De Europese verkiezingen van 2009: stem in de lidstaat waar je woont!

Dankzij het Verdrag van Maastricht i kan elke EU i -burger zijn stem uitbrengen en zich kandidaat stellen voor de Europese Parlementsverkiezingen in het land waar hij of zij verblijft. Ondanks een toename in de participatie van 'niet-onderdanen' aan de verkiezingen, maakten in 2004 relatief weinig burgers van deze mogelijkheid gebruik. Zal dit veranderen in de aanloop naar de verkiezingen van 2009? We gingen op onderzoek uit en vroegen enkele Parlementsleden die deze weg bewandelden om hun mening.

Hoewel er een algemene daling in participatie van de EU-burgers aan de Europese verkiezingen te zien is (van 56.8% in 1994 tot 49.8% in 1999 en 45.6% in 2004) stemmen steeds meer EU-burgers buiten hun landsgrenzen; voor de laatste verkiezingen betrof dit zo'n 12% van het aantal stemmers. Als verklaring hiervoor wordt wel de grotere mobiliteit van burgers binnen de EU genoemd, evenals de betere voorlichting op dit gebied.

Ondanks deze cijfers blijken echter steeds minder burgers zich als niet-ingezetene kandidaat te stellen: 62 in 1999 tegen 57 (uit een totaal van 8974) in 2004, waarvan er 4 ook daadwerkelijk werden verkozen.

Het Duff-rapport: "Grensoverschrijdende democratie aanmoedigen"

Zoals vastgelegd door het Verdrag van Maastricht en wet gemaakt in een richtlijn uit 1993 over actief en passief stemrecht mag elke Europese burger zich kandidaat stellen in de verkiezingen voor het Europees Parlement i in het land waar hij of zij verblijft. De Commissie i stelt nu voor om bepaalde bepalingen van de richtlijn te vereenvoudigen. Het Parlement wil dat er een einde komt aan het verbod om zich in meer dan één lidstaat verkiesbaar te stellen voor het EP indien de lidstaat van verblijf meerdere kandidaturen toestaat.

Op 26 september stemde het EP in met een rapport opgesteld door het Britse Parlementslid Andrew Duff (Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa - ALDE). Het EP stelt twee amendementen voor naar aanleiding van het voorstel van de Commissie: 'dubbele kandidatuur' (het zich kandidaat stellen in meerdere lidstaten) onder bepaalde voorwaarden en de mogelijkheid dat het land waarin de burger verblijft niet verplicht is deze te onthouden zich kandidaat te stellen wanneer dit recht is ontnomen in zijn of haar lidstaat.

Volgens Duff was "de oorspronkelijke richtlijn van de Raad i te restrictief in het willen verbieden van dubbele kandidatuur. Het is hoog tijd dat de EU grensoverschrijdende democratie aanmoedigt." De Raad zal nog een definitief oordeel moeten vellen.

Verkozen in een andere lidstaat: "niet landen maar fracties scheidslijnen"

Tot 1994 verschilde de wetgeving van lidstaten betreffende het recht te stemmen voor de Europese verkiezingen voor hun onderdanen in andere lidstaten aanzienlijk. Zo verloren kiezers uit Ierland hun rechten als zij buiten hun land woonden. Na de richtlijn van 1993 veranderde de regel dat kandidaten onderdaad moesten zijn van het land waarvoor zij zich verkiesbaar wilden stellen. Voor dit jaar waren er vroege uitzonderingen zoals Italië dat al in 1989 niet-onderdanen als kandidaat toeliet.

We ondervroegen een aantal leden van het Europees Parlement die als niet-ingezetenen werden verkozen over hun verhaal evenals hun advies over de kiesrechten van de burgers van de EU in een andere lidstaat.

Waarom en hoe besloot u zich als kandidaat verkiesbaar te stellen in een andere lidstaat voor de Europese verkiezingen?

Willem Schuth (Dui, ALDE): "Ik vertrok van Nederland naar Duitsland op 25-jarige leeftijd. Totdat ik in 2004 als lid van het Europees Parlement werd verkozen werkte ik voor het Nederlandse Ministerie van Defensie in Nedersaksen. In 1996 vond ik het tijd om politiek actief te worden. Ik besloot om van de Duitse liberale partij FDP lid te worden, omdat ik vele jaren lid van de VVD was geweest. Ik was verrast maar blij dat ik uiteindelijk werd gevraagd kandidaat te worden voor de Europese verkiezingen in 2004."

Daniel Stro_ (CZ, GUE/NGL): "Oorspronkelijk was ik een burger van de Tsjechische Republiek. Na de gebeurtenissen in 1968 trok ik naar Duitsland, waar ik als journalist, publicist en uitgever werkte. Hierdoor werd mij het Tsjechoslowaakse burgerschap ontnomen. Nadat het Sovjetblok in 1989 uiteenviel keerde ik naar de Tsjechische Republiek terug als 'vreemdeling met permanente residentie' en zette ik mijn politiek werk voort."

Hoe beïnvloedt het feit dat u in een ander land dan waar u oorspronkelijk vandaan komt uw werk?

Ari Vatanen (Europese Volkspartij) is een voormalig Fins wereldkampioen rally en werd verkozen in Frankrijk in 2004: "In het dagelijks werk is er zeer weinig verschil. De scheidslijnen in het Europees Parlement bevinden zich niet tussen de landen maar tussen de politieke fracties."

Monica Frassoni (fractie De Groenen) heeft de Italiaanse nationaliteit maar werd in 1994 voor België verkozen: "Het heeft geen enorme impact gehad op mijn parlementaire werk. Ik werkte als deskundige op het gebied van constitutionele zaken alvorens te worden verkozen. Nadat ik verkozen werd hield ik mij vooral bezig met de Europese Grondwet. Ik denk niettemin dat het een toegevoegde waarde kan zijn als lid van het Europees Parlement onder de vlag van vele landen in de EU te werken. Jammer genoeg denken veel EP-leden daar niet hetzelfde over."

Waarom denkt u dat zo weinig EU-burgers zich in andere landen kandidaat stellen voor de Europese verkiezingen?

Schuth: "Ik denk dat personen die in een ander EU-land leven zich niet zo bewust zijn van de nationale politiek in het land waar ze verblijven. Ze zijn vooral naar het land vertrokken voor mogelijkheden om daar te werken. Maar politieke partijen zouden een meer proactieve en dus pro-Europese rol kunnen spelen in het gestalte geven van de politiek."

Stro_:   "Deze mensen beschikken over het algemeen niet over voldoende kennis van de maatschappij. Ik twijfel er echter niet aan dat dit in de toekomst zal veranderen."

Vatanen: "Het zich kandidaat stellen in een ander land is bijna onmogelijk omdat de lokale politici hun eigen zetel willen behouden en daarom de vreemdelingen als 'dieven' beschouwen in plaats van nuttige personen met een andere kijk op zaken. Ik denk dat wij allen tot een menselijke familie behoren; dit soort praktijken vertragen de vooruitgang van de mensheid."

Frassoni: "Ik denk dat het vooral een kwestie van gebrek aan informatie en interesse is. Maar ik geloof dat het principe zorgvuldig zou moeten worden bewaard aangezien de kwestie van territoriale verbondenheid met het land minder aanwezig hoeft te zijn dan voor verkiezingen op lokaal of nationaal niveau."