Carla Del Ponte neemt afscheid met half werk

Ze was acht jaar hoofdaanklager van het Joegoslavië-tribunaal. Donderdag neemt Carla Del Ponte afscheid . Vanwege haar onbuigzame en keiharde opstelling werd zij 'de nieuwe Gestapo' en 'de personificatie van stijfkoppigheid' genoemd. Del Ponte is trots op die bijnamen, omdat die volgens haar aangeven dat ze haar werk goed heeft gedaan. Een portret van de Zwitserse aanklager, die voor velen het gezicht was van het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

"Ik doe mijn best, slaag niet altijd, maar geef nooit op!" Die uitspraak tekent Del Ponte's onverzettelijkheid als openbare aanklager. Zij vond dat haar werk bij het Joegoslavië-tribunaal grote historische betekenis had. Het moet voor haar dan ook een enorme teleurstelling zijn afscheid te nemen zonder dat zij erin is geslaagd de twee belangrijkste voortvluchtige verdachten in handen te krijgen, generaal Ratko Mladic en Radovan Karadzic. Del Ponte heeft naar eigen zeggen haar werk niet af kunnen maken.

Pizza connection

Carla Del Ponte begon haar carrière als advocaat in haar Zwitserse geboorteplaats Lugano, maar maakte al snel de overstap naar het openbaar ministerie. Samen met de Italiaanse rechter Giovanni Falcone deed zij onderzoek naar de zogeheten 'pizza connection', waarbij Italiaans drugsgeld in Zwitserland werd witgewassen. Rechter Falcone moest het onderzoek met de dood bekopen. In 1992 onplofte een zware bom onder zijn auto. Zijn overlijden schokte heel Italië en de begrafenis groeide uit tot een nationaal protest tegen de maffia.

Door de dood van Falcone raakte Del Ponte ervan overtuigd dat zij de strijd met de georganiseerde misdaad wilde aanbinden. Zij was vijf jaar procureur generaal in Zwitserland. Daarna werd ze in 1999 hoofdaanklager van het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag en van het Rwanda Tribunaal dat is gevestigd in de Tanzaniaanse stad Arusha.

Slobodan Milosevic

Del Ponte's grote succes is de komst van Slobodan Milosevic naar het Joegoslavië-tribunaal in juni 2001. Als bijna een jaar later het proces tegen de voormalige president van Joegoslavië begint, zegt Del Ponte in haar openingstoespraak: "Deze zaak staat symbool voor het feit dat niemand boven de wet staat en buiten bereik van het internationale recht kan blijven."

De Zwitserse is vastbesloten ook alle andere verdachten van de oorlog eind vorige eeuw in het voormalige Joegoslavië naar Den Haag te brengen. Del Ponte stelt zelfs voor om toetreding van Kroatië en Servië tot de Europese Unie afhankelijk te maken van de medewerking die de landen verlenen aan het Tribunaal, bij het opsporen van voortvluchtige verdachten. Deze politieke druk leidt in december 2005 tot de arrestatie van de Kroatische generaal Ante Gotovina in Tenerife op de Canarische Eilanden. Voor Del Ponte is dat aanleiding om te verklaren dat Kroatië voldoende meewerkt met het Joegoslavië-tribunaal. 

Servische verwijten

De medewerking van Servië bij het arresteren van hoofdverdachten Karadzic en Mladic blijft volgens de hoofdaanklager ver beneden de maat. Zij beschuldigt de Servische president Vojislav Kostunica er zelfs van medeplichtig te zijn aan oorlogsmisdaden omdat hij weigert de twee op te sporen en uit te leveren. 

De uitspraken van Del Ponte maken haar in Servië, maar ook in Kroatië en Bosnië weinig geliefd. Ze wordt gezien als arrogant en bevooroordeeld. De Serviërs verwijten haar dat ze vrijwel exclusief Servische verdachten vervolgt voor oorlogsmisdrijven en genocide. Misdaden van Kroaten en Bosniërs zou zij door de vingers zien. Die veronderstelling klopt niet. Volgens Joegoslavië-tribunaal-expert Heikelien Verrijn Stuart is het juist Carla Del Ponte geweest die er werk van heeft gemaakt alle bevolkingsgroepen in het voormalige Joegoslavië te vervolgen.

Gebrek aan politieke wil

Ook binnen het Joegoslavië-tribunaal bestaat veel kritiek op Del Ponte. Volgens aanklager Geoffrey Nice - die de zaak tegen Slobodan Milosevic deed - voerde zij geen samenhangend vervolgingsbeleid. Anonieme bronnen binnen het Tribunaal hebben wel gezegd dat het enige beleid dat de Zwitsere voerde was: eerst aanklagen en daarna pas het bewijs zoeken. Volgens Nice heeft Del Ponte ook te weinig gedaan om het belang van het Milosevic-proces te benadrukken. "Met de dood van Milosevic lijkt ook al haar interesse in het proces verloren te zijn gegaan." Hij verwijt haar dat zij geen moeite heeft gedaan al het verzamelde bewijsmateriaal toegankelijk te maken.

Het is de vraag of Del Ponte voor haar werk bij het Joegoslavië-tribunaal wel de waardering zal krijgen die ze verdient. Volgens Verrijn Stuart is de kans groot dat zij de geschiedenis in zal gaan als 'de vrouw die er niet in slaagde Mladic en Karadzic naar Den Haag te brengen'. Dat zou onterecht zijn, omdat het vooral een gebrek aan politieke wil van de internationale gemeenschap is geweest, waardoor Mladic en Karadzic nog steeds vrij rondlopen.