in zo'n situatie op een humanitaire wijze reageert".
Volgens Ria OOMEN-RUIJTEN i (EVP-ED, NL) paste Guantánamo niet in een rechtsstaat, omdat in een rechtsstaat ook een verdachte, zelfs als het een terrorist is, recht heeft op bescherming en op een eerlijk proces. Ze waardeerde de sluiting van het gevangenenkamp, "maar het moet en kan dan niet zo zijn dat als eerste dan het probleem op het Europees bordje wordt neergelegd. Wij kunnen behulpzaam zijn, maar als wij behulpzaam zijn, als het niet anders kan, kan dat alleen maar op grond van een Europees besluit, Europese normen". Het bleef een Amerikaans probleem, "waarbij wij, enkel en alleen vanwege het feit dat mensenrechten bij ons vooraan staan, ook behulpzaam zouden kunnen zijn".
Debat: 3 februari 2009 / Stemming ontwerpresolutie over de terugkeer en herhuisvesting van de gedetineerden van Guantánamo Bay: 4 februari 2009 - ontwerpresolutie aangenomen (542-55-51) / Stemming ontwerpresolutie over het verondersteld gebruik door de CIA van Europese landen voor het vervoer en illegaal vasthouden van gevangenen: zitting 18-19 februari 2009