Grenzen vallen weg binnen EU
Auteur: Thijs Papôt
Opnieuw worden er grenzen opgeheven in de Europese Unie. Per 21 december vervallen de grenscontroles tussen de 'oude EU' en negen nieuwe lidstaten. De landen aan de randen van dat 'grenzeloze' Europa, zoals Slovenië, zijn verantwoordelijk voor het afgrendelen van de buitengrens. Tot moreel ongemak van de Slovenen, die de naburige Balkanlanden liever niet tot een visumaanvraag zouden verplichten. 'Door hen te isoleren, creëren we gijzelaars'
Zijn bronzen beeltenis naast zijn geboortehuis in het Kroatische grensplaatsje Kumrovec attendeert de voorbijganger: Hier woonde Josip Broz Tito. Met zijn onafhankelijke koers ten opzichte van Moskou wist 'maarschalk' Tito de Republiek Joegoslavië na de Tweede Wereldoorlog tot aan zijn dood in 1980 tot een kunstmatige eenheid te smeden. Tien jaar later viel het land alsnog uiteen door burgeroorlog.
Grens door de achtertuin
In 1991 werd een nieuwe grens tussen Kroatië en Slovenië getrokken, door de achtertuin van zijn geboortedorp. Leefde Tito toen nog, dan had hij dat nooit laten gebeuren, zegt dorpsbewoner Iwan Broz (geen familie). 'Al was het maar omdat zijn moeder Sloveense was.'
Het gemengde huwelijk van Tito's ouders vormde geen uitzondering in deze regio. Vrees dat verscherpte maatregelen langs de nieuwe buitenmuur van Fort Europa lokale familiebanden zullen doorsnijden, is er niet. 'Geen enkel probleem' noemt Iwan Broz de nieuwe grensformaliteiten. Kroaten hoeven alleen en speciaal document bij zich te dragen en aan de grens te laten stempelen. Voor alle Kroaten geldt dat zij zonder paspoortvertoon Slovenië binnen mogen reizen.
Scherpe bewaking
Op 21 december treedt Slovenië met nog acht landen toe tot het zogeheten Schengengebied, waarbinnen Europeanen zonder paspoort kunnen reizen. De landen die de buitengrens vormen van de Unie zijn verantwoordelijk voor een verscherpte bewaking. Want eenmaal binnen kan iemand van buiten de EU vrij doorreizen naar andere EU-landen.
De 670 kilometer lange grens tussen Slovenië en Kroatië is er een van rivieren, bossen en bergachtig gebied. Niet zo moeilijk om illegaal te passeren, schat Iwan Broz. 'Er is wel politiepatrouille, maar als je een beetje geluk hebt..'
Maar volgens de Sloveense Schengencoordinator Marco Gasperlin wordt de 'groene grens' wel degelijk scherp bewaakt. Met behulp van nachtkijkers, infrarood camera's, helikopters en patrouillewagens wist de Sloveense grenspolitie het afgelopen jaar iets meer dan 2000 aanhoudingen te verrichten. 'Bijna uitsluitend van personen afkomstig uit de Westelijke Balkan. We hebben hier nauwelijks illegalen uit Afrika of Azië.'
'Schengen' is vernoemd naar het gelijknamige Luxemburgse dorpje waar het verdrag in 1985 door Frankrijk, Duitsland en de Benelux werd ondertekend.
Het verdrag voorziet in het vrije verkeer van personen tussen de deelhebbende lidstaten -inmiddels 15.
Paspoortcontroles aan de binnengrenzen komen daarmee -in de meeste gevallen- te vervallen. Met de nieuwste uitbreidingsronde zullen ook de 10 nieuwe lidstaten tot het gebied toetreden die in 2004 EU-lid werden. Alleen Cyprus heeft een jaar uitstel gevraagd. Ook Roemenië en Bulgarije, die begin 2007 EU-lid werden, hebben meer tijd nodig.
Participatie in Schengen is voor EU-landen niet verplicht. Ierland en Groot-Brittannië maken geen deel uit van het gebied, niet-lidstaten Noorwegen en IJsland daarentegen weer wel.
'Buitenstaanders worden gijzelaars'
Eigenlijk is het inmiddels 22 jaar oude Schengenverdrag achterhaald, vindt de Sloveense staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Andrej Ster. 'Het gaat uit van een grote migratiedruk vanuit Oost-Europa. Onterecht.'
Nu Slovenië Schengenlid wordt, moeten - op Kroatië na - alle inwoners van naburige landen als Bosnië, Albanië en Servië een visum aanvragen om Slovenië en de rest van de EU binnen te komen. Dat zorgt volgens de Sloveense staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Andrej Ster voor moreel ongemak. 'Door de deze landen van de rest van Europa te isoleren, creëren we gijzelaars.'
Grensgeval
'Hier begint Kroatië.' Serveerster Boyana trekt een denkbeeldige streep door de overladen eetzaal van Restaurant Kalin, in het Sloveense grensdorp Obrezje. Grenspaal 497 bewijst haar gelijk. Met dat ludieke gegeven hoopte de uitbater het rookverbod te kunnen omzeilen dat tegenwoordig in de Sloveense horeca van kracht is. Maar omdat het restaurant officieel Sloveens is, geldt ook op deze vierkante meters Kroatië een rookverbod. 'Voor ons heeft het EU-lidmaatschap helemaal geen voordelen,' verzucht Boyana.
Restaurant Kalin is volgens haar een begrip op het gebied van wildbraad in heel voormalig Joegoslavië. Maar sinds Slovenie EU-lid is, kampt het restaurant met een teruglopende bezoekersaantallen. 'Onze gasten komen vaak uit Kroatië, en het is moeilijk voor hen om de grens te passeren, omdat er een lange file staat, maken velen rechtsomkeert.'
Wellicht dat aan deze ongemakken een einde komt wanneer ook de Kroaten tot het Schengengebied toetreden. Maar vanwege de lengte, en de Kroatische, Servische en Bosnische minderheden aan weerszijden van de Kroatische buitengrens, zal dat moment nog wel op zich laten wachten, verwacht Schengencoordinator Marko Gasperlin. 'Zeker nog tien jaar.'
