Jo Leinen: "Mensenrechten zijn de kern van de Europese identiteit"

In de plenaire vergadering van deze week debatteren de EP i -leden over het Handvest van de grondrechten, dat op 12 december in Straatsburg plechtig moet worden afgekondigd door de drie belangrijkste EU i -instellingen. Onder het aanstaande hervormingsverdrag zal het handvest aan juridisch kracht winnen. Hoe zal het handvest van invloed zijn op de gewone EU-burger? Wat is het verschil met het reeds bestaande verdrag ter bescherming van de rechten van de mens? We spraken met EP-rapporteur Jo Leinen.

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie is een document dat in één enkele tekst een hele reeks burgerlijke, politieke, economische en sociale rechten van de Europese burgers bijeenbrengt. Het is onderverdeeld in zes hoofdstukken: Waardigheid, Vrijheid, Solidariteit, Gelijkheid, Burgerschap en Rechtvaardigheid.

Het handvest symboliseert de inzet van de EU voor de rechten van de mens en fundamentele vrijheden. Het Verdrag van Amsterdam van 1 mei 1999 was het eerste verdrag dat procedures introduceerde die deze fundamentele rechten beschermt. Het handvest zet een stap verder. We bespreken op wat voor manier met de EP-rapporteur en voorzitter van de commissie Constitutionele zaken Jo Leinen (Dui, sociaaldemocratische fractie PSE)."

Het Handvest van de grondrechten werd op 7 december 2000 in Nice ondertekend. Het handvest wordt nu zeven jaar later tijdens een plechtige ceremonie aangenomen in het EP in Straatsburg. Waarom vindt deze plechtigheid zeven jaar later plaats? Wat is er veranderd?

"Het handvest vormt een integraal onderdeel van het nieuwe hervormingsverdrag dat in Lissabon zal worden ondertekend, waardoor het juridisch bindend wordt voor de Europese instellingen. Hiermee kunnen voor het eerst Europese burgers echt hun rechten claimen voor het Europese Hof van Justitie in Luxemburg. Het is van belang om het handvest samen met de twee andere grote instellingen te bevestigen. Wanneer het verdrag wordt aangenomen zullen deze vijftig vrijheden en rechten die in het verdrag worden vermeld onderdeel worden van het regelgevingkader van de EU."

Nu met het nieuwe hervormingverdrag het handvest juridisch bindend wordt, zal dit betekenen dat wanneer een EU-lidstaat in strijd handelt met bijvoorbeeld het recht op vrije vergadering dit kan worden voorgelegd aan het Europese Hof van Justitie in Luxemburg?

"Het handvest is alleen van toepassing op handelingen en de wetgeving van de Europese Unie. Het is niet van toepassing op zuiver nationale activiteiten, die onder de nationale grondrechten van de nationale grondwetten vallen."

Hoe zal het handvest betrekking hebben op het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens dat goedgekeurd werd onder auspiciën van de Raad van Europa in 1950? Waar moet een Europese burger zich vanaf nu tot richten indien zijn of haar fundamentele rechten zijn geschonden: het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg of het Hof van Justitie in Luxemburg?

"Het EU-handvest voor de grondrechten van 2007 is meer omvattend en meer modern dan de verklaring uit 1950 van de Raad van Europa. In het EU-handvest zijn moderne rechten opgenomen, zoals het recht op een gezond milieu, het recht op consumentenbescherming, het recht op een goed openbaar bestuur, het recht op gegevensbescherming en het verbod van het klonen van mensen.

Wij mogen van geluk spreken in Europa te leven, waar burgers van een dubbel systeem gebruik kunnen maken, zodat er geen tekort bestaat in de bescherming van mensenrechten. Aan de ene kant hebben we het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, en aan de andere kant hebben we het Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa. Ik denk dat dit systeem uniek is in de wereld. De rechtbanken voor de bescherming van mensenrechten in Straatsburg en in Luxemburg zullen zeer nauw samenwerken, zodat de burgers zich echt honderd procent beschermd zullen voelen."

Wat is uw persoonlijk mening over het handvest?

"Ik denk dat na de gruwelijke Tweede Wereldoorlog met vijftig miljoen doden en vele schendingen van de mensenrechten door het nazisme en het communisme erna de bescherming van mensenrechten de ziel van Europa en de kern van de Europese identiteit zijn geworden. Het kenmerkt ons van Polen naar Portugal. Wij staan voor alle waarden van een beschaving die worden uitgedrukt in het handvest. Het handvest kan een mijlpaal in de Europese eenwording worden genoemd, vooral omdat het de EU symboliseert, niet alleen als een grote markt, maar ook omdat het de burgers beschermt. Het is de totstandkoming van een Europa van burgers, niet alleen van markten en landen."