Oorlogstoerisme populair in Sarajevo

Reportage over oorlogstoerisme in Sarajevo (5'12")

Bosnië-Herzegovina tekent maandag een akkoord dat moet resulteren in toetreding tot de EU. Sinds het Dayton-akkoord twaalf jaar geleden een einde maakte aan de oorlog in de toenmalige Joegoslavische deelrepubliek, is het land verdeeld in een Servisch en een moslim-Kroatisch deel. Het oorlogsverleden vormt nog altijd een groot obstakel voor de integratie en wederopbouw van het land. Maar het blijkt ook van toeristische waarde.

"Vanaf deze plek bestookten de scherpschutters van het Servische nationale leger de stad met artillerievuur." Toergids Ziad Jusufovic wijst op de loopgraven en negeert het gele plastic lint dat waarschuwt voor landmijnen. "Ongevaarlijk, zolang je maar weet waar je kunt lopen." De heuvels rondom de Bosnische hoofdstad Sarajevo zijn volgens de gids een groot mijnenveld, want geld om explosief materiaal op te ruimen is er niet.

Omsingeling

Weinig steden zuchtten zo zwaar onder de oorlog in voormalig Joegoslavië. Gelegen in een rivierdal werd de stad meer dan drie jaar lang omsingeld en bestookt door de (Servische) vijand vanuit de omringende heuvels. De Serviërs kozen er bewust voor de stad niet te veroveren, zegt Jsusufovic. "Uit vrees voor het Bosnische leger in de stad of internationale represailles." Door het artillerievuur en mortiergranaten van het Servische Nationale leger waren de inwoners van Sarajevo nergens veilig. Tijdens het bestand kwamen ongeveer twaalfduizend mensen om het leven, voor het merendeel burgers.

Succesformule

Hoewel de plaatselijke VVV er niet groot mee wil adverteren, is het 'oorlogstoerisme' een succesformule. Verschillende gidsen bieden rondleidingen aan in de stad. "Mensen zijn gefascineerd door de oorlog in Joegoslavië omdat het zo recent is en zo dicht bij huis is geweest. Men realiseert zich plotseling dat dit overal kan gebeuren."

Niet dat het oorlogsverleden iemand zou ontgaan. Veel gevels zijn gemazeld door kogelgaten, de uitgebrande nationale bibliotheek wacht nog altijd op renovatie. Geschilderde rode vlekken ('rozen') op straat markeren mortierinslagen waarbij veel slachtoffers te betreuren waren. Een van de meest bloedige aanslagen kostte op 28 augustus 1995 aan 37 mensen het leven, waarna de NAVO het Servische leger een ultimatum stelde.

Kort daarop werd het Dayton akkoord getekend, dat de strijdende partijen in Bosnië tot vrede dwongen en het land opsplitste in twee etnisch bepaalde autonome gebieden: de Bosnisch-Kroatische federatie en de Republiek Srpska -waar voornamelijk Bosnische Serviërs wonen. Volgens velen een tekentafelconstructie die in de praktijk niet werkt.

Miljoenen subsidie

Door het uitblijven van de vereiste integratie van de twee politieke entiteiten ondervonden de gesprekken met Brussel over het EU-lidmaatschap veel vertraging. Ook de gebrekkige samenwerking met het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag bij de opsporing en uitlevering van onder andere de Bosnisch-Servische oud-president Radovan Karadzic stagneerde dit proces.

Pas toen het land begin dit jaar beloofde om de twee afzonderlijk functionerende politiekorpsen te hervormen en te integreren, was de weg vrij voor de ondertekening van een 'status- en associatieakkoord', wat wordt beschouwd als de opmaat naar EU-lidmaatschap. Met het akkoord zijn miljoenen euro's subsidie gemoeid die Brussel onder meer zal inzetten om het verdeelde land tot meer integratie te bewegen. Gids Ziad Jusufovic betwijfelt of de geesten daar al rijp voor zijn. "Moslimkinderen leren op school niets over de Servische geschiedenis, en omgekeerd. Hoe moeten zij straks samen één land gaan vormen?"

* foto's via flickr: top neoman , links PNP! , rechts *riccio