Kosovaren tellen af

Alle pogingen om een compromis te vinden over de toekomstige status van Kosovo zijn mislukt. En dus is het wachten op een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van de Kosovaren. Dat is voor Servië onacceptabel, maar onvermijdelijk.

Drie keer per week belt Hodha Bayran naar zijn flat in het noordelijke deel van Mitrovica. Maar sinds de Albanese ingenieur werd gedwongen naar het zuidelijke deel van de stad verhuizen, weigeren de nieuwe bewoners de huur te betalen, of het huis van hem te kopen. "Vóór de oorlog waren we goede buren", aldus Bayran. Nu kan hij zijn huis alleen nog aanwijzen vanaf de zuidoever van de Ibar, de rivier die het Servische deel van het Albanese stadsdeel scheidt. 

Gewapende vrede

VN-militairen bij de controlepost op de brug naar het noorden bewaken de gewapende vrede tussen de Serviërs en Kosovaren in Mitrovica. Twee jaar geleden waagde Hodha Bayran de oversteek voor het laatst. Te gevaarlijk, is nu zijn inschatting. Onafhankelijkheid zal veel goeds voor zijn land betekenen, zegt Hodha Bayran, maar de situatie in Mitrovica zal er niet door veranderen.

Op 10 december maken de Verenigde Naties i het resultaat wereldkundig van de internationale bemiddeling in de kwestie Kosovo. Diplomaten uit de Verenigde Staten, Rusland en de Europese Unie zijn er niet in geslaagd om Servië en Kosovo tot een compromis te bewegen.

De etnische Albanezen in Kosovo stemmen in met het plan van de Finse diplomaat Martti Ahtisaari: een onafhankelijk Kosovo onder toezicht van de EU i met vergaande garanties voor de Servische minderheid in Kosovo. Servië is bereid de opstandige provincie 'de grootst mogelijke' autonomie toe te kennen, maar onafhankelijkheid blijft onbespreekbaar.

Onafhankelijkheid onwettig

"Als Ahtisaari dat zo graag wil, laat hij dan maar 15 procent van Finland aan de Albanezen geven", zegt Mica Jovanovic, verwijzend naar het geschatte Servische territoriumverlies. De Serviër wisselde in 1999 eveneens van stadshelft met achterlating van zijn woning in het zuidelijk deel.

Acht jaar na de oorlog verwacht hij niet dat de situatie in zijn stad ooit nog zal normaliseren. De onafhankelijkheid van Kosovo noemt hij eveneens onvoorstelbaar. "Dat is niet legaal."

Een onafhankelijk Kosovo betekent voor Servië een schending van VN-resolutie 1244. Die resolutie vormt de wettelijke basis voor het huidige VN-bestuur in Kosovo, maar garandeert tevens de onvoorwaardelijke soevereiniteit van het volledige Servische territorium. "Kosovo vormt het hart van de Servische identiteit", zegt de Servische politicus Oliver Ivanovic uit het noorden van Mitrovica. Hij oppert 'een soort Hong Kong scenario', dat wil zeggen, volledig zelfbestuur, maar geen eigen vlag of eigen leger, want dat zal problemen geven.

Angst voor precedent

Rusland steunt het Servische 'nee' tegen een onafhankelijk Kosovo. Maar ook een aantal EU-lidstaten i waaronder Spanje heeft grote twijfels uit vrees voor een precedentwerking voor eigen bevolkingsgroepen die zich willen afsplitsen. De internationale verdeeldheid vormt voor Kosovo geen beletsel om straks eenzijdig de onafhankelijkheid uit te roepen.

"Zonder status is er geen toekomst, en kunnen we ons niet economisch ontwikkelen", zegt Avni Arifi, adviseur van de Kosovaarse premier. Arifi benadrukt dat het voorstel van Ahtisaari uiteindelijk ook voor de Albanezen een compromis is. "De beschermde zones voor de Serviërs, de directe inspraak van Belgrado in deze enclaves, dat is pijnlijk voor ons."

NAVO alert

De komende dagen zullen extra NAVO i-troepen in en rond Mitrovica aanwezig zijn om escalaties voor te zijn. Oliver Ivanovic verwacht geen grote ongeregeldheden. "De NAVO heeft geleerd van 17 maart 2004." Toen zette een golf van geweld de etnische spanningen in Kosovo weer op scherp, en alleen al in Mitrovica vielen zes doden.

Servië zal doen wat het kan om Kosovo dwars te zitten. Een reisverbod en een economische boycot behoren tot de mogelijkheden. Maar tot een militaire interventie zal het niet komen, zegt Ivanovic. "Servie zal geen nieuwe oorlog met NAVO riskeren." Maar als de Servische minderheid in Kosovo straks in de verdrukking komt, zal er ongetwijfeld een nieuwe Milosovic opstaan in Servië, waarschuwt Ivanovic. "Iemand die er niet voor terugdeinst om in te grijpen."