Toetreding Kroatië: kritische noten in rapport
Wordt Kroatië het nieuwste lid van de EU? Een recente peiling meldt dat 53% van de 4,3 miljoen inwoners in Kroatië graag lid wil worden. Aanstaande woensdag zullen leden van het Europees Parlement hun eigen 'opiniepeiling' houden wanneer zij over een rapport over de vooruitgang van Kroatië richting het lidmaatschap van de EU zullen stemmen. Het rapport feliciteert Kroatië met "goede progressie", maar zegt dat het nog steeds bepaalde uitdagingen moet overwinnen.
De uitdagingen die het rapport noemt omvatten onder meer betere samenwerking met het Internationaal Strafhof in Den Haag inzake de berechting van oorlogsmisdadigers, het regelen van het grensgeschil met Slovenië en gerechtelijke hervormingen. Kroatië boekt volgens het rapport echter goede vooruitgang op politiek en economisch gebied en zou, "wanneer het de bovengenoemde uitdagingen het hoofd kan bieden, uiteindelijk tot de Europese Unie kunnen toetreden."
In het rapport, opgesteld door het Oostenrijkse socialistisch Parlementslid Hannes Swoboda wordt echter geen datum of tijdschema gegeven voor de toetreding.
Uitdagingen
Het rapport noemt "vijandigheden op lokaal niveau" als grootste gevaar voor de stap richting de EU. Daarmee wordt gedoeld op het niet vervolgen van oorlogsmisdadigers door de lokale politie, rechters en officials. Ook zal Kroatië succesvol moeten omgaan met de negatieve waarnemingen van het Joegoslavië-tribunaal, eveneens in Den Haag gevestigd.
Het rapport is ook kritisch waar het aankomt op de bereidheid van Zagreb om de wettelijke kosten voor legerofficieren te betalen en de bereidheid op te draven als amicus curiae (het aanbieden van hulp als derde partij) aan het hof.
Een voorbeeld hiervan is de Kroatische legerofficier Ante Gotovina die belast wordt met het vergrijp 'misdaden tegen de menselijkheid', voor zijn aandeel in het militaire offensief van 1995 tegen de Serviërs op het gebied Krajina in Kroatië. Het openen van de lidmaatschapsbesprekingen is door de weigering van Kroatië om Gotovina uit te leveren met 7 maanden vertraagd.
De kwestie is hoogst gevoelig aangezien vele Kroaten Gotovina eerder als held beschouwen dan iemand die in Den Haag zou moeten voorkomen. Gotovina werd uiteindelijk gearresteerd in eind 2005. Nu het land het lidmaatschap van de EU nastreeft en waarschijnlijk in 2009 lid wordt van de NAVO, is de behandeling van oorlogsmisdadigers een belangrijke test voor Kroatië.
Grensgeschil Slovenië-Kroatië
Een andere complicerende factor in de hoop op toetreding tot de EU is het grensgeschil met het naburige Slovenië. De vroegere Joegoslavische republieken zijn in dispuut over maritieme gebieden en visserijrechten sinds de opsplitsing van Tito's staat. In 2004 werd Slovenië en haar 2 miljoen inwoners de eerste voormalige Joegoslavische deelrepubliek die toetrad tot de Europese Unie. Aan het begin van dit jaar introduceerde het de euro als betaalmiddel.
Op 13 maart vertelde EP-voorzitter Hans-Gert Pöttering op de Sloveense radio dat de twee landen het geschil - eerder dan door internationale arbitrage - bilateraal zouden moeten regelen. Als lid van de EU heeft Slovenië het vetorecht om nieuwe leden te weigeren, hoewel een dergelijke stap onwaarschijnlijk lijkt.
Het rapport van de hand van Hannes Swoboda nodigt Ljubljana en Zagreb uit "alle beschikbare kansen te exploiteren" om het geschil te regelen. Komend voorjaar wordt Slovenië het eerste land afkomstig van de 'klas van 2004' om het roterende voorzitterschap van de EU op zich te dragen en niemand lijkt te willen dat het geschil deze gebeurtenis overschaduwt.
Een ander vroeger deelrepubliek van Joegoslavië - Macedonië - is ook kandidaat lidstaat van de EU. In theorie kan elk van de landen in de Westelijke Balkan lidmaatschap aangeboden krijgen indien zij de criteria vervullen en de bestaande leden akkoord gaan.
Het rapport over Kroatië verzoekt ook voor de snelle bekrachtiging van het Kyoto-protocol om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, de introductie van een Civil Service Act om het gerechtelijke systeem van het land te verbeteren en het nodigt Kroatië ook uit om zijn economie te liberaliseren en subsidies in scheepsbouw en de staalindustrieën te verminderen.
Kroatië: lid van de EU in 2009?
Velen vrezen dat "de uitbreidingsmoeheid" van de EU ongunstig uitpakt voor Kroatië na de toetreding van 10 nieuwe landen in 2004, gevolgd door twee nieuwe in 2007. Zij zijn ook ongerust over de huidige discussie omrent de Europese Grondwet, dat de toetreding mogelijk vertraagt. Sommige staten hebben zelfs gezegd dat uitbreiding niet kan plaatsvinden alvorens de situatie betreffende de grondwet kan worden verduidelijkt.
De recente 'Verklaring van Berlijn' dat de ondertekening van het Verdrag van Rome 50 jaar ervoor markeerde, uitte de wens dat de constitutionele kwestie vóór de Europese verkiezingen van 2009 moet worden geregeld. Velen zien dit als uiterste termijn voor het lidmaatschap van Kroatië.
Binnen de EU heeft Kroatië hoe dan ook veel aanhangers. Premier Ivo Sanader is lid van de fractie Europese Volkspartij, de grootste fractie in het Parlement. Dit zou handig voor Kroatië kunnen zijn omdat elk land pas lid kan worden van de Europese Unie als de leden van het Europese Parlement daarover middels een stemming hun goedkeuring geven.
U kunt het resultaat van de stemming omtrent de vooruitgang van Kroatië aanstaande woensdag live volgen op de website van het Parlement.